۲۲ مهر ۱۳۹۷ - ۱۲:۲۴
عربستان و افزایش تولید نفت؛ چالش‌ها و محدودیت‌ها
خروج ایالات متحده آمریکا از توافق هسته‌ای و تلاش این کشور برای به صفر رساندن و محدود کردن صادرات نفت ایران، پرسش‌هایی جدی درباره آینده بازارهای انرژی و احتمال بروز نوسان‌ها و شوک‌های بزرگ ایجاد کرده است.
به گزارش ایران اکونومیست؛ ایالات متحده آمریکا که به خوبی از عواقب این سیاست آگاهی دارد، به منظور کاهش آثار تحریم‌های نفتی خود علیه ایران اعلام کرده که بخشی از ذخیره‌سازی‌های راهبردی نفت خود را روانه بازارها خواهد کرد. افزون بر این، دولت ترامپ تلاش کرده با فشار بر اعضای سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک)، این کشورها را نیز در افزایش تولید نفت با خود همراه کند. در این بین عربستان سعودی به عنوان متحد سنتی آمریکا یکی از مهم‌ترین کشورهایی است که دولت ترامپ برای حفظ توازن در بازار نفت روی آن حساب ویژه‌ای باز کرده است. اگرچه عربستان به دلیل خصومت‌های سیاسی، دارای انگیزه‌های زیادی برای همراهی با سیاست‌های آمریکا علیه تهران است، با این حال محدودیت‌ها و چالش‌های زیادی پیش روی این کشور برای افزایش تولید و صدور نفت وجود دارد.
چالش‌ها و محدودیت‌ها
اگر دولت آمریکا بتواند در توقف کامل صادرات نفت ایران موفق شود، آنگاه باید به صورت مداوم، روزانه حدود دو میلیون و ۷۰۰ هزار بشکه نفت توسط دیگر تولیدکنندگان عرضه شود. اگرچه عربستان سعودی همواره یکی از کشورهایی بوده که از این موضوع استقبال کرده، اما واقعیت آن است که ریاض در این مسیر با چالش‌ها و محدویت‌های متعددی روبه‌روست.
با توجه به آن‌که سیاست‌های انرژی عربستان همواره با منافع غرب و آمریکا همسو بوده، اغلب مراکز انرژی سعی دارند با پوشش گسترده ادعاهای عربستان این کشور را به عنوان رهبر بازار نفت جهان و کنترل‌کننده اوپک معرفی کنند. به همین دلیل نیز معمولا پیش‌بینی‌های متعدد اغراق‌آمیز و غیرواقع‌بینانه از سوی آژانس بین‌المللی انرژی درباره توان تولید عربستان ارائه می‌شود. بر این اساس، عربستان سعودی در حالی برای سال‌های متمادی از نظر میزان ذخیره‌سازی‌ها و ظرفیت تولید نفت‌خام در رتبه نخست جهان قرار گرفته که بیشتر برآوردهای واقع‌بینانه از ابهام‌های جدی و حتی اغراق‌آمیز بودن آمارهای ارائه شده درباره ذخیره‌سازی‌های نفتی این کشور حکایت دارند. چنانکه بانک جهانی در گزارش خود موسوم به «ثروت در حال تغییر ملت‌ها» که در سال ۲۰۱۸ منتشر شده، طول عمر ذخایر نفتی عربستان را تنها ۸۰ سال پیش‌بینی کرده که کمتر از کشورهایی همچون ایران، ونزوئلا، لیبی، کانادا، عراق، کویت و امارات است. بی‌تردید مقام‌های سعودی که از آمارهای واقعی ذخایر و میدان‌های نفتی خود آگاه هستند، به‌راحتی نمی‌توانند وارد روندی شوند که در آن با تولید بیشتر، مقدار ذخیره‌سازی‌های خود را کاهش دهند. در واقع نگاه بلندمدت سعودی‌ها به بهره‌برداری سیاسی و اقتصادی به نفت می‌تواند مانعی جدی برای استفاده بی‌محابای آنها از منابع نفتی شود.
از سوی دیگر، با وجود آن‌که در طول سال‌های اخیر عربستان سعی کرده از طریق به‌کارگیری بهترین و تازه‌ترین فناوری‌های موجود و همچنین توسعه میدان‌های جدید، تولید خود را در سطح بالایی حفظ کند، اما واقعیت آن است که با وجود تعدد میدان‌های نفتی در این کشور، مشکلاتی چون افت تولید و تولید آب همراه به میزان زیاد، توان آتی تولید نفت‌خام این کشور را تهدید می‌کند. به نحوی که هم‌اکنون تقریباً در هیچ یک از میدان‌های نفتی عربستان حفاری عمودی انجام نمی‌شود. همچنین میدان‌های جدیدی که از دهه ۲۰۰۰ به بعد توسعه یافته‌اند نیز تنها توانسته‌اند بخشی از افت تولید میدان‌های عمده و قدیمی عربستان را جبران کنند و فشار وارده به این میدان‌ها را کاهش دهند. در این بین افزایش تولید نفت که از سوی عربستان سعودی به دلایل سیاسی در برهه‌های زمانی متعدد صورت گرفته، آسیب‌هایی جدی به تولید نفت‌خام این کشور وارد کرده و سبب افت نرخ تولید نفت‌خام و افزایش میزان آب همراه میدان‌های نفتی این کشور شده است. در نتیجه، اگر در آینده نیز عربستان سعودی قصد افزایش تولید داشته باشد، این موضوع برای ریاض کم‌هزینه نخواهد بود و می‌تواند آسیب‌های بیشتری به صنعت نفت این کشور وارد کند. در نتیجه این کشور تنها حدود ۲۰۰ هزار بشکه در روز ظرفیت تولید ذخیره دارد.
تاثیرگذاری بر قیمت
افزون بر موارد فوق، عربستان در استفاده از ذخیره‌سازی‌های راهبردی نفت خود و روانه کردن آنها به بازار نیز با محدودیت‌هایی روبه‌روست. نباید از یاد برد که افزایش یا کاهش ذخیره‌سازی‌های راهبردی نفت، تاثیر قابل توجهی در قیمت این محصول دارند. به نحوی که به محض طرح بحث‌های مربوط به ورود ذخیره‌سازی‌های راهبردی نفت به بازار نفت، قیمت‌ها دچار نوسان می‌شوند. در واقع تاثیر روانی ناشی از ورود این ذخایر به بازار اثری به مراتب بیش از تاثیر واقعی آن است. بر این اساس هر چقدر میزان ذخیره‌سازی‌های راهبردی نفتی بیشتر باشد، قیمت نفت کمتر می‌شود و برعکس هر چه از مقدار این ذخیره‌سازی‌ها کاسته شود، قیمت این کالای راهبردی افزایش می‌یابد. از این رو کاهش ذخیره‌سازی‌های راهبردی نفت در کشورهایی همچون عربستان سعودی که نقش قابل توجهی در تعیین بهای انرژی دارند، به معنای ایجاد یک جو روانی منفی است که درسرانجام می‌تواند موجب افزایش قیمت‌ها شود زیرا باوجود آن‌که سرازیر کردن ذخیره‌سازی‌های راهبردی به بازارها می‌تواند سبب افزایش عرضه شود، اما از سوی دیگر کاهش ذخیره‌سازی‌های راهبردی کشورهای مهم و همچنین ایجاد این جو روانی که روز مبادای استفاده از ذخایر فرا رسیده، می‌تواند به عنوان عاملی معکوس عمل کند و قیمت انرژی را در بازارهای جهانی افزایش دهد. بنابراین استفاده از ذخیره‌سازی‌های راهبردی به منظور افزایش تولید، با پیچیدگی‌های خاص خود مواجه است و به سادگی نمی‌توان از این ذخایر برای تنظیم بازار استفاده کرد.
فارغ از چالش‌های یادشده، حتی اگر ایده افزایش تولید به‌درستی عمل کند و سبب کاهش قیمت نفت شود، آنگاه عربستان سعودی با چالشی عمده روبه‌رو می‌شود، زیرا کاهش قیمت نفت سبب کاهش درآمد دولت عربستان می‌شود که بیش از ۷۰ درصد از کل درآمدهای خود را از فروش نفت و گاز تامین می‌کند. بدون شک چنین موضوعی برای محمد بن سلمان که قصد دارد با انجام اصلاحات، محبوبیت خود را در میان مردم افزایش دهد و در آینده نزدیک بر مسند پادشاهی تکیه زند، چندان خوشایند نیست، بنابراین نظام سیاسی عربستان تمایل چندان زیادی به کاهش قیمت نفت در شرایط کنونی ندارد.
در پایان باید به این نکته نیز اشاره کرد که هرگونه افزایش تولید یا صدور نفت از سوی عربستان سعودی مغایر با توافق‌های انجام شده در اوپک است. عربستان سعودی از اصلی‌ترین اعضای کشورهای عضو اوپک است که برای بالابردن قيمت جهانی نفت، تولید را ارائه کرد. بنابراین استفاده احتمالی عربستان از ذخیره‌سازی‌های راهبردی نفت می‌تواند سبب نارضایتی کشورهای عضو و حتی غیر عضو اوپک شود که برای افزایش قیمت انرژی به طرح تثبیت تولید نفت پیوسته بودند. در چنین شرایطی عربستان سعودی باید میان همکاری با کشورهای عضو و غیر عضو اوپک با تحریم‌های یکجانبه آمریکا علیه ایران، دست به یک انتخاب حساس بزند که چنین موضوعی به شدت گزینه افزایش تولید نفت توسط ریاض را با محدودیت روبه‌رو می‌کند.
چالش‌ها و محدودیت‌ها
اگر دولت آمریکا بتواند در توقف کامل صادرات نفت ایران موفق شود، آنگاه باید به صورت مداوم، روزانه حدود دو میلیون و ۷۰۰ هزار بشکه نفت توسط دیگر تولیدکنندگان عرضه شود. اگرچه عربستان سعودی همواره یکی از کشورهایی بوده که از این موضوع استقبال کرده، اما واقعیت آن است که ریاض در این مسیر با چالش‌ها و محدویت‌های متعددی روبه‌روست.
با توجه به آن‌که سیاست‌های انرژی عربستان همواره با منافع غرب و آمریکا همسو بوده، اغلب مراکز انرژی سعی دارند با پوشش گسترده ادعاهای عربستان این کشور را به عنوان رهبر بازار نفت جهان و کنترل‌کننده اوپک معرفی کنند. به همین دلیل نیز معمولا پیش‌بینی‌های متعدد اغراق‌آمیز و غیرواقع‌بینانه از سوی آژانس بین‌المللی انرژی درباره توان تولید عربستان ارائه می‌شود. بر این اساس، عربستان سعودی در حالی برای سال‌های متمادی از نظر میزان ذخیره‌سازی‌ها و ظرفیت تولید نفت‌خام در رتبه نخست جهان قرار گرفته که بیشتر برآوردهای واقع‌بینانه از ابهام‌های جدی و حتی اغراق‌آمیز بودن آمارهای ارائه شده درباره ذخیره‌سازی‌های نفتی این کشور حکایت دارند. چنانکه بانک جهانی در گزارش خود موسوم به «ثروت در حال تغییر ملت‌ها» که در سال ۲۰۱۸ منتشر شده، طول عمر ذخایر نفتی عربستان را تنها ۸۰ سال پیش‌بینی کرده که کمتر از کشورهایی همچون ایران، ونزوئلا، لیبی، کانادا، عراق، کویت و امارات است. بی‌تردید مقام‌های سعودی که از آمارهای واقعی ذخایر و میدان‌های نفتی خود آگاه هستند، به‌راحتی نمی‌توانند وارد روندی شوند که در آن با تولید بیشتر، مقدار ذخیره‌سازی‌های خود را کاهش دهند. در واقع نگاه بلندمدت سعودی‌ها به بهره‌برداری سیاسی و اقتصادی به نفت می‌تواند مانعی جدی برای استفاده بی‌محابای آنها از منابع نفتی شود.
از سوی دیگر، با وجود آن‌که در طول سال‌های اخیر عربستان سعی کرده از طریق به‌کارگیری بهترین و تازه‌ترین فناوری‌های موجود و همچنین توسعه میدان‌های جدید، تولید خود را در سطح بالایی حفظ کند، اما واقعیت آن است که با وجود تعدد میدان‌های نفتی در این کشور، مشکلاتی چون افت تولید و تولید آب همراه به میزان زیاد، توان آتی تولید نفت‌خام این کشور را تهدید می‌کند. به نحوی که هم‌اکنون تقریباً در هیچ یک از میدان‌های نفتی عربستان حفاری عمودی انجام نمی‌شود. همچنین میدان‌های جدیدی که از دهه ۲۰۰۰ به بعد توسعه یافته‌اند نیز تنها توانسته‌اند بخشی از افت تولید میدان‌های عمده و قدیمی عربستان را جبران کنند و فشار وارده به این میدان‌ها را کاهش دهند. در این بین افزایش تولید نفت که از سوی عربستان سعودی به دلایل سیاسی در برهه‌های زمانی متعدد صورت گرفته، آسیب‌هایی جدی به تولید نفت‌خام این کشور وارد کرده و سبب افت نرخ تولید نفت‌خام و افزایش میزان آب همراه میدان‌های نفتی این کشور شده است. در نتیجه، اگر در آینده نیز عربستان سعودی قصد افزایش تولید داشته باشد، این موضوع برای ریاض کم‌هزینه نخواهد بود و می‌تواند آسیب‌های بیشتری به صنعت نفت این کشور وارد کند. در نتیجه این کشور تنها حدود ۲۰۰ هزار بشکه در روز ظرفیت تولید ذخیره دارد.
