آیا سفر عمران خان به ریاض تهدیدی برای روابط با ایران است

به گزارش ایران اکونومیست،عمران‌خان، نخست‌وزیر تازه‌نفس پاکستان در اولین سفر کاری خود میهمان سعودی‌ها در ریاض بود. برخی تحلیلگران سیاسی، پذیرایی عربستان سعودی از عمران‌خان را تلاش برای افزایش روابط و نزدیکی با حزب تازه به قدرت رسیده «تحریک انصاف» عنوان می‌کنند. چراکه گفته می‌شود این حزب در مقایسه با حزب «مسلم لیگ» به رهبری نواز شریف، مواضع دورتری نسبت به این کشور دارد.
 
**بسته همکاری 10میلیاردی؛ رهاورد ریاض
این سفر در حالی انجام شده که ایران در شرایط تحریم‌های تازه، حساب ویژه‌ای روی همسایه شرقی خود باز کرده است. به همین دلیل، برخی این سفر نخست‌وزیر پاکستان به ریاض را خطری برای این افزایش رابطه می‌دانند. عثمان‌دار، عضو ارشد حزب تحریک انصاف در توییتر خود درباره این سفر نوشته: «اسلام آباد و ریاض در قالب بسته جامع 10 میلیارد دلاری با یکدیگر همکاری می‌کنند.» به این ترتیب، می‌توان گفت تقویت مناسبات اقتصادی ریاض و اسلام‌آباد از دستاوردهای مهم اولین سفر خارجی عمران‌خان بوده است.
 
** دوری عمران‌خان از حضور در ائتلاف نظامی عربستان
البته این ماجرا روی دیگری نیز دارد. برخی همچون ژنرال طلعت مسعود، وزیر دفاع پیشین پاکستان معتقدند یکی از برنامه‌های این کشور در حوزه سیاست خارجی، حفظ تعادل در رابطه ایران و عربستان است. وی در این باره در گفت‌وگو با ایرنا تأکید می‌کند: هر چند مقامات عربستان سعی خواهند کرد پاکستان را برای ایفای نقش در ائتلاف نظامی به رهبری این کشور تشویق کنند، اما عمران‌خان مصمم است تا از دخالت در جنگ‌های منطقه‌ای خودداری کند.
 
** عربستان، فرصت اقتصادی پاکستان
میرمحمود موسوی، سفیر سابق ایران در پاکستان درباره این سفر و پیامدهای آن برای روابط ایران و پاکستان، در گفت‌وگو با ایرناپلاس می‌گوید: رابطه پاکستان با ایران و عربستان، یک رابطه تعریف شده است و سفر نخست‌وزیر پاکستان به ریاض نیز در همین چارچوب انجام شده است.
وی در همین راستا می‌افزاید: اگر رابطه دولت‌های پیشین پاکستان را نیز مطالعه کنید، درمی‌یابید این اقدام عادی است و نخست‌وزیران پیشین نیز، در اولین سفر خارجی خود به عربستان می‌روند. به هرحال، نوع رابطه پاکستان با عربستان با ما تفاوت دارد. هرچند ما با این کشور همسایه‌ایم و روابط نسبتاً حسنه‌ای داریم، اما عربستان فرصت‌های اقتصادی مناسبی را برای این کشور فراهم می‌کند. چرا که جمعیت میلیونی پاکستانی‌های ساکن عربستان، درآمدهای میلیاردی خود را به این کشور روانه می‌کنند. از این جهت، منافع این کشور در رابطه با عربستان، با منافع اقتصادی- سیاسی ایران برای آن قابل قیاس نیست.
سفیر سابق ایران در پاکستان در تشریح ابعاد دیگر رابطه این کشور با عربستان می‌گوید: از منظر مسلمانان معتقد پاکستان، عربستان محل مرکزی اسلام است و مکه و مدینه در این کشور قرار دارند. علاوه براین، سالانه هزاران پاکستانی برای انجام حج به این کشور سفر می‌کنند. به‌علاوه بخش عمده‌ای از انرژی مورد نیاز پاکستان با قیمت مناسب توسط عربستان تأمین می‌شود. مجموعه این عوامل نشان می‌دهد رابطه این دو کشور در این سطح طبیعی است، هرچند در گذشته اختلاف‌نظرهای جزئی بر سر برخی مسائل میان این دو وجود داشته، اما چندان جدی نبوده است.
 
