ضعف زراعت چوب؛ پاشنه آشیل طرح تنفس جنگل

به گزارش ایران اکونومیست؛ مجلس شورای اسلامی سال 89 با تصویب قانونی ، توسعه زراعت چونب را به منظور افزایش بهره وری بخش کشاورزی و منابع طبیعی به عنوان یک تکلیف تعریف کرد و در دی ماه سال 1392 نیز دولت مصوبه ای در خصوص بهینه سازی وضعیت مدیریت منابع طبیعی گذراند که در ماده 48 آن در بر ضرورت توسعه زراعت چوب تاکید شده است.
از سوی دیگر، سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور سهم زراعت چوب در تامین منابع سلولزی را 40 درصد اعلام کرد و طبق برنامه سطح اختصاص یافته به این امر تا پایان برنامه ششم توسعه باید از 15 هزار هکتار فعلی به 75 هزار هکتار برسد.
اگر چه طرح تنفس و ممنوعیت برداشت چوب از جنگل های هیرکانی شمال که از سال پیش کلید خورده است، در واقع شوک اطلاع رسانی دولت تدبیر و امید نسبت به فاجعه آمیز بودن برداشت های بی رویه از جنگل های شمال است، اما برای به نتیجه رسیدن این مصوبه ، نیاز به حل مشکلات زراعت چوب است.
کارشناسان نبود اراضی یکپارچه ، بالا بودن دوره به بار نشستن سرمایه گذاری و انتظار هفت تا 10 ساله برگشت سرمایه، نبود تحقیقات بنیادی و برآورد میزان سود دهی، نبود مکانیزم لازم و تضمین کننده برای خرید چوب آلات از تولید کنندگان و عدم پوشش سازمان های بیمه گذار را از مهم ترین چالش ها و مشکلات کاشت و زراعت چوب در کشور بویژه مازندران می دانند.
مشکلات زراعت چوب استان مازندران در حالی است که به گفته کارشناسان با توجه به چالش های به وجود آمده ناشی از برداشت های غیر اصولی جنگل و محدودیت منابع تولید چوب و تاکید بر جنبه های ذخیره گاهی و حفاظت از جنگل های شمال ،زراعت چوب مهم ترین روش های تولید منابع و مواد اولیه صنایع چوبی است.
استان مازندران 460 هزار هکتار زمین زراعی و باغی دارد و از آنجایی که شالیکاری با 230 هزار هکتار برابر با نیمی از زمین های کشاورزی استان مهم ترین کشت و کار محسوب می شود، زراعت چوب به دلیل ایجاد سایه و جلوگیری از تابش نور مستقیم خورشید به سطح مزرعه در این اراضی قابل انجام نیست و کشاورزان شالیکار حتی از کاشتن صنوبر در اطراف مزرعه ا‌شان چندان استقبال نمی‌کنند.
کارشناسان مسیر های آبرفتی رودخانه ها، حاشیه دره های مرطوب، اماکن عمومی بویژه قبرستان ها، محوطه بقاع امامزادگان، حاشیه زمین های ورزشی، حاشیه آببندان ها و آبگیرها ،اطراف راههای روستایی و بین شهری را از فرصت های مهم زراعت چوب در بخشی از کشور بویژه استان های شمالی می دانند.
** نبود برنامه برای اقتصادی کردن زراعت چوب
عضو هیات علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری با بیان اینکه همچنان برای جنگل های شمال در بخش های مختلف حفاظت، توسعه جنگل، احیاء و بهره برداری برنامه ریزی و طرح های جامعی تهیه نشده است، گفت: اگر طرح زراعت چوب به درستی برای تامین مواد اولیه واحدهای سلولزی اجرایی نشود، قاچاق چوب از داخل جنگل ها افزایش خواهد یافت.
محمد امینی  افزود: جنگل های شمال قطعه قطعه آن نیاز به برنامه خاص دارد و با طرح استراحت جنگل چالش ها چندین برابر می شود.
وی چالش های زراعت چوب در زمین های مازندران را جدی و پر رنگ دانست و بیان داشت: باید برای جای جای زمین های ملی و شخصی استان برنامه زراعت چوب تعریف کنیم.
این استاد دانشگاه با اشاره به این که در حال حاضر 100 هزار هکتار از زمین های در کشور زیر کشت زراعت چوب می رود که تولید سالانه آن 2 میلیون متر مکعب است، گفت: با توجه به نیاز هفت میلیون متر مکعبی صنایع چوبی کشور ، زراعت چوب کمتر از 25درصد نیاز را بر طرف می کند.
وی تهیه نهال مناسب و ارزان از سوی وزارت جهاد کشاورزی ،استفاده از زمین های کنار جاده های روستایی و شهری ، آببندان ها و حاشیه رودخانه ها از راهکارهای توسعه زراعت چوب در مازندران برشمرد.
عضو هیات علمی دانشگاه کشاورزی ساری هشدار داد: اگر نتوانیم زراعت چوب را با هدف تامین مواد اولیه صنایع چوبی استان مازندران عملیاتی کنیم، یقین داشته باشید نه تنها قاچاق چوب از جنگل های شمال دوچندان می شود، بلکه با توجه به نیاز کارگاه ها و واحد های صنعت چوب ، قطع درختان در کوشه و کنار کشور دوچندان شده و قاچاق بیداد می کند.
بر اساس آمار کمیسیون قاچاق کالا و ارز مازندران کشف قاچاق چوب در استان در پنج ماهه سال جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل حدود 2 برابر افزایش یافت.
بنابر این آمار میزان چوب قاچاق کشف شده حدود 450 هزار تن اعلام شده است که در این رابطه بیش از 100 قاچاقچی چوب دستگیر شدند.
در مازندران بیش از 2 هزار واحد کارگاهی و صنعتی بهره برداری چوب فعالیت دارند که طبق آمار 15 تا 20 درصد از نیازشان از داخل و بقیه از خارج تامین می شود.
این استاد دانشگاه یکی از دلایل عدم استقبال شالیکاران به زراعت چوب را انتظار هفت تا 10 ساله بازگشت سرمایه و سود دهی احتمالی دانست و گفت: با توجه به بی ثباتی قیمت ها و نبود تضمین خرید بر اساس تورم ، کشاورزان انگیزه ای برای صنوبر کاری ندارند.
امینی افزود: از طرفی به دلیل نبود زمین های یکپارچه برای زراعت چوب و جزیره ای بودن آن ، شالیکاران به دلیل وجود سایه درختان ، اجازه درختکاری به همسایه های خود را نمی دهند.
وی با بیان اینکه دولت باید در کنار اجرای طرح تنفس جنگل به حفاظت ، احیاء و بویژه زراعت چوب توجه جدی تری داشته باشد، گفت: امروز بش از 50 درصد عرصه های جنگلی شمال کشور فاقد طرح های جنگل داری است و به اذعان مسئولان منابع طبیعی بیشترین تصرف و تخریب ، آتش سوزی و عوامل تهدید کننده دیگر در جنگل ها در مناطقی مشاهده می شود که فاقد طرح جنگلداری است.
** نبود انگیزه ، مهم ترین چالش زراعت چوب
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیز داری مازندران منطقه ساری هم از زراعت چوب به عنوان طرح جایگزین برای تامین مواد اولیه مورد نیاز صنایع سلولزی در این خطه شمال کشور یاد کرد و گفت: با اجرای طرج تنفس جنگل های شمال، باید مواد اولیه صنایع سلولزی استان های شمالی از محل زراعت چوب تامین شود.
سید محسن موسوی تاکامی افزود: بر اساس قانون چندین دستگاه دولتی از جمله صنایع و معادن، شهرک صنعتی،دفتر امور روستایی استانداری ها، شهرداری، جهاد کشاورزی و مردم متولی اصلی این طرح هستند که تاکنون به نظر می رسد به طور جدی وارد این کارزار نشدند.
وی کمبود اعتبار، نبود متولی اصلی پیشرو و نبود توجیه اقتصادی برای اجرای طرح از سوی مردم را عامل اصلی کمرنگ شدن این طرح دانست.
موسوی تاکامی گفت: اجرای طرح زراعت چوب نیاز به تامین زمین دارد که این اراضی در اختیار دستگاهها و مراکز دولتی و یا مردمی خارج از حیطه اختیار منابع طبیعی است و این دستگاهها باید پیشقدم شوند.
مدیرکل منابع طبیعی مازندران گفت: اگر طرح زراعت چوب به درستی برای تامین مواد اولیه واحدهای سلولزی اجرایی نشود، قاچاق چوب از داخل جنگل ها افزایش خواهد یافت.
براساس آمار از 2 میلیون و300 هزار هکتار مساحت مازندران حدود 88 درصد منابع طبیعی تشکیل می دهد.