۱۵ مرداد ۱۳۹۷ - ۱۱:۵۸
روی خوش بازار به ترمیم کارشناسانه در بدنه دولت
اقدام عملی و کارشناسانه دولت در ترمیم اقتصادی کابینه که در اولین قدم بانک مرکزی را هدف قرار داد، باعث شده در همین چند روز بازار ملتهب کشور به آن روی خوش نشان دهد و سخنان شب گذشته رئیس بانک در تبیین سیاست‌های ارزی نیز این روند را تقویت کرد.
به گزارش ایران اکونومیست؛ پس از پایان دوره پنج ساله ریاست ولی‌الله سیف بر بانک مرکزی، هیئت دولت دکتر عبدالناصر همتی را برای عهده‌داری این سمت معرفی کرد.
** تخصص گرایی در بانک مرکزی، برخلاف آمریکا
در اکثر کشورهای جهان مرسوم است عهده‌دار ریاست بانک مرکزی به‌عنوان مهم‌ترین مقام پولی و بانکی کشور یک اقتصاددان باشد، هرچند موارد نقض بسیاری در ایران و یا کشورهای دیگر مشاهده می‌شود (در حال حاضر ریاست فدرال رزرو آمریکا هم ژروم پاول جمهوری‌خواه تحصیل‌کرده حقوق و علوم سیاسی است)؛ اما فارغ از هرگونه تحلیلی در مورد عملکرد ولی‌الله سیف و یا کارنامه همتی در سمت‌های پیشین، این اقدام را می‌توان گامی در جهت به رسمیت شناختن دانش و تخصص (در نهاد مهمی چون بانک مرکزی) و احترام به آموزه‌های علم اقتصاد دانست که باید آن را باید به فال نیک گرفت.
** تحصیلات و سوابق همتی
همتی دارای دکترای اقتصاد از دانشگاه تهران و دارای مطالعات بسیاری درزمینه اقتصاد کلان و انرژی است و تاکنون عهده‌دار سمت‌های متعددی از ریاست بیمه مرکزی تا مدیرعاملی بانک‌های ملی و سینا بوده است. ازجمله مهم‌ترین اقدامات همتی می‌توان به خصوصی‌سازی در صنعت بیمه کشور و پیشنهاد تأسیس صندوق ذخیره ارزی در ابتدای دولت اصلاحات اشاره کرد که بعدها به‌حساب ذخیره ارزی تغییر نام داد. این موارد نشان می‌دهد او ازنظر دانش، تجربه و تخصص کاملاً مناسب این سمت هستند.
** وظایف و دغدغه‌های ریاست جدید
توسعه پیمان‌های پولی و حفاظت از ذخایر ارزی ازجمله خواسته‌های رئیس‌جمهور از ریاست جدید است. پیمان پولی به بیان ساده یعنی استفاده هم‌زمان از 2 پول ملی در پرداخت‌های مرتبط با تجارت و تأمین مالی به‌گونه‌ای که نیازی به ارز ثالث نباشد برای مثال بین ریال ایران با لیر ترکیه، برای کاهش نیاز و وابستگی دو کشور به دلار یا ارزهای دیگر، خواسته بعدی حفظ ذخایر ارزی در شرایطی که با کمبود ارز (در اثر تحریم) مواجه هستیم؛ یعنی جلوگیری از اتلاف منابع ارزی و پایان دادن به تخصیص ارز با یارانه به واردات کالاهای مختلف چراکه این‌گونه یارانه دادن فقط به سود واردکنندگان کالاهای غیرضروری، رانت جویان و شرکت‌های کاغذی یک‌شبه خواهد بود. طرح این درخواست از سوی رئیس‌جمهور می‌تواند بیانگر حرکت در خلاف جهت فعلی و به معنای تغییرات اساسی مثبت در سیاست‌های بانک مرکزی باشد.
هم‌چنین مهار تورم و نقدینگی، اصلاح نرخ ذخیره قانونی، اصلاح ساختار بانکی (کاهش بدهی‌ها و نرخ سود) و عملیات بازار باز از دیگر چالش‌هایی است که ریاست جدید باید به آن رسیدگی کند.
** سیستم بانکی مادر مشکل‌ها
اصلاح ساختار بانکی کشور به‌سادگی امکان‌پذیر نیست، شبکه بانکی کشور درگیر مشکلات بسیاری از قبیل حجم بالای نقدینگی و دارایی‌های منجمد بانک‌ها، اضافه برداشت‌های مکرر از بانک مرکزی، زیان ده بودن بانک‌ها، افزایش بدهی دولت به بانک‌ها و نرخ سود بالا است که برای هرکدام راه‌های مختلف و بعضاً متناقض وجود دارد. برای مثال در صورت کاهش نرخ سود که رئیس جدید هم طبق اظهارنظرهایش از طرفداران آن است، نقدینگی به خارج از شبکه بانکی نشت می‌کند و با توجه به پایین بودن کشش عرضه کشور و احساس نا اطمینانی به آینده و تضمین نبودن سودآوری تولید، شاهد جاری شدن آن دربازارهای چون طلا، ارز و دیگر فعالیت‌های سفته بازانه خواهیم بود و از طرف دیگر در صورت عدم کاهش نرخ سود بانکی به رکود، رقابت مخرب بانک‌ها در نرخ سود، افزایش بدهی و اضافه برداشت آن‌ها دامن خواهیم زد.
** عملیات بازار باز
یکی از مهم‌ترین ابزارهای بانک مرکزی به لحاظ سرعت و میزان اثرگذاری بر نرخ بهره و حجم پول عملیات بازار باز است. مهم‌ترین موانع و چالش‌های این روش، فقدان بازار بدهی در کشور است تا دولت بتواند بدهی خود را با بخش خصوصی و پیمان‌کاران واگذار کند که این امر هم نیازمند اعتماد و اطمینان به بانک مرکزی و سیستم بانکی کشور است.
به بیان ساده عملیات بازار باز یعنی خرید و فروش اوراق قرضه توسط بانک مرکزی، در شرایط رکود و تورم و اصطلاح باز یعنی بانک‌ها هم قابلیت معامله این اوراق رادارند و اصطلاحاً ورود و خروج آزاد است. در این روش، ابتکار عمل (تعیین میزان و مدت) در اختیار بانک مرکزی است، برخلاف روش پنجره تنزیل که بانک‌ها شروع‌کننده عملیات هستند. مزیت این روش پیروی از منطق بازار به‌جای تعیین دستوری نرخ بهره است.
**آیا ولی‌الله سیف نمره قبولی می‌گیرد؟
مطابق با آمارهای بانک مرکزی طی 5 سال اخیر میانگین نرخ رشد نقدینگی حدود 5/ 23 درصد بوده که آمار قابل قبولی است در بازار ارز تا قبل از نیمه دوم سال 96 (شهریور 1392 تا پایان شهریور 96) نرخ ارز میانگین رشد سالیانه 5 درصد را داشته که بهترین عملکرد در روسای مختلف بانک مرکزی است، اما در ماه‌های پایانی نرخ ارز 4/2 برابر شد که عامل روانی و سیاسی دلیل این افزایش تقاضا و التهاب نرخ ارز است. حتی مشکلات مؤسسات مالی غیرمجاز هم‌ریشه در دوره‌های قبل و سال‌های پایانی دهه 80 دارد و شاید بزرگ‌ترین دستاورد سیف، همان‌طور که رئیس‌جمهور اشاره کرد، سامان‌دهی مؤسسات مالی و اعتباری غیرمجاز باشد. باوجود تمامی انتقادات، عملکرد سیف در بانک مرکزی را (فارغ از یازده ماه آخر) می‌توان قابل‌قبول و تقریباً مشابه آمار دوران ریاست دکتر نوربخش عملکردی انقباضی دانست.
** واکنش بازار به انتصاب جدید
در اولین روزهای انتصاب همتی واکنش بازارهای طلا و ارز به این خبر مثبت بوده است؛ به‌گونه‌ای که بازار ارز غیررسمی پس از مدت‌ها افزایش قیمت، کاهش اندکی را تجربه کرد و قیمت سکه طلا هم پس از مدت ها با کاهش همراه بود، به نظر می رسد ثبات فعلی در بازار های ارز و طلا از سیگنال مثبت احتمال مذاکرات مجدد هم متاثر بوده است. اما اظهارات بعدی رئیس جمهور آمریکا و عدم وقوع و دستیابی به توافق تا کنون ، هنوز تاثیر منفی بر بازار طلا و ارز نداشته که می‌توان آن را ناشی از امید بازار به تحرکات جدید و کارشناسی دولت دانست. اما مسلما نتیجه زمانی محقق خواهد شد که در ساختارهای بانک مرکزی اصلاح صورت گیرد و به بازار احترام گذاشته شود، و الا صرف تعویض ریاست بانک مرکزی مشکلی را حل نخواهد کرد.
