از بیانیه 1+4 چه به اقتصاد ایران می‌رسد

به گزارش ایران اکونومیست؛ یک ماه دیگر تحریم‌های جدید آمریکا علیه کشورمان، از جمله درزمینه صادرات نفت آغاز می‌شود و این در حالی است که این بار آمریکا حمایت اروپا را ندارد و بیشترین تضاد منافع بین دو سمت اقیانوس اطلس قابل‌رؤیت است؛تضادی که می‌تواند فرصت مناسبی برای کاهش آثار تحریم ایران باشد.

در حالی آمریکا اعلام کرده از برجام خارج می‌شود که اتحادیه اروپا در زمینه‌های سیاسی و اقتصادی با این کشور تضاد منافع دارد. از همین رو، ایران می‌تواند با تکیه بر این تضاد منافع در جهت کاهش آسیب‌های خروج آمریکا از برجام و تحریم‌های یک‌جانبه این کشور گام بردارد.
از همین روست که همچنان وزرای خارجه سه کشور اروپایی، چین و روسیه بر سر میز مذاکره با محمدجواد ظریف می‌نشینند و به‌دنبال راهی می‌گردند تا تحریم‌های آمریکا را بر اقتصاد ایران بی‌اثر کنند. هر چند با وجود این تلاش‌ها، نگرانی‌ها مبنی‌بر خرید نفت از ایران و نقل و انتقال پول وجود دارد، اما همین امر سبب می‌شود آمریکا در منزوی کردن ایران در صحنه بین‌المللی ناکام بماند.

**تأکید بر ادامه کسب و کارهای مشروع با ایران
در آخرین گام اتحادیه اروپا برای همراهی ایران پس از خروج آمریکا از برجام، محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران و فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا بیانیه‌ای مشترک قرائت کردند که در آن بیش از آن که بر موضوعات سیاسی تأکید شود، ایجاد راهکارهای اقتصادی مورد توجه قرار گرفته است.
از جمله این راهکارها می‌توان به حمایت از آزادی فعالان اقتصادی در تعقیب کسب و کار مشروع با ایران، پیگیری اقدامات مشخص و مؤثر برای تضمین کانال‌های پرداخت با ایران و تداوم صادرات نفت و میعانات گازی، محصولات نفتی و پتروشیمی، حفظ و توسعه کانال‌های پرداخت و به‌طور مشخص، ابتکار تأسیس یک «ساز و کار ویژه» برای تسهیل پرداخت‌های مربوط به صادرات (شامل نفت) و واردات ایران و... اشاره کرد. راهکارهایی که هر کدام ساز و کار خود را می‌طلبد، اما اهمیت این بیانیه در این است که نشان می‌دهد با وجود آنکه آمریکا همچنان بر طبل تحریم می‌کوبد، در این راه تنهاست.
البته باید به این مسئله توجه داشت که برخی مفاد این بیانیه ممکن است اجرایی نشود، اما تحرکات بین‌المللی مثبتی را برای ایران ایجاد می‌کند که بر پایه آن می‌توان تحریم‌ها را بی‌اثر کرد.

**ایران میز مذاکره را ترک نمی‌کند
در همین رابطه مجید‌رضا حریری، عضو اتاق بازرگانی ایران،  با اشاره به اینکه این بیانیه به‌دنبال ایجاد راه‌حل برای ارتباطات بانکی و خرید نفت از ایران توسط اتحادیه اروپاست، گفت: در شرایط فعلی، هر نوع تحریک و تحرک بین‌المللی در صحنه جهانی برای ایران مثبت است و حتی اگر تنها یک کشور بر سر میز مذاکره باقی بماند و منافع ایران را تأمین کند، باید به همکاری‌ها ادامه دهیم.
وی ادامه داد: دیپلماسی ما باید به‌گونه‌ای باشد که فضا را در جهت فعالیت اقتصادی نسبت به آنچه قرار است اتفاق بیفتد، تغییر دهد. البته برای درک این که اثر عملی این تحرکات تاکجاست، لازم است جزئیات بیانیه منتشر شود.
حریری افزود: در عین حال که معتقدم باید با اتحادیه اروپا که خودش بخش مهمی از اقتصاد و سیاست دنیاست همکاری کنیم، همچنین با کشورهای کوچک باید ارتباطات خود را گسترده‌تر کنیم و هر چقدر بتوانیم پیمان‌های دوجانبه، چند‌جانبه و منطقه‌ای ایجاد کنیم.

** گرفتاری‌های ذاتی اقتصاد ربطی به خارج از کشور ندارد
وی با اشاره به اینکه هر چقدر در دنیا منزوی شویم به ضرر کشور است، گفت: توافق ایران با اتحادیه اروپا از یک‌سو نشان می‌دهد آمریکا در تلاش است ایران را منزوی کند و از سوی دیگر از تحرکات مثبت بین‌المللی به نفع ایران حکایت دارد.
این فعال اقتصادی با بیان اینکه خواست ایران خروج آمریکا از برجام نبوده، افزود: با این وجود، خروج آمریکا از برجام تأثیر منفی خواهد داشت و اینکه تصور کنیم همه مشکلات با همراهی اتحادیه اروپا حل می‌شود، اشتباه است.
وی ادامه داد: گرفتاری‌های ذاتی اقتصاد ربطی به خارج از کشور ندارد و در داخل اقتصاد ماست و باید برای رفع آن فکر اساسی‌تری کرد، زیرا در حوزه سیاست‌های خارجی راهکارها و تصویب پیمان‌هایی مانند پولشویی و دستورات FATF تنها بهانه را از دست کسانی که می‌خواهند با ایران کار نکنند می‌گیرد، اما تضمین همکاری نمی‌دهد.

