آغاز به کار بازار ثانویه ارز/ چگونه نرخ ارز را تعیین می کنند؟

به گزارش ایران اکونومیست؛ بعد از جلسه وزیر اقتصاد و رئیس سازمان برنامه با مجلسی ها که عصر دوشنبه هفته قبل در بهارستان برگزار شده بود، خبر آمد که بازار ثانویه ارز تا 48 ساعت آینده (چهارشنبه همان هفته) آغاز به کار می کند.
 
محمدرضا پورابراهیمی رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس با اعلام این خبر گفت: با توجه به اصرار مجلس ، اخیرا دولت نرخ دوم ارز را قبول کرد و اعلام شد تا 48 ساعت آینده بازار ثانویه ارز آغاز به کار می کند.
 
مسعود کرباسیان وزیر اقتصاد هم با اشاره به اینکه ساز و کار‌های لازم برای عرضه ارز توافقی تدارک دیده شده، گفت: بازار ثانویه ارزی طی روزهای آتی در بازار سرمایه کشور تشکیل می‌شود.
 
مجلس و دولت بعد از شکست سیاست ارز تک نرخی در قیمت 4200 تومان که از 21 فروردین ماه اجرایی شد به این تصمیم رسیدند که باید بازار و نرخ دومی هم برای تامین ارز با قیمت آزاد وجود داشته باشد.
 
گفته می شود، اجازه تشکیل بازار ثانویه ارزی قبل از سفر اخیر رئیس جمهوری از او گرفته شده است و آقای روحانی با وجود بازار دومی برای ارز موافقت کرده است.
 
فلسفه ی تشکیل بازار ثانویه ارز، تامین ارز سایر گروه های کالایی است که نامشان جزو فهرست دلار 4200 تومانی نیست و با برچیده شدن بازار آزاد ارز و قاچاق محسوب شدن فعالیت در این بخش در تامین نیازهای ارزی خود ناتوان شده اند.
 
بعد از گذشت 48 ساعت از اعلام خبر تشکیل بازار ثانویه ارز، ولی الله سیف در حاشیه جلسه ی هیات دولت، به خبرنگاران گفت: امروز اولین روز است که بازار ثانویه کار خود را آغاز کرده و از محل 20 درصد صادرات کالاهای بخش خصوصی فعال می‌شود.
 
سیف گفت: در این بازار واردکننده با صادرکننده تفاهم می‌کند و البته ارز به صورت فیزیکی ارائه نمی‌شود، بلکه از حساب صادرکننده به حساب وارد کننده منتقل می‌شود.
 
اما با وجود اعلام آغاز به کار بازار ثانویه ارز از سوی رئیس کل بانک مرکزی ولی بازهم ابهامات این بازار بسیار زیاد بود و مشخص نبود که این بازار چیست و چطور کار می کند.
 
به همین دلیل هم مهدی کسرایی پور؛ مدیرکل سیاست ها و مقررات ارزی بانک مرکزی در روزهای اخیر به بیان توضیحاتی در این خصوص پرداخت و از آغاز به کار بازار ثانویه ارز از امروز سه شنبه 19 تیر ماه خبر داد.
 
او گفته است: با انجام معاملات مربوط به 20 درصد صادرات غیر نفتی و اختصاص ارز آن به واردات کالاهای مصرفی در سامانه نیما، به طور خودکار اطلاعات مربوط به نرخ توافق شده‌ مبادله ارز در سامانه اطلاعات بانک مرکزی موسوم به سنا قابل دسترس خواهد بود.
 