وی در پاسخ به این پرسش که با توجه به فشارهای خارجی و تشدید تحریم‌ها، پاکستان به‌عنوان همسایه تا چه حد می‌تواند به ایران کمک کند، می‌گوید: در شرایط فعلی مواضع دولت پاکستان نسبت به ایران، مواضع خوبی است. مهم‌ترین موضوعی که در ماه‌های اخیر مطرح شده، موضوع تحریم‌ها و خروج آمریکا از برجام است که پاکستان حمایت‌های لازم را از ایران داشته است، اما باید در نظر داشته باشیم که منافع این کشور با ما تفاوت دارد. آمریکا یکی از دو دوست اصلی پاکستان به لحاظ سیاسی، نظامی، امنیتی و اقتصادی است و همواره حامی دولت‌های پاکستان بوده است. به این ترتیب نمی‌توان انتظار داشت به خاطر رابطه با ایران، دوستی با آمریکا را فدا کنند.
 
** ضعف ایران در بهره‌برداری از کشورهای همسایه
وی در همین راستا می‌افزاید: این موضوع به دیپلماسی پاکستان و چارچوب‌هایی که برای خود در این راستا تعریف کرده است، باز می‌گردد که روابط خوبی با هم‌پیمانانش داشته باشد و قطعاً این رویکرد شامل ایران و آمریکا نیز می‌شود. هرچند این دو کشور اختلافات اساسی و بنیادینی با یکدیگر داشته باشند. پاکستان نیز طی چند دهه اخیر بعد از انقلاب نشان داده می‌تواند این مسئله را مدیریت کند، تا هم در جهت حفظ روابط و هم در جهت حفظ منافعش باشد.
موسوی در تشریح اینکه ما برای حفظ و توسعه روابط خود با این کشور چه باید بکنیم، می‌گوید: طبیعتاً باید روابط اقتصادی و سیاسی خود را با این کشور گسترش دهیم. باید درباره برخی از مشکلات میان دو کشور، موضوعات افغانستان، هند و امنیت منطقه، گفت‌و‌گو و همفکری کنیم. متأسفانه باید گفت اهمیت کشورهای همسایه در کشور ما آن‌گونه که باید جدی گرفته نشده است. علاوه براین، از تمامی ظرفیت‌های رابطه ایران با پاکستان به نحو مطلوب بهره‌برداری نشده است.
 
** دوستی با طعم چالش‌های امنیتی
پیشینه رابطه ایران با جمهوری اسلامی پاکستان در قالب روابط دیپلماتیک، به حدود 70 سال قبل باز می‌گردد. هرچند طی این مدت، وقایع و تحولات اجتماعی و سیاسی بسیاری در هر دو سو رخ داده است، اما هیچ‌یک نتوانسته به پیمان مودتی که بهمن‌ماه سال 1328 شمسی توسط علی‌اکبر سپاسی، وزیرخاجه وقت ایران و غضنفر علیخان، سفیر کبیر این کشور امضا شده است، خدشه‌ای وارد کند.
 
بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران و وقوع جنگ تحمیلی، پاکستان نقش مؤثری در فروش سلاح به ایران و تأمین امنیت خلیج‌فارس بازی کرد. به‌علاوه، ایران نیز در دهه‌های اخیر سعی بر میانجی‌گری در روابط بعضاً خصمانه دو همسایه شرقی خود (افغانستان و پاکستان) و حتی در مجادلات این کشور با هند بر سر کشمیر داشته است.
 
البته این‌گونه نیست که ایران و پاکستان هیچ چالشی در روابط خود را تجربه نکرده باشند. عمده چالش ایران با این کشور، بر سر ناامنی در مرزهای شرقی ایران است که در سال‌های اخیر با حمله به پاسگاه‌های مرزی ایران، ربودن چند سرباز ایرانی به اوج خود رسید. علاوه‌بر این، حمایت طالبان و القاعده از گروه‌های تروریستی چون جندالله(جندالشیطان) که در منطقه سیستان و بلوچستان ایجاد ناامنی می‌کنند و در این کشور پایگاه دارند، گاهی روابط میان دو کشور را تیره و تار کرده است. با این حال، هیچ‌گاه روابط به سمتی نرفته است که ریسمان مودت این دو پاره شود.