** صادرات نفت ایران به زیر 1.2 میلیون بشکه نمی‌رسد
حریری به سهم 26 درصدی آمریکا در اقتصاد جهانی اشاره کرد و گفت: حضور آمریکا در بازارهای بین‌المللی را نمی‌توانیم نادیده بگیریم. از همین رو، شرکت‌ها و بانک‌های بزرگ اروپایی که با آمریکا در ارتباط‌اند حاضر به همکاری با ایران نمی‌شوند.
وی ادامه داد: با توجه به این موضوع، مهم‌ترین کاری که اتحادیه اروپا می‌تواند برای ایران انجام دهد که به نفع اقتصاد ملی باشد این است که خرید نفت از ایران را کاهش ندهد، زیرا به هر حال بخشی از بازار نفت از دست ما می‌رود و اقتصاد ایران نیز تا حدی کشش و تحمل آن را دارد، اما اگر از آن حد بگذرد جبران ضرباتی که به اقتصاد می‌زند، بسیار سخت خواهد بود.
عضو اتاق بازرگانی ایران افزود: دوستانی که مذاکره می‌کنند نیز به‌درستی بر این نکته متمرکز هستند که میزان خرید نفت اروپا از ایران کاهش چشمگیر نداشته باشد. بر اساس مطالعات بین‌المللی نیز فروش نفت ایران از 1.2 میلیون بشکه در روز کمتر نمی‌شود، البته این رقم در مقایسه با دو میلیون بشکه خبر خوبی نیست، اما به نسبت چیزی که آمریکا می‌خواست بر ایران تحمیل کند قابل قبول‌تر است.

**حمایت‌های اتحادیه اروپا با ایده‌آل‌های ایران فاصله دارد
تیمور رحمانی، استاد اقتصاد دانشگاه تهران نیز  بر با تأکید بر این نکته که در گام اول باید جلوی کاهش صادرات نفت ایران در تحریم‌های نوامبر گرفته شود، گفت: کشورهای باقی مانده در برجام به‌دنبال مسیرهایی هستند تا ایران بتواند نفت خود را فروخته و درآمدهای نفتی را استفاده کند.
وی افزود: البته این بیانیه معنایش این نیست که هر چه ما دلمان می‌خواهد حل خواهد شد و هر آنچه مطلوب است به آن می‌رسیم. از سوی دیگر، معنایش این هم نیست که کاری از پیش نمی‌رود، بلکه بخشی از خواسته‌های ایران را پوشش خواهد داد و در محدوده‌ای می‌تواند برخی فشارها را کم کند، اما از ایده‌آل فاصله دارد.

**حمایت اروپا از شرکت‌های همکار با ایران
رحمانی ادامه داد: حتی در مورد پتروشیمی‌ها دولت کنترل کامل ندارد، بنابراین همان فروش نفت است که برای ایران حساس است، زیرا برای تأمین کالاهای اساسی به درآمدهای ارزی نفت نیاز داریم تا فشار بر بخش‌های جامعه کمتر باشد.
استاد اقتصاد دانشگاه تهران گفت: توقع ایران از اتحادیه اروپا نیز این است که بر این دو محور متمرکز شود تا بخشی از فشار را کم کند.
وی با اشاره به حمایت‌های اتحادیه اروپا برای حفظ برجام، ادامه داد: پیشنهاد این اتحادیه این است که بانکی برای مبادلات با ایران تأسیس شود و یا ضرر کسانی که از معامله با ایران به‌دلیل تحریم‌های آمریکا خسارت می‌بینند جبران شود. درواقع به دنبال آن هستند تا قانونی تصویب شود که بتوانند از افرادی که به ایران در مبادلات کمک کرده‌اند، حمایت کنند تا نگرانی را از آن شرکت‌ها و بانک‌ها بردارند.

**تأسیس بانکی برای همکاری با ایران
علی قنبری، استاد دانشگاه تربیت مدرس  با بیان اینکه اروپا سازوکاری طراحی کند تا نقل و انتقال پول در سیستم بانکی با ایران تسهیل شود، گفت: همچنین اروپا باید تلاش کند تحریم‌ها را در خصوص صادرات نفت ایران دور بزنند و مشکل ایران را حل کنند تا فروش نفت به حداقل نرسد.
وی افزود: در این راه، اروپا می‌تواند یک بانک مرکزی تأسیس کند تا عمده معاملات با ایران را انجام داده و محدودیت‌هایی که آمریکا برای ایران پیش‌بینی کرده و سازوکاری که برای قطع همکاری با ایران در نظر دارد بی‌اثر شود.
قنبری به بیانیه مشترک وزیر خارجه ایران و مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا اشاره کرد و گفت: مشکل امروز ما با اتحادیه اروپا و خصوصاً آمریکا که از برجام خارج شده، مسائل اقتصادی است و نکته مهم آن است که این بیانیه بر اساس موارد مهم اقتصادی تدوین شده است.
وی ادامه داد: نکات مهمی که در این توافق لحاظ شده می‌تواند مسائل و مشکلات ایران را در برابر تحریم‌های آمریکا و فشارها تا حد قابل‌توجهی حل کند، بنابراین اقدام آقای ظریف در تدوین این توافق‌نامه با خانم موگرینی اقدام مثبت و رو به جلویی است.
استاد دانشگاه تربیت مدرس افزود: اولویت برای ایران برای حمایت در برابر تحریم‌های آمریکا مواردی شامل اجرای سوئیفت، حل مسئله صادرات نفت و بحث سرمایه‌گذاری در ایران است.