به گزارش ایران اکونومیست؛ مرکز پژوهش های مجلس در گزارشی که به موضوع ارزهای مجازی پرداخته است، عنوان کرد: ارز مجازی، ارز دیجیتالی و رمز ارز سه مفهوم مجزا با کاربردهای متفاوت هستند. در ترمینولوژی حقوقی کلمه رایج برای مقررات گذاری پدیده‌های نوظهور مانند بیت کوین، ارزهای مجازی است.
ارزهای مجازی نوع رمز ارز با اختراع بیت کوین وارد بازارهای مالی جهانی شدند و بیت کوین در سال ۲۰۱۶ حدود ۹۰ درصد ارزش بازار ارزهای مجازی رمزی را تشکیل می‌داد و ارزش کل ارزهای مجازی رمزی در آن سال حدود ۵.۵ میلیارد یورو بود، اما با جدی شدن رقابت از سوی ارزهای مجازی جدید سهم بیت کوین اکنون (اواسط ۲۰۱۸) به کمتر از ۵۰ درصد کل ارزش ارزهای مجازی رمزی کاهش پیدا کرده و ارزش کل بازار ارزهای مجازی رمزی ۲۵۶ میلیارد یورو است.
ارزش معاملات روزانه ده ارز مجازی برتر بیش از ۱۰ میلیارد یورو است، اما ارزهای مجازی حوزه‌های نوظهور و دارای فناوری‌های متنوع هستند و چالش‌های آنها ممکن است با یکدیگر متفاوت باشند. پس گام اول در مواجه با پدیده‌های نوظهور شناخت قوانین و مقررات در آن زمینه است.
تلاش‌های بین‌المللی گسترده در زمینه ارزهای مجازی و فناوری دفتر کل توزیع شده در جریان است. اتحادیه اروپا یکی از شرکای تجاری ایران است و ایران به دنبال جایگزینی دلار با یورو است. در اتحادیه اروپا استفاده از ارزهای مجازی برای انتقال بین‌المللی وجه به رسمیت شناخته شده است.
سیاست ها و قوانین حاکم بر ارز رمزها در ایران
بر اساس بررسی قوانین مرتبط با ارزهای مجازی در ایران با توجه به تجربیات جهانی دبیرخانه شورای عالی مبارزه با پول‌شویی تکلیف قانونی لازم برای کنترل مراکز مبادله پول مجازی با پول رایج کشور را بر عهده دارد و بر این اساس در جلسه سی‌ام شورای عالی مبارزه با پول‌شویی در تاریخ ۹ دی‌ماه ۱۳۹۶، به کارگیری ابزار بیت کوین (Bit Coin) و سایر ارزهای مجازی در تمامی مراکز پولی و مالی کشور ممنوع اعلام شد.
حوزه نظارت بانک مرکزی نیز با توجیه پیشگیری از وقوع جرائم از طریق ارزهای مجازی، موضوع ممنوعیت به کارگیری ارزهای مجازی را به بانک‌ها ابلاغ کرد. این بانک عنوان کرد که تمام شعب و واحدهای تابعه بانک‌ها و موسسات اعتباری و صرافی‌ها باید از انجام هرگونه خرید و فروش ارزهای مذکور و یا انجام هرگونه اقدامی که به تسهیل و یا ترویج ارزهای یادشده بیانجامد، به طور جدی اجتناب کنند.
قانون مالیات‌های مستقیم مصوب ۱۳۹۴ مجلس شورای اسلامی در زمینه مالیات‌های بر درآمد در زمینه ارزهای مجازی در کشور قابل اعمال خواهد بود. سازمان امور مالیاتی متولی اصلی اجرای این قانون است. همچنین بر اساس ماده ۲۴ قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران مصوب سال ۸۴ شورای عالی بورس و اوراق بهادار از این اختیار برخوردار است که ارزهای مجازی قابل تبدیل به پول دنیای واقعی را به عنوان ابزار مالی طبقه‌بندی کند.
در اینصورت امور مربوط به سیاست‌گذاری مربوط به سرمایه‌گذاری در ارزهای مجازی در حوزه اختیارات این شورا قرار خواهد گرفت. البته سازمان امور مالیاتی، دبیرخانه شورای عالی مبارزه با پول‌شویی و شورای عالی بورس و اوراق بهادار باید اقدامات جدی برای ساماندهی وضعیت ارزهای مجازی در کشور انجام دهند. سپس بر اساس بازخوردی که از اقدامات دستگاه‌های اجرایی دریافت می‌شود سیاست‌گذاری و تلاش‌های لازم برای رفع خلأها با مسئولیت و طبق نیازمندی اجرایی دستگاه‌های متولی اقدام شود.
