مشق زندگی در «چهارراه‌ها»

آرش ۱۵ سالش است و الفبای زندگی را مثل بقیه ماها نه پشت نیمکت های مدرسه که پشت چراغ قرمز چهارراه ها هجی کرده و یاد گرفته، هرچند سواد خواندن و نوشتن ندارد ولی در این سن کم مردانه ستون خانواده شده و بار یک زندگی را یک تنه به دوش می کشد.

از ۸ صبح تا ۱۰ شب زیر آفتاب سوزان تابستان و سرمای استخوان سوز زمستان کار می کند تا خرج درمان بیماری مادرش را بدهد، شوم ترین معضل اجتماع دامن خانواده آرش، بزرگ مرد کوچک قصه ما را هم گرفته و پدرش به بیماری اعتیاد مبتلاست.

کودکی هایش را نه در مدرسه و بین همکلاسی ها که در خیابان ها با مشق کار و زندگی سر کرده است، علاقه اش به درس خواندن را که جویا می شویم لبخند محوی روی لبهایش نقش می بندد و با حسرت تمام تایید می کند.

روزی ۲۰ تا ۳۰ هزار تومان و خیلی هم خوش شانس باشد ۵۰ هزار تومانی کاسب می شود، خواهر و برادری هم ندارد و تک و تنها هزینه های زندگی سه نفره شان را جور می کند از هزینه های درمان مادر تا اجاره خانه هم بر دوش آرش است. بزرگ‌ترین آرزویش هم بهبود حال پدر و مادرش است.

آرش از مردم آزاری های رانندگان بی انصاف که آدامس هایش را برمی دارند و بدون پرداخت بهای آن با سبز شدن چراغ راهشان را می کشند و می روند هم گله ها داشت.

از شهرداری و بهزیستی هم شدیداً گله مند بود و می گفت که هربار که گیر آنها بیفتد تمام درآمد آن روز و آدامس هایش را توقیف می کنند و بعد هم با یک تذکر رهایشان می کنند.

از دوست های ۸ و ۹ ساله‌اش هم حرف می زند که با هم در این پاتوق کار می کنند و روزی خانواده های با سرنوشت های مشابه را از زیر سنگ بیرون می کشند.

مثل آرش کم نیستند بچه هایی که هر روز در شهر با آنها برخورد داریم و شاید بی تفاوت از کنار آنها رد می شویم، اما این بی تفاوتی انگار به مسئولان هم سرایت کرده که هیچکس کاری برای آنها نمی کنند.

برای ساماندهی و حمایت از کودکان کار خلاء قانونی داریم

مدیرکل بهزیستی استان کرمانشاه، اظهار داشت: بهزیستی تنها یکی از متولیان ساماندهی کودکان کار است و در این زمینه ۱۳ دستگاه طبق قانون وظایف سنگینی دارند.

امید قادری تصریح کرد: در مرحله ساماندهی متاسفانه تاکنون هیچ یک از این دستگاه ها هیچ قدمی برای کمک به بهزیستی برنداشته و تمام بار بر دوش ما بوده است.

وی با اشاره به ممنوعیت کار کودکان زیر ۱۸ سال در کنوانسیون های بین المللی کار، افزود: در تمام دنیا و در اغلب شهرهای ایران با پدیده ای از آسیب های اجتماعی به عنوان کودکان کار سر و کار دارند.

مدیرکل بهزیستی استان کرمانشاه سپس به دسته بندی کودکان کار و کودکان خیابانی پرداخت و گفت: به افراد زیر ۱۸ سال که برای تامین مایحتاج زندگی مجبور باشند کار کنند  و به مشاغل خرد همچون آدامس فروشی و... در سر چهارراه ها مشغول باشند کودک کار می گویند.

قادری افزود: این کودکان پس از جمع آوری و ساماندهی در صورتی که پدر و مادر داشته باشند  و صرفا به خاطر مشکلات اقتصادی مجبور به کار باشند در تعریف کودک کار نمی گنجند.

وی بیان داشت: اما اگر بدسرپرست یا بی سرپرست باشند به آنها کودکان خیابانی و رهاشده می گویند که کمتر از یک درصد کودکان چهارراه ها در این تعریف قرار دارند و اگر این کودکان خیابانی باشند سرپرستی آنها به بهزیستی واگذار می شود.

مدیرکل بهزیستی استان کرمانشاه ادامه داد: این کودکان بعد از مدتی وارد مراکز شبه خانواده بهزیستی می شوند و وظیفه صفرتاصدی تا سن ۱۸ سال با بهزیستی است، اما کودکانی که خانواده دارند و عمدتا در حاشیه های شهر هستند به دو دلیل مشکلات اقتصادی و فرهنگی مجبور به کار کردن می شوند.

قادری با بیان اینکه بخش عمده ای از این معضل فرهنگی است، گفت: در برخی شهرستان ها اصلا کودک کار نداریم، اما در برخی جاها می بینیم ۹۵ درصد این کودکان در یک محله شهر زندگی می کنند.
وی با انتقاد از عملکرد ضعیف دستگاه های فرهنگی در این زمینه گفت: چرا این همه دستگاه عریض و طویل فرهنگی به ریشه یابی این معضل نمی پردازند جای سوال است.

مدیرکل بهزیستی استان کرمانشاه گفت: برای سرپرستی کودکان کار خلاء قانونی داریم و بهزیستی چنانچه قانون این اجازه را بدهد و صلاحیت خانواده های این بچه ها سلب شود و به بهزیستی واگذار شود آمادگی به عهده گرفتن سرپرستی آنها را دارد و کمبودی نداریم.

قادری گفت: برای ساماندهی کودکان کار در کرمانشاه دو مرکز داریم که فعالیت آنها به این شکل است که بعد از جمع آوری به مکان مخصوص برده و روانشناسان و مددکاران ما با آنها صحبت می کنند.

تنها بهزیستی، نیروی انتظامی و شهرداری متولی ساماندهی نیستند

همچنین سرهنگ محمدرضا آمویی، معاون اجتماعی فرماندهی انتظامی استان کرمانشاه نیز چندی پیش در اظهاراتی در مورد کودکان کار گفته بود که وظیفه اصلی نیروی انتظامی در حوزه کودکان کار بحث جمع آوری این کودکان با کمک بهزیستی و شهرداری است.

وی گفت: واقعیت امر این است که تنها این سه دستگاه متولی ساماندهی کودکان نیستند و سایر دستگاه ها به ویژه دستگاه های فرهنگی هم باید پای کار بیایند.

معاون اجتماعی فرماندهی انتظامی استان کرمانشاه افزود: در برخی جاها باید افراد را تحت آموزش و حمایت فرهنگی قرار دهیم، چراکه بسیاری از این افراد به دلیل مسائل فرهنگی به این سمت کشیده می شوند و اگر به این مسائل بپردازیم وضعیت بهتری خواهیم داشت.

سرهنگ آمویی خلاءهای قانونی در این حوزه را از معضلات اصلی عنوان کرد و گفت: گاهی اوقات برخی از این کودکان و خانواده های آنها را برای حمایت به برخی نهادها مثل کمیته امداد می فرستیم که می گویند شامل حمایت نمی شود، لذا به یک بازنگری کلی در دستورالعمل های این حوزه نیاز داریم.

برنامه روزانه برای جمع آوری کودکان کار و خیابانی داریم

مدیرعامل سازمان اجرائیات شهرداری کرمانشاه هم معتقد است در ساماندهی کودکان کار ۱۱ دستگاه شرح وظایفی دارند اما تمام وظایف بر عهده شهرداری و بهزیستی گذاشته شده است.

علی ناصری با بیان اینکه اگر در این زمینه هر دستگاهی به وظیفه اش عمل کند مشکل حل می شود، افزود: ما و بهزیستی هم اختیارات محدودی داریم و نمی توانیم تمام این کودکان را ساماندهی کنیم.

وی ادامه داد: ما پس از جمع آوری آنها را در اختیار بهزیستی قرار می دهیم و بهزیستی هم در سه سطح شامل سطح اول نگهداری آنها تا ۲۱ روز و بررسی مشکلات خانوادگی آنها، سطح دوم نگهداری تا یکسال برای کودکان دارای خانواده های بدسرپرست و سطح دوم تا ۱۸ سالگی از آنها حمایت می کند.

مدیرعامل سازمان اجرائیات شهرداری کرمانشاه با تصریح اینکه تاحدود زیادی تعداد کودکان خیابانی در کرمانشاه کم شده است، بیان داشت: ما برای جمع آوری این کودکان برنامه روزانه داریم و هرجا سر چهارراه ها مشاهده کنیم آنها را تحویل مکان های بهزیستی می دهیم.

 کودکان کار واقعیت تلخ جامعه ماست و دیدن آنها سر چهارراه ها خاطر همه ما رامکدر می کند، اما با توجه به اینکه آنها در معرض ابتلا به آسیب های اجتماعی و حتی پیوستن به تشکیلات و باندهای خلافکاری قرار دارند، نباید به سادگی از کنار این موضوع رد شد و اگر هم در این حوزه خلاءهای قانونی وجود دارد و قوانین نیاز به بازنگری دارند با تعامل با نمایندگان مجلس و طرح مشکل می توان گره از کار این کودکان هم باز کرد.