آبزی پروری ظرفیتی پنهان در اقتصاد

به گزارش ایران اکونومیست؛ آبزی پروری بخش نوپا و جدید اقتصاد است که رشدی فزاینده و آینده ای مطمئن نسبت به دیگر شاخه های علوم دامی از لحاظ ریسک پذیری دارد.
آینده تولید ماهی مستلزم استفاده از آب با حداکثر صرفه جویی و حذف مواد زائد با حداقل مصرف انرژی و به روش مناسب با محیط زیست می‌باشد.
ایران به دلیل داشتن دریا در بخش های شمالی وجنوبی شاهد فعالیت بسیاری از ساکنین این مناطق در کسب رزق و روزی از این نعمت بی کران خدادادی است، ولی دیگر مناطق کشور که عمدتا با کمبود آب نیز مواجه هستند، چاره ای جز پرورش ماهی در استخر ندارند.
بر اساس مدارک موجود نخستین بار بیش از 450 سال پیش از میلاد چینی ها شروع به پرورش ماهیان سردابی (قزل آلا) کردند به طوریکه ماهی قزل آلا در قاره آمریکا کشف شد و در ایران کمتر از 100 سال سابقه پرورش دارد.
پرورش آزاد ماهیان فعالیت به نسبت جدیدی است، به طوری که این ماهیان ابتدا در قرن گذشته بمنظور تامین و افزایش ذخایر ماهی در منابع آبی جهت ماهیگیری بصورت مصنوعی پرورش یافتند.
نظریاتی وجود دارد که نشان می دهد پرورش این ماهی را نخستین بار سرخ پوستان غرب آمریکا با انتقال تخم ها از رودخانه ها به مراکز پرورش آغاز نمودند.
دانمارکی ها پیشتاز پرورش ماهی قزل آلای رنگین کمان برای تغذیه انسانی بودند و در حال حاضر این صنعت در بیشتر کشورهای پیشرفته سردسیر فراگیر شده است.
قزل آلای پرورشی ایران بیشتر گونه رنگین کمان و نخستین گونه از خانواده آزاد ماهیان یا سالمونیده است که پرورش آن در استان های مازندران و کهکیلویه و بویراحمد رونق و اهمیت زیادی دارد.
استان البرز نیز در پرورش ماهی قزل آلای سردابی سابقه ای دیرینه دارد، به طوری که نخستین واحد پرورش ماهی قزل آلای کشور با عنوان ماهی سرا توسط دکتر معتمد در سال 1338 در کرج راه اندازی شد.
برغم سابقه تاریخی استان البرز در پرورش ماهیان سردابی، چند سالی است که آبزی پروری در این استان با بحران های مختلفی همچون کم آبی و بیماری روبرو شده که این صنعت را با چالش های جدی مواجه کرده است.
بحران کم آبی یکی از معضلات بزرگ است که بخش های مختلف صنعتی و کشاورزی استان را درگیر کرده که از سوی بعضی از مسئولین بهترین روش نجات آبزی پروری استان، تغییر الگوی کشت از سردابی به گرمابی پیشنهاد شده است.
مدیرعامل اتحادیه تولید کنندگان ماهیان سردابی استان البرز ، به عنوان نماینده پرورش دهندگان ماهی قزل آلای استان  با تائید مشکل کم آبی در استان، گفت: این معضل نه تنها البرز بلکه استان های دیگر را هم درگیر کرده ولی تغییر الگوی کشت تنها راه چاره و منطقی نیست.
وحید فخاری افزود: کمبود آب در چند سال اخیر بحرانی شده ولی در زمان پرآبی نیز به حد ظرفیت واقعی استان تولید ماهی نداشته ایم همانطور که اکنون در زمان کم آبی مطابق با آب موجود نیز پرورش نداشته ایم.
وی با اشاره به اینکه شهرکرد عمده تولیدات ماهی قزل آلای کشور به میزان 60 درصد را دارد ولی به بحران خورده، اظهار داشت: شیوع بعضی از بیماری ها در سال های اخیر در بین ماهیان قزل آلا بهانه ای شد تا تولید کنندگان در پرورش این ماهی با تردید روبرو شوند.
