سایه سنگین تحریم ایران بر سر اوپک

این در شرایطی است که ایران معتقد است کشورها باید به سهمیه‌های تعیین شده در اجلاس ۱۷۱ پایبند باشند و بیشتر از سهمیه‌شان تولید نکنند، اما عربستان، روسیه و کشورهای همسو معتقدند که اگر کشوری نتوانست سهمیه‌اش را تولید کند، جلسه JMMC می‌تواند آن را بین کشورهای دیگری که توان تولید دارند تقسیم کند. با این روش، به طور طبیعی کمبود عرضه نفت ناشی کاهش تولید نفت ایران امکان جبران می‌یابد.

بر این اساس، ایران و ونزوئلا معتقدند نادیده گرفتن سهمیه‌ها در حقیقت چراغ سبز به تحریم ایران است؛ آن هم در اوپکی که ایران از بنیانگذاران آن است.

مذاکره به بهانه متوازن‌سازی بازار جهانی نفت

ایران در JMMC عضو ناظر است و حق رای ندارد. زنگنه قرار بود به این جلسه برود تا شاید با لابی و جوسازی بر تصمیم این کمیته بگذارد، اما ظاهرا مذاکرات اخیر وزرای انرژی روسیه، آمریکا و عربستان مساله را حل کرده و تصمیم‌ها اتخاذ شده است. به همین دلیل، زنگنه نمی‌خواهد بازنده میدانی باشد که نمی‌تواند در آن بازی کند.

گفته می‌شود روسیه و عربستان به بهانه متوازن‌سازی بازار جهانی نفت، به‌دنبال تصاحب بخشی از سهم ایران هستند و از سوی دیگر برخی اعضای اوپک، دست در دست آمریکا برای ضربه زدن به برخی بنیانگذاران این سازمان تلاش می‌کنند.

هفته گذشته سه تولیدکننده برتر دنیا، یعنی آمریکا، روسیه و عربستان برای تشکیل اتحادی سه‌جانبه در راستای متعادل کردن بازار نفت بعد از تحریم نفت ایران مذاکره کردند. در این دیدار وزیران انرژی روسیه و عربستان در مسکو بر برقراری ثبات در بازار جهانی نفت و آمادگی برای واکنش سریع به تغییر شرایط بازار و همکاری با شرکای دیگر تاکید کردند.

الکساندر نوواک و خالد الفالح در دیداری که دوشنبه هفته گذشته در مسکو صورت گرفت، به گفت وگو در زمینه ایجاد ساختار پایدار همکاری در چارچوب کشورهای تولید‌کننده نفت خارج از اوپک پرداختند. در مذاکرات وزیران انرژی روسیه و عربستان درخصوص عرضه و تقاضا در بازار جهانی نفت با محوریت شاخص‌های عمده اقتصادی کشورها و سناریوهای احتمالی میان مدت نیز گفت‌وگو شده است.

رویترز بخشی از اظهارات وزیر انرژی روسیه را منتشر کرده و نوشته است، مذاکره بر سر چگونگی همکاری اوپک پلاس(اوپک و غیراوپک) در نشست الجزایر محور مذاکرات او با الفالح بوده است.

فشار آمریکا به کشورهای تولیدکننده نفت

آمریکا به دنبال این است که برای تحریم ایران دیگر، کشورهای تولیدکننده نفت را با خود همراه کند. ریک پری، وزیر انرژی آمریکا هفته گذشته ابتدا در واشنگتن با همتای سعودی خود دیدار کرد، سپس با سفر به مسکو با نواک به مذاکره نشست. وی پس از این دیدار با نواک به خبرنگاران گفت که سه تولید‌کننده بزرگ نفت (روسیه، آمریکا و عربستان) می‌توانند کاهش عرضه نفت ناشی از تحریم صادرات ایران را جبران کنند تا بازار نفت از ثبات خارج نشود.

دونالد ترامپ، رییس جمهور آمریکا در اظهارنظری به کشورهای تولیدکننده نفت در خاورمیانه که هم‌پیمان آمریکا هستند، هشدار داده است: اگر برای پایین آوردن قیمت نفت تلاش نکنند، ‌آمریکا ممکن است در حمایت‌های نظامی‌اش از این کشورها تجدیدنظر کند.

دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا در یک توییت نوشت: ما از کشورهای خاورمیانه محافظت می‌کنیم. آن‌ها بدون ما نخواهند توانست برای مدتی طولانی امنیت داشته باشند، اما آن‌ها همچنان به تلاش برای افزایش بیشتر و بیشتر قیمت نفت ادامه می‌دهند. ما آن را به خاطر خواهیم سپرد. باید انحصارگران اوپک همین الان قیمت‌های نفت را پایین بیاورند.

برخورد عربستان و روسیه با ایران در تاریخ ثبت می‌شود

نماینده ایران در هیات عامل اوپک، مسوولیت اوپک را ایجاد توازن در بازار می‌داند و می‌گوید: عربستان و امارات، در حال تبدیل اوپک به ابزاری برای ​آمریکا هستند و با این کار اعتبار چندانی برای این سازمان نمانده است. اوپک هم‌اکنون به شیر بی‌یال و کوپالی بدل شده که تنها نعره‌اش مانده و برای هیچ‌کس خطری ندارد.

حسین کاظم‌پوراردبیلی در خصوص میزان تاثیرگذاری تذکرات گاه و بیگاه به عربستان و روسیه و... نیز گفت: آنچه من در هشدارها گفته‌ام، گوناگون است. از یک‌سو، روسیه و عربستان به بهانه متوازن‌سازی بازار جهانی نفت به دنبال  تصاحب بخشی از سهم ایران هستند و از سوی دیگر، برخی اعضای اوپک، دست در دست آمریکا برای ضربه زدن به برخی بنیانگذاران این سازمان تلاش می‌کنند. در واقع تلاش آقای ترامپ برای ممانعت از حضور ایران در بازارهای جهانی نفت خام سبب گروگان‌گیری بازار از سوی روسیه و عربستان که تمایل زیادی هم به قیمت‌های پایین نفت ندارند، شده است.

به گفته وی، هشدارهای گاه و بیگاه ما، ممکن است در کوتاه‌مدت تغییری در رفتار کشورها نداشته باشد، زیرا هر کشوری تلاش می‌کند نفت را در قیمت بالا بفروشد تا درآمدش افزایش یابد، اما بی‌شک این هشدارها و نحوه برخورد عربستان و روسیه با ایران در تاریخ ثبت خواهد شد و آیندگان خواهند فهمید برخلاف ایران که برای ثبات بازار نفت و عرضه مطمئن انرژی به مصرف کنندگان تلاش کرده است، عربستان و روسیه به استقبال تحریم یکی از تولیدکنندگان اوپک رفته است. رفتار قلدرمآبانه آمریکا هم بی‌شک به ایران یا ونزوئلا ختم نخواهد شد، همانگونه که با عراق و کویت خاتمه پیدا نکرد. این را هم باید بگویم که ما هیچگاه از تلاش‌های‌مان دست برنمی‌داریم و برای احقاق حق ایران تلاش خواهیم کرد.

تقاضا برای نفت قوی است

محمد بارکیندو، دبیرکل اوپک به تازگی در مصاحبه با بلومبرگ گفته است: توافق تاریخی میان عربستان سعودی، روسیه و سایر تولیدکنندگان که در اواخر سال ۲۰۱۶ برای محدودیت عرضه منعقد شد، باید دائمی شود. تقاضا برای نفت قوی است با این حال استفاده از نفت با موانعی روبه‌رو شده است.

وی درباره آینده توافق کاهش تولید میان اوپک و غیراوپک که از ژانویه سال ۲۰۱۷ آغاز شد، عنوان کرده است: هیچ گزینه مناسب دیگری به‌جز نهادینه کردن این همکاری و دائمی کردن آن میان کشورهای اوپک و غیراوپک وجود ندارد. صنعت نفت به این همکاری نیاز دارد و ما شاهد بازگشت ثبات آن هستیم.