** تخصص گرایی در بانک مرکزی، برخلاف آمریکا
در اکثر کشورهای جهان مرسوم است عهده‌دار ریاست بانک مرکزی به‌عنوان مهم‌ترین مقام پولی و بانکی کشور یک اقتصاددان باشد، هرچند موارد نقض بسیاری در ایران و یا کشورهای دیگر مشاهده می‌شود (در حال حاضر ریاست فدرال رزرو آمریکا هم ژروم پاول جمهوری‌خواه تحصیل‌کرده حقوق و علوم سیاسی است)؛ اما فارغ از هرگونه تحلیلی در مورد عملکرد ولی‌الله سیف و یا کارنامه همتی در سمت‌های پیشین، این اقدام را می‌توان گامی در جهت به رسمیت شناختن دانش و تخصص (در نهاد مهمی چون بانک مرکزی) و احترام به آموزه‌های علم اقتصاد دانست که باید آن را باید به فال نیک گرفت.
** تحصیلات و سوابق همتی
همتی دارای دکترای اقتصاد از دانشگاه تهران و دارای مطالعات بسیاری درزمینه اقتصاد کلان و انرژی است و تاکنون عهده‌دار سمت‌های متعددی از ریاست بیمه مرکزی تا مدیرعاملی بانک‌های ملی و سینا بوده است. ازجمله مهم‌ترین اقدامات همتی می‌توان به خصوصی‌سازی در صنعت بیمه کشور و پیشنهاد تأسیس صندوق ذخیره ارزی در ابتدای دولت اصلاحات اشاره کرد که بعدها به‌حساب ذخیره ارزی تغییر نام داد. این موارد نشان می‌دهد او ازنظر دانش، تجربه و تخصص کاملاً مناسب این سمت هستند.
** وظایف و دغدغه‌های ریاست جدید
توسعه پیمان‌های پولی و حفاظت از ذخایر ارزی ازجمله خواسته‌های رئیس‌جمهور از ریاست جدید است. پیمان پولی به بیان ساده یعنی استفاده هم‌زمان از 2 پول ملی در پرداخت‌های مرتبط با تجارت و تأمین مالی به‌گونه‌ای که نیازی به ارز ثالث نباشد برای مثال بین ریال ایران با لیر ترکیه، برای کاهش نیاز و وابستگی دو کشور به دلار یا ارزهای دیگر، خواسته بعدی حفظ ذخایر ارزی در شرایطی که با کمبود ارز (در اثر تحریم) مواجه هستیم؛ یعنی جلوگیری از اتلاف منابع ارزی و پایان دادن به تخصیص ارز با یارانه به واردات کالاهای مختلف چراکه این‌گونه یارانه دادن فقط به سود واردکنندگان کالاهای غیرضروری، رانت جویان و شرکت‌های کاغذی یک‌شبه خواهد بود. طرح این درخواست از سوی رئیس‌جمهور می‌تواند بیانگر حرکت در خلاف جهت فعلی و به معنای تغییرات اساسی مثبت در سیاست‌های بانک مرکزی باشد.
هم‌چنین مهار تورم و نقدینگی، اصلاح نرخ ذخیره قانونی، اصلاح ساختار بانکی (کاهش بدهی‌ها و نرخ سود) و عملیات بازار باز از دیگر چالش‌هایی است که ریاست جدید باید به آن رسیدگی کند.