فخاری یکی دیگر از مشکلات اصلی در صنعت آبزی پروری استان را کمبود سرمایه در گردش دانست که پس از کمبود آب بحران اصلی در این حوزه است.
وی گفت: یکی دیگر از مشکلات کمبود پرورش دهنده واقعی ماهی در استان است و پرورش دهندگان اغلب به صورت فصلی و در 6 ماهه سال که فصل کشت نیست در استخرهای ذخیره آب واقع در مزارعشان اقدام به پرورش ماهی می کنند.
نماینده آبزی پروران استان البرز لزوم رونق آبزی پروری را نگاه به این شغل به عنوان یک صنعت دانست و اظهار داشت: از حدود یکصد پرورش دهنده ماهیان سردابی حدود 60 درصد به صورت فصلی و 40 درصد به صورت صنعتی در این حوزه فعال هستند.
وی یکی از مشکلات اصلی پرورش دهندگان واقعی ماهی را کمبود سرمایه در گردش، اقساط بانکی بالا و مشکل تامین بچه ماهی دانست و افزود: منابع مالی در کشور به جز در بانک ها خالی شده که موجب بسته شدن دست پرورش دهندگان ما برای تامین بچه ماهی و نهاده های این بخش شده است.
فخاری، نبود بچه ماهی را یکی دیگر از معضلاتی دانست که بخصوص با شیوع برخی بیماری ها بعضی از تولیدکنندگان را وادار کرده که فقط برای مصرف و پرورش توسط خودشان اقدام به تولید بچه ماهی کنند.
وی گفت: صنعت کشاورزی به دلیل تامین غذای مردم نبایستی سرمایه اش بخوابد تا حدی که تیلاپیا که یک ماهی وارداتی همه چیز خوار است بر سر سفره های مردم بیاید.
وی به شیوع بیماری VHS در سال های گذشته اشاره کرد و افزود: با شیوع این بیماری صنعت آبزی پروری در کشورمان با بحران روبرو شد ولی این بیماری در کشورهای دیگر نیز شیوع می یابد ولی با تدابیری با آن مقابله می کنند در حالیکه صنعت آبزی پروری در کشور ما را با بحران مواجه کرد.
فخاری با اشاره به اینکه در کشور ما بهترین راه را پاک کردن صورت مساله می دانند، بیان داشت: خوشبختانه دامپزشکی استان البرز برای مقابله با این بیماری به موقع وارد عمل شد بطوریکه خسارت ناشی از این بیماری در البرز کمتر از پنج درصد بود.
وی به ارائه راهکارهایی برای حل معضل رکود آبزی پروری ماهیان سردابی پرداخت و گفت: مسائلی همچون تحریم فقط یک بهانه است زیرا حتی 20 درصد مشکلات ما به تحریم ربطی ندارد و یا کم آبی ربطی ندارد چرا که اگر کم آبی یکی از مشکلات بود چرا استخرهای دومنظوره احداث می کردیم.
وی افزود: اگر خواهان رسیدن به واقعیت در بخش صنعت هستیم باید عملی کار کنیم و صنعت را توسط تشکل ها و بخش خصوصی آنالیز کرده و ریشه مشکلات را بیابیم و از دولت کمک بخواهیم.
وی یکی دیگر از مشکلات در بخش آبزی پروری را بحث راه اندازی پایانه ماهی دانست و بیان داشت: علیرغم تصویب راه اندازی این پایانه در کارگروه اقتصاد استان، متاسفانه هنوز زمینی برای این منظور اختصاص نیافته است.
وی گفت: در این پایانه پیگیری عرضه محصول و سلامت آن از مبداء تا مقصد همچون نحوه صید و نحوه حمل محصول پیگیری می شود.
یکی از تولیدکنندگان برتر ماهیان سردابی در استان البرز که سال گذشته به عنوان نمونه کشوری نیز معرفی شد، گفت: یکی از راهکارها برای توسعه آبزی پروری نه تنها در استان ما بلکه در سراسر کشور، استفاده از دانش و تکنولوژی روز دنیا است.
محمدعلی صالحی که به عنوان تنها سهامدار و مدیرعامل ماهی سرای کاسپین البرز فعالیت می کند، افزود: یکی از اهداف فعالیت ما در احیای مجدد این مرکز قطع وابستگی با رودخانه بوده به طوریکه استخرهای پرورش ماهی این مرکز مستقیما از رودخانه کرج تغذیه می شدند ولی اکنون این قطع وابستگی با استفاده از تکنولوژی روز مقدور شده است.
مرکز بزرگ پرورش ماهی کرج (کاسپین) که درسال1335راه اندازی شده و اکنون بیش از 60 سال از تاسیس آن می گذرد، در دوره های با فرازونشیب هایی مواجه بوده و تا تعطیل شدن پیش رفت، اما به همت سرمایه گذاران ومساعدت دولت یازدهم دوباره احیاء شده و اکنون نیزبرای توسعه به مساعدت نیاز دارد.
صالحی با بیان اینکه در اردیبهشت سال 94 طرح جامعی در این واحد تدوین شده که در فازهای مختلفی مورد بررسی قرار گرفته، اظهار داشت: در این مرکز از دانش روز استفاده می شود و این واحد تولیدی تا کنون از امکانات دولتی استفاده نکرده و درگیر آن نشده است.
وی گفت: این مجموعه علاوه بر سرمایه گذاری کلان برای توسعه فعالیت های خود و ایجاد اشتغال بیشتر به دنبال جذب سرمایه گذاری خارجی نیز بوده و با طرف های خارجی مذاکراتی را نیز داشته است.
این تولید کننده برتر کشوری با بیان اینکه در ابتدای احیای این مرکز تنها 11 نفر در آن مشغول به کار بوده اند اما اکنون بیش از 30 نفر در محدوده پرورش ماهی 4 هکتاری فعالیت می کنند، افزود: با توسعه این واحد امکان ایجاد اشتغال برای افراد بیشتر نیز فراهم است البته در صورتی که مسئولان مشکلات موجود بر سر راه این واحد تولیدی احیاء شده را برطرف کنند.
وی از جمله این مشکلات را در سه بخش برق، آب و بیمه عنوان کرد و بیان داشت: برای حل سریع آن به منظور توسعه تولید در انتظار اقدام مسئولان هستیم.
وی در ادامه از جمله اقدامات نوین در این مرکز برای توسعه فعالیت و تولید را بومی سازی دانست و گفت: با بومی سازی اقدامات خود سعی کردیم سالن هایی تعبیه شود تا از نخستین اقدمات نظیر آوردن تخم و پرورش ماهی 5 گرمی در این بخش انجام گیرد.
صالحی گفت: یکی از اهداف این مجموعه تامین نیاز استان البرز در وهله نخست و بعد ورود در بازار کشوری و منطقه ای خواهد بود.
وی با اشاره به اینکه این مجموعه به صورت جامع دیده شده و با هماهنگی سیستم ها ودستگاه های اجرایی در بخش توسعه صنعت گردشگری در این حوزه برآمده ایم، افزود: بر اساس طرح جامع تدوین شده برنامه های در دستور کار این واحد پیگیری می شود.
وی با بیان اینکه این مجموعه تنها از آب زیر زمینی فیلتر شده استفاده می کند، اضافه کرد:
در بخش های گوناگونی با مشکلات عدیده ای مواجه هستیم، نباید با ایجاد موانع بستر سرمایه گذاری را از بین برد.
**آبزی پروری موجب ارتقای امنیت غذایی می شود
مدیر شیلات و آبزی پروری جهاد کشاورزی استان البرز نیز با بیان اینکه آبزی پروری موجب ارتقای امنیت غذایی می شود، گفت: در این استان ظرفیت هایی نهفته برای فعالیت های شیلات و ایجاد اشتغال های پایدار وجود دارد.
لاله ضیائیان افزودک توسعه آبزی پروری در استان به ویژه پرورش ماهی می تواند نقش بسزایی در افزایش امنیت غذایی ، اشتغال ودرآمد خانوارها، ارزآوری ، استفاده بهینه منابع آبی و ارتقاء بهره وری آب داشته باشد.
وی اضافه کرد: در استان البرز ظرفیت های نهفته‌ای برای فعالیتهای شیلاتی و ایجاد اشتغال‌های پایدار در این بخش وجود دارد که سرمایه گذاران می‌توانند با استفاده از وجود جوانان منطقه، گام‌های نویی در عرصه تولید و صادرات محصولات شیلاتی بردارند.
ضیائیان اظهار داشت : از فرصت‌های آبزی پروری استان می‌توان به پرورش انواع آبزیان از جمله پرورش انواع ماهیان گرمابی، پرورش ماهیان سردآبی، پرورش ماهیان زینتی ، پرورش گیاهان آبزی و پرورش زالو و... اشاره کرد که در بسیاری از موارد می توان با استفاده از پتانسیل های موجود و حداقل میزان سرمایه گذاری ، نسبت به انجام فعالیت تولیدی و اقتصادی در حوزه آبزی پروری اقدام کرد.
وی تاکید کرد که به منظور بهره برداری بهینه از منابع آبی ، در طول سال 96 حدود 2000 تن انواع ماهی پرورشی و حدود 12 میلیون قطعه ماهی زینتی در استان تولید شده که موجب اشتغال زایی حدود 955 نفر به صورت مستقیم گردیده است.
ضیائیان یادآور شد : اگر در منابع آبی کشاورزی به خصوص استخرهای موجود اراضی کشاورزی بتوان فعالیت آبزی پروری را توسعه داد، علاوه بر ایجاد اشتغال و تولید در نواحی روستایی و ارتقاء بهره وری آب ، غذای سالم مورد نیاز جامعه به خصوص جامعه روستایی تامین شده و در افزایش امنیت غذایی استان تاثیر بسیار مثبتی خواهد داشت .
وی اضافه کرد: بیشترفعالیت های آبزی پروری در استان در قالب استخرهای دو منظوره کشاورزی انجام می گیرد که پرورش ماهی اثرات بسیار مثبتی در بهبود کیفیت و غنی سازی آب خروجی استخرها و کیفیت بخشی به محصولات کشاورزی و همچنین افزایش درآمد خانوارهای روستایی و تامین پروتئین مورد نیاز استان را دارد .
مدیر شیلات و آبزی پروری استان البرز گفت: در حال حاضر 109 واحد پرورش ماهی سردآبی و گرم آبی در استان وجود دارد که حدود 2400 تن ماهی پرورشی را تولید و روانه بازار مصرف می کند.
وی افزود: همچنین 24 واحد پرورش ماهیان زینتی نیز در استان فعال بوده که سالانه 12 میلیون قطعه ماهی زینتی در استان تولید شده و به بازارهای داخلی و خارجی ارسال می گردد .
ضیائیان بیان داشت: متاسفانه به دلیل عدم شناخت مردم از خواص غذایی و دارویی و نحوه طبخ آبزیان گرایش به مصرف ماهی در استان محدود می باشد به نحوی که سرانه مصرف آبزیان در استان البرز 9 کیلوگرم در سال است و این در حالی است که این سرانه در کشور 2/11 کیلوگرم و میانگین جهانی 25 کیلوگرم در سال می باشد.
وی اظهار امیدواری کرد که با برنامه ریزی های انجام شده بتوانیم سرانه مصرف آبزیان بعنوان غذای سالم را در استان افزایش دهیم .
وی گفت: استفاده از امکانات و ظرفیت‌های آبی موجود در استان برای تولید و عرضه غذای سالم گام مهمی در استفاده بهینه از منابع موجود و اشتغال پایدار محسوب می‌گردد.