زنگنه درباره توطئه نفتی علیه ایران چه می‌گوید؟

در این میان، بیژن زنگنه در آستانه برگزاری نشست کمیته مشترک وزارتی نظارت بر توافق کاهش عرضه نفت اوپک و غیر اوپک (JMMC) ، در گفت‌وگو با موسسه خبری پلاتس و خبرگزاری بلومبرگ در تهران به بیان دیدگاه‌ها و مواضع ایران درباره توافق کاهش عرضه سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) و تحریم‌های آمریکا علیه صنعت نفت ایران پرداخت.

وی با تاکید بر اینکه در نشست کمیته مشترک وزارتی نظارت بر توافق اوپک و غیر اوپک در الجزایر شرکت نمی‌کند، گفت: آقای کاظم پوراردبیلی، نماینده ایران در هیات عامل اوپک، ریاست هیات اعزامی جمهوری اسلامی ایران به الجزایر را به‌عهده خواهد داشت.

زنگنه درباره موضع ایران درباره توافق کنونی گفت: اعتقاد ما این است که کمیته مشترک وزارتی نظارت بر توافق کاهش عرضه نفت اوپک و غیراوپک (JMMC) هیچ حق تصمیم‌گیری ندارد. این کمیته اختیار قانونی ندارد و از نظر حقوقی دارای صلاحیت نیست که درباره هیچ مساله‌ای به تصمیم برسد. ضمن اینکه نظارت‌ آن هم تعیین‌کننده نیست. این نهاد تنها نظارت و بررسی می‌کند و به نشست وزارتی گزارش ارائه می‌دهد. این کمیته حق تصمیم گیری ندارد.

وی افزود: اکنون موضوعی کلی را درباره اوپک می‌گویم؛ آنها چیزی به نام بیانیه همکاری (Declaration of Cooperation)ایجاد کرده‌اند که ما از آن قدردانی می‌کنیم و برای آن ارزش زیادی قائل هستیم. به‌ویژه کشورهای غیرعضو اوپک که در ۲ سال گذشته به ما ملحق شده‌اند، به‌ویژه مکزیک و روسیه، که با ما کار کرده‌اند و به ما کمک کرده‌اند که بازار را تا حد زیادی تثبیت کنیم، اما قرار نیست بیانیه همکاری جای اوپک را بگیرد.

وزیر نفت ادامه داد: تحلیل من اکنون این است که اوپک قربانی جریانی خزنده است که همزمان نتیجه همکاری با آمریکا و ترس از قانون ضد اوپکی مطرح شده در کنگره آمریکا، نوپک (NOPEC) است. آنها اوپک را قربانی می‌کنند و به آهستگی، بدون اعلام علنی این مساله، آنها قصد دارند تعداد زیادی از کشورهای تولیدکننده را گردهم آورند و مجمعی ایجاد کنند تا جای اوپک را بگیرد.

زنگنه با بیان این‌که ما هیچ وقت به این فکر باور نداریم که به دلیل ترس از مرگ باید خودکشی کرد، گفت: ما به فعالیت خود ادامه می‌دهیم. در عمر نزدیک به ۶۰ ساله اوپک، چنین شرایطی بارها اتفاق افتاده است، فراز و نشیب های بیشتری هم در آینده وجود خواهد داشت. شما نباید اوپک را تنها به دلیل ترس قربانی کنید. از دید من اوپک یکی از بزرگترین موفقیت‌های جهان سوم است، نه تنها برای تولیدکنندگان نفت بلکه همچنین سازمانی است که می تواند در اقتصاد جهان کارآمد باشد و یک نهاد خوب و قوی است، بنابراین کسانی هستند که می‌خواهند آن را منحل کنند و می‌خواهند بی‌دلیل «کمیته وزارتی نظارت بر توافق اوپک و غیراوپک»را بزرگتر از آن چیزی که هست جلوه دهند.

وی تصریح کرد: اگر نگاه کنید، می‌بینید که آنها این نشست اوپک و غیراوپک را به مساله‌ای مهم تبدیل می‌کنند در حالی که چندان مهم نیست. همه ماجرای میان اوپک و غیر اوپک، برای کاهش حدود روزانه ۵۰۰ هزار بشکه از عرضه نفت غیراوپکی‌ها بود. در این میان جز روسیه و به نظرم قدری هم مکزیک، بقیه کشورها، چیزی از تولید خود را کاهش ندادند. در واقع، آنها ظرفیت افزایش تولید نداشتند. ما قدردان هستیم که آنها از نظر سیاسی با ما همکاری و همدلی کردند، اما همه آنها کمتر از سهمیه خود تولید می‌کردند و به همین دلیل است که پایبندی برخی از آنها به ۲۰۰ درصد یا ۱۸۰ درصد رسید. آنها نمی‌توانستند همه سهمیه خود را تولید کنند، جز مکزیک و روسیه.

زنگنه افزود: روسیه برای مدتی کمک کرد و در وضع کنونی، آنها مشکل ما نیستند. آنها کمک کردند و سپس آن دوران منقضی خواهد شد و آنها هر چه بخواهند طبق منافع ملی خود به عنوان کشوری که یک تولیدکننده نفت غیرعضو اوپک است، همکاری می‌کنند، اما من از کشورهای عضو اوپک انتظار بیشتری دارم و به‌ویژه در وضع کنونی درست نیست که دو عضو به سردمداری و ایفای نقش رهبری در جریان ضد ایرانی بپردازند.

وزیر نفت با اشاره به اینکه دو عضو اوپک، سردمداری جهانی ضدیت با ایران را در بازار نفت به‌عهده گرفته‌اند، گفت: این کاملا روشن است. این کار نه در عالم همسایگی و نه در عالم همکاری، صحیح نیست. آنها این موج ضد ایرانی را پی می‌گیرند و سپس در همکاری با آمریکا همسو می‌شوند تا به ایران آسیب بزنند و برخی کشورهای غیر عضو اوپک را با خود نیز همراه می‌کنند که الزاما عمق این پیچیدگی سیاسی را درک نمی‌کنند و دیگر جنبه‌هایی که نمی‌خواهم در اینجا توضیح دهم. برای نمونه آنها می‌گویند ما اجازه نمی‌دهیم که کمبودی در بازار باشد، که در ظاهر موضوع بسیار خوبی است که گفته شود و یا اقتصادی است، اما به نظر من چنین اظهارنظری اقتصادی نیست و ۱۰۰ درصد سیاسی و ضد ایران است.

وزیر نفت تاکید کرد: هر کس که بگوید که کمبود در بازار نفت را جبران می‌کند، ضد ایران صحبت می‌کند و این یک بیانیه سیاسی است. هیچ جنبه اقتصادی در آن نیست و آنها بر خلاف موضوعی که می‌گویند، نه تنها اوپک، بلکه کشورهای غیرعضو اوپک را هم به یک بازی سیاسی می‌کشانند، اما از آنجا که این بازی سیاسی همسو با سیاست‌های آمریکاست، برخی افراد نمی‌خواهند به طور علنی درباره آن صحبت کنند.

وی با بیان اینکه اوپک و برخی کشورهای غیرعضو اوپک همسو با رویکرد آمریکا فعالیت می‌کنند، ادامه داد: متاسفانه بخشی از دبیرخانه اوپک هم در این جهت حرکت می‌کند و ما متوجه این مساله هستیم و من به این وسیله می‌خواهم به دبیرخانه تذکر بدهم که درباره بخشی از فعالیت‌های خود، مراقب باشد و به آنها یادآوری می‌کنم که اوپک سازمانی مستقل است و زیر مجموعه وزارت انرژی آمریکا نیست و مسوولان اوپک باید به این مساله توجه کنند.

زنگنه در پاسخ به این سوال که آیا شما با دیگر اعضای اوپک و روسیه برای کمک به تغییر این اقدام‌ها که همسو با اهداف آمریکا هستند، مذاکره کرده‌اید؟ گفت: من نمی‌گویم که روسیه همسو با اهداف آمریکا اقدام می‌کند. روسیه آنقدر بزرگ هست که چنین کاری نکند، اما ممکن است برخی از همکاری روسیه سوء‌ استفاده کنند. من به‌تازگی با برخی وزیران کشورهای عضو و غیرعضو اوپک تماس گرفته ام، با آنها صحبت کرده‌ام، به آنها نامه نوشته‌ام و به آنها توضیح داده‌ام. من توجه آنها را به این مسئله جلب کرده‌ام.