** سیستم بانکی مادر مشکل‌ها
اصلاح ساختار بانکی کشور به‌سادگی امکان‌پذیر نیست، شبکه بانکی کشور درگیر مشکلات بسیاری از قبیل حجم بالای نقدینگی و دارایی‌های منجمد بانک‌ها، اضافه برداشت‌های مکرر از بانک مرکزی، زیان ده بودن بانک‌ها، افزایش بدهی دولت به بانک‌ها و نرخ سود بالا است که برای هرکدام راه‌های مختلف و بعضاً متناقض وجود دارد. برای مثال در صورت کاهش نرخ سود که رئیس جدید هم طبق اظهارنظرهایش از طرفداران آن است، نقدینگی به خارج از شبکه بانکی نشت می‌کند و با توجه به پایین بودن کشش عرضه کشور و احساس نا اطمینانی به آینده و تضمین نبودن سودآوری تولید، شاهد جاری شدن آن دربازارهای چون طلا، ارز و دیگر فعالیت‌های سفته بازانه خواهیم بود و از طرف دیگر در صورت عدم کاهش نرخ سود بانکی به رکود، رقابت مخرب بانک‌ها در نرخ سود، افزایش بدهی و اضافه برداشت آن‌ها دامن خواهیم زد.
** عملیات بازار باز
یکی از مهم‌ترین ابزارهای بانک مرکزی به لحاظ سرعت و میزان اثرگذاری بر نرخ بهره و حجم پول عملیات بازار باز است. مهم‌ترین موانع و چالش‌های این روش، فقدان بازار بدهی در کشور است تا دولت بتواند بدهی خود را با بخش خصوصی و پیمان‌کاران واگذار کند که این امر هم نیازمند اعتماد و اطمینان به بانک مرکزی و سیستم بانکی کشور است.
به بیان ساده عملیات بازار باز یعنی خرید و فروش اوراق قرضه توسط بانک مرکزی، در شرایط رکود و تورم و اصطلاح باز یعنی بانک‌ها هم قابلیت معامله این اوراق رادارند و اصطلاحاً ورود و خروج آزاد است. در این روش، ابتکار عمل (تعیین میزان و مدت) در اختیار بانک مرکزی است، برخلاف روش پنجره تنزیل که بانک‌ها شروع‌کننده عملیات هستند. مزیت این روش پیروی از منطق بازار به‌جای تعیین دستوری نرخ بهره است.
**آیا ولی‌الله سیف نمره قبولی می‌گیرد؟
مطابق با آمارهای بانک مرکزی طی 5 سال اخیر میانگین نرخ رشد نقدینگی حدود 5/ 23 درصد بوده که آمار قابل قبولی است در بازار ارز تا قبل از نیمه دوم سال 96 (شهریور 1392 تا پایان شهریور 96) نرخ ارز میانگین رشد سالیانه 5 درصد را داشته که بهترین عملکرد در روسای مختلف بانک مرکزی است، اما در ماه‌های پایانی نرخ ارز 4/2 برابر شد که عامل روانی و سیاسی دلیل این افزایش تقاضا و التهاب نرخ ارز است. حتی مشکلات مؤسسات مالی غیرمجاز هم‌ریشه در دوره‌های قبل و سال‌های پایانی دهه 80 دارد و شاید بزرگ‌ترین دستاورد سیف، همان‌طور که رئیس‌جمهور اشاره کرد، سامان‌دهی مؤسسات مالی و اعتباری غیرمجاز باشد. باوجود تمامی انتقادات، عملکرد سیف در بانک مرکزی را (فارغ از یازده ماه آخر) می‌توان قابل‌قبول و تقریباً مشابه آمار دوران ریاست دکتر نوربخش عملکردی انقباضی دانست.
** واکنش بازار به انتصاب جدید
در اولین روزهای انتصاب همتی واکنش بازارهای طلا و ارز به این خبر مثبت بوده است؛ به‌گونه‌ای که بازار ارز غیررسمی پس از مدت‌ها افزایش قیمت، کاهش اندکی را تجربه کرد و قیمت سکه طلا هم پس از مدت ها با کاهش همراه بود، به نظر می رسد ثبات فعلی در بازار های ارز و طلا از سیگنال مثبت احتمال مذاکرات مجدد هم متاثر بوده است. اما اظهارات بعدی رئیس جمهور آمریکا و عدم وقوع و دستیابی به توافق تا کنون ، هنوز تاثیر منفی بر بازار طلا و ارز نداشته که می‌توان آن را ناشی از امید بازار به تحرکات جدید و کارشناسی دولت دانست. اما مسلما نتیجه زمانی محقق خواهد شد که در ساختارهای بانک مرکزی اصلاح صورت گیرد و به بازار احترام گذاشته شود، و الا صرف تعویض ریاست بانک مرکزی مشکلی را حل نخواهد کرد.
گزارش خطا
آخرین اخبار