ارز رمزنگار ملی در ایران
در ایران حداقل دو پروژه ارز مجازی ملی در جریان است. پست بانک تحت نظر وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و شرکت خدمات انفورماتیک پروژه‌های ارز مجازی ملی خود را اعلام کرده‌اند. ارز مجازی شرکت خدمات انفورماتیک بر پایه ریال اعلام شده و طبق اعلام این شرکت در فاز اول ارز مجازی آنها در اختیار بانک‌های تجاری کشور قرار دهد تا از آن به عنوان توکن و ابزار پرداخت برای تبادلات، تسویه بین‌بانکی و توسعه خدمات استفاده کنند. جزییات فنی این پروژه‌ها هنوز به صورت رسمی اعلام نشده است. موفقیت در زمینه ارز مجازی از مسیر ایجاد شرایط رقابت عادلانه میان بخش خصوصی واقعی شکل می‌گیرد.
ارزهای مجازی گونه‌ای از ارزهای دیجیتالی به شمار می‌آیند، اما هرگونه ارز دیجیتالی ارز مجازی به شمار نمی‌رود. رمز ارزهایی مانند بیت کوین نیز گونه‌ای از ارزهای مجازی هستند، اما همه ارزهای مجازی رمز ارز نیستند. از اینرو ارزهای دیجیتال، ارزهایی هستند که به صورت الکترونیکی ذخیره و منتقل می‌شوند. هرگونه پولی که بر مبنای صفر و یک باشد در این تعریف می‌گنجد. مثلاً ریال‌های موجود در حساب بانکی بازنمایی کننده ریال‌های واقعی هستند که جایی نگهداری می‌شوند، در تعریف ارز دیجیتالی جای می‌گیرند وبیت کوین‌ها هم چون مبنای صفر و یک دارند ارز دیجیتالی هستند.
مقررات اتحادیه اروپا در خصوص ارز مجازی
در اتحادیه اروپا متولیان عرضه کیف پول و بسترهای مبادله ارزهای مجازی مکلف خواهند بود که سیاست‌ها و رویه‌هایی اتخاذ کنند تا از تامین مالی تروریسم و پول‌شویی جلوگیری و وقوع آن کشف و گزارش شود. همچنین در سال ۲۰۱۵ دیوان دادگستری اروپا با استدلال اینکه ابزارهای پرداخت مشمول مالیات بر ارزش افزوده نمی‌شوند معافیت از پرداخت مالیات بر ارزش افزوده را بر ارزهای مجازی قابل تبدیل به پول رسمی اعمال کرد.
همچنین مرجع بازارها و اوراق بهادار اتحادیه اروپا به دلیل مراحل ابتدای دفتر کل توزیع شده این بخش را مقررات گذاری نکرده و در کوتاه‌مدت نیز منعی برای آن ایجاد نکرده اما در این مجمع ساختار حکمرانی مورداستفاده در کاربردهای دفاتر کل توزیع شده) همچون ارزهای مجازی (نیز به عنوان عاملی که می‌تواند دستکاری بازار را تسهیل کند یا مانع از آن شود مورد توجه قرارگرفته است.
سیاست ها و قوانین آمریکا درباره ارز مجازی
در سیاست‌ها و قوانین دولت فدرال ایالات‌متحده آمریکا اختیارات قانونی خود برای مقررات گذاری فناوری زنجیره بلوکی و رمز ارزها استفاده نکرده است. این بدین معناست که ایالت‌های مختلف این کشور می‌توانند مقررات خودشان را در این زمینه اعمال کنند و برخی ایالت‌ها هم اکنون این امر را اجرایی کرده‌اند.
در ایالات متحده آمریکا قانون حفظ اسرار بانکی قانون اصلی مبارزه با پول‌شویی است و شبکه مبارزه با جرائم مالی (فینسن) مجری اجرای این قوانین است در سال ۲۰۱۳ اداره‌کنندگان یا مبادله کنندگان ارزهای مجازی متمرکز و مبادله کنندگان ارزهای مجازی غیرمتمرکز انتقال‌دهنده پول هستند، در نتیجه در شمول قانون اسرار بانکی قرار می‌گیرند. این بدین معناست که این کسب و کارها باید در فینسن ثبت‌نام کنند و به مقررات دقیق این موضوع گردن بنهند.
در مقررات مالیاتی ایالات متحده آمریکا ارز مجازی بیت کوین برای مقاصد مالیاتی به عنوان اموال طبقه‌بندی‌شده وبر اساس آن مقدار درآمد آن مشمول مالیات و همچنین درآمد حاصل از فروش ارز مجازی نیز مشمول مالیات و استخراج کنندگان ارز مجازی هم باید برحسب درآمد خالص، مالیات خود را محاسبه و پرداخت کنند.
همچنین در قوانین مربوط بورس کالا و اوراق بهادار و معاملات آتی ایالات متحده آمریکا بر اساس حکم دادگاه اوراق مربوط به سرمایه‌گذاری با استفاده از بیت کوین یا سایر ارزهای مجازی اوراق بهادار محسوب می‌شوند و در دایره اختیارات این کمیسیون است و از سال ۲۰۱۷ معاملات آتی بیت کوین نیز تحت نظارت کمیسیون معاملات آتی کالا در ایالات متحده آمریکا برگزار می شود.