وی درباره ساز و کار تعیین نرخ و مبادله ارز در بازار ثانویه گفت: صادر کنندگان می توانند ارز حاصل از 20 درصد صادرات غیر نفتی را با واردکنندگان کالاهای دسته سوم مبادله کنند. مدیرکل سیاست ها و مقررات ارزی بانک مرکزی، گفت: دو طرف می‌توانند هم از سامانه های تجارت وزارت صنعت، معدن و تجارت استفاده کنند که در این صورت ارز و ریال و امتیاز واردات صادرکننده مورد مبادله قرار می‌گیرد و یا اینکه این امکان در سامانه نیما نیز وجود دارد که این بخش از صادرکنندگان بتوانند ارز خود را در سامانه نیما به نرخ رقابتی که به صورت عرضه و تقاضا تعیین می‌شود بفروشند.
 
کسرایی پور گفت: صرافی‌ها نیز به عنوان واسطه بین واردکننده و صادرکننده عمل می‌کنند و برای نرخ توافقی بازار ثانویه سقفی تعیین نشده است. وی پیش‌بینی کرد: ایجاد بازار ثانویه بتوانند نرخ‌های بازار غیر رسمی را کنترل کند.
 
به گزارش تسنیم، بعد از نجومی شدن قیمت دلار در بازار آزاد طی ماه های اخیر، دولت تصمیم گرفت تا ارز را تک نرخی کند و در ابتدا اعلام شد تمام نیازهای ارزی را با دلار 4200 تومانی پوشش میدهد اما بعد از مدتی مشخص شد که تنها برخی از گروه های کالایی می توانند ارزدولتی را دریافت کنند.
 
این درحالی بود که با قاچاق اعلام شدن خرید و فروش در بازار آزاد ارز، عملاً متقاضیان ارز برای تامین نیازهای ارزی خود به سد دولت خورده و نمی توانستند مشکل خود را حل کنند.
 
ولی این تمام مشکلات دلار 4200 تومانی نبود؛ همزمان با تک نرخی شدن ارز از سوی بانک مرکزی، سامانه ای با نام نیما هم راه اندازی شد تا صادرکنندگان دلارهای حاصل از صادرات خود را در سامانه نیما عرضه کنند و واردکنندگان نیز دلار مورد نیاز خود را جهت واردات کالا از همین سامانه تامین نمایند.
 
با آغاز به کار سامانه نیما مشخص شد که برخی صادرکنندگان از جمله پتروشیمی ها از دستور دولت برای بازگرداندان دلار حاصل از صادرات خود به سامانه نیما سرپیچی می کنند چرا که قیمت دلار در بازار آزاد تقریباً دو برابر قیمت دلار در سامانه نیما است، ضمن آن که اگرچه دولت برای واردات برخی کالاها دلار 4200 تومانی را پرداخت می کند و باقی واردکنندگان کالاها مجبورند دلار مورد نیاز خود را از بازار آزاد تهیه کنند.
 
هرچند هنوز جزئیات راه اندازی بازار ثانویه ارزی برای مردم شفاف نیست چراکه خبرها در این خصوص ناقص است و برخی هم می گویند هنوز دولت مقدمات تشکیل این بازار را به طور کامل فراهم نکرده است. قبلاً گفته شده بود کف و سقفی برای قیمت معاملات ارزی دراین بازار در نظر گرفته می شود تا ارز صادرکنندگان به واردکنندگان فروخته شود. ولی بعداً در خبرها اعلام شد که سقفی برای قیمت تعیین نمی شود تا فضای رقابتی در بازار حفظ شود.
 
بازار ثانویه ارز که معادل انگلیسی آن Secondary Market و محل داد و ستد اوراق منتشر شده در بازار اولیه و البته با حجم معاملاتی به مراتب بیشتر از بازار اولیه است، معادل بازار بورس اوراق بهادار تهران است.
 
صاحبنظران اقتصادی معتقدند با شکل گیری بازار ثانویه بستری شفاف و قابل مدیریت در حاشیه بازار اصلی ارز تشکیل می شود که در تعیین قیمت توافقی آن نباید سیاستگذار دخالتی داشته باشد و صرفا با نظارت می تواند در آن نقش کنترلی خود را ایفا کند.