تاثیرگذاری بر قیمت
افزون بر موارد فوق، عربستان در استفاده از ذخیره‌سازی‌های راهبردی نفت خود و روانه کردن آنها به بازار نیز با محدودیت‌هایی روبه‌روست. نباید از یاد برد که افزایش یا کاهش ذخیره‌سازی‌های راهبردی نفت، تاثیر قابل توجهی در قیمت این محصول دارند. به نحوی که به محض طرح بحث‌های مربوط به ورود ذخیره‌سازی‌های راهبردی نفت به بازار نفت، قیمت‌ها دچار نوسان می‌شوند. در واقع تاثیر روانی ناشی از ورود این ذخایر به بازار اثری به مراتب بیش از تاثیر واقعی آن است. بر این اساس هر چقدر میزان ذخیره‌سازی‌های راهبردی نفتی بیشتر باشد، قیمت نفت کمتر می‌شود و برعکس هر چه از مقدار این ذخیره‌سازی‌ها کاسته شود، قیمت این کالای راهبردی افزایش می‌یابد. از این رو کاهش ذخیره‌سازی‌های راهبردی نفت در کشورهایی همچون عربستان سعودی که نقش قابل توجهی در تعیین بهای انرژی دارند، به معنای ایجاد یک جو روانی منفی است که درسرانجام می‌تواند موجب افزایش قیمت‌ها شود زیرا باوجود آن‌که سرازیر کردن ذخیره‌سازی‌های راهبردی به بازارها می‌تواند سبب افزایش عرضه شود، اما از سوی دیگر کاهش ذخیره‌سازی‌های راهبردی کشورهای مهم و همچنین ایجاد این جو روانی که روز مبادای استفاده از ذخایر فرا رسیده، می‌تواند به عنوان عاملی معکوس عمل کند و قیمت انرژی را در بازارهای جهانی افزایش دهد. بنابراین استفاده از ذخیره‌سازی‌های راهبردی به منظور افزایش تولید، با پیچیدگی‌های خاص خود مواجه است و به سادگی نمی‌توان از این ذخایر برای تنظیم بازار استفاده کرد.
فارغ از چالش‌های یادشده، حتی اگر ایده افزایش تولید به‌درستی عمل کند و سبب کاهش قیمت نفت شود، آنگاه عربستان سعودی با چالشی عمده روبه‌رو می‌شود، زیرا کاهش قیمت نفت سبب کاهش درآمد دولت عربستان می‌شود که بیش از ۷۰ درصد از کل درآمدهای خود را از فروش نفت و گاز تامین می‌کند. بدون شک چنین موضوعی برای محمد بن سلمان که قصد دارد با انجام اصلاحات، محبوبیت خود را در میان مردم افزایش دهد و در آینده نزدیک بر مسند پادشاهی تکیه زند، چندان خوشایند نیست، بنابراین نظام سیاسی عربستان تمایل چندان زیادی به کاهش قیمت نفت در شرایط کنونی ندارد.
در پایان باید به این نکته نیز اشاره کرد که هرگونه افزایش تولید یا صدور نفت از سوی عربستان سعودی مغایر با توافق‌های انجام شده در اوپک است. عربستان سعودی از اصلی‌ترین اعضای کشورهای عضو اوپک است که برای بالابردن قيمت جهانی نفت، تولید را ارائه کرد. بنابراین استفاده احتمالی عربستان از ذخیره‌سازی‌های راهبردی نفت می‌تواند سبب نارضایتی کشورهای عضو و حتی غیر عضو اوپک شود که برای افزایش قیمت انرژی به طرح تثبیت تولید نفت پیوسته بودند. در چنین شرایطی عربستان سعودی باید میان همکاری با کشورهای عضو و غیر عضو اوپک با تحریم‌های یکجانبه آمریکا علیه ایران، دست به یک انتخاب حساس بزند که چنین موضوعی به شدت گزینه افزایش تولید نفت توسط ریاض را با محدودیت روبه‌رو می‌کند.
گزارش خطا
آخرین اخبار