موزه ها یادگار گنج های فراموش شده

به گزارش ایران اکونومیست؛ ریشه‌ واژه موزه از لغت یونانی«موزین» ‌(Mousein) به معنای مقر زندگی و «موز»‌ (Mouse) الهه‌ هنر و صنایع در اساطیر یونان باستان اقتباس شده است و در زبان انگلیسی تلفظ Museu و در زبان فرانسه تلفظ Musee را به خود گرفته است و درحدود دهه 1290 ﻫ .ق تلفظ فرانسه‌ موزه به زبان فارسی نیز راه یافت.
ایکوم، شورای بین‌المللی وابسته به سازمان فرهنگی، علمی و تربیتی سازمان ملل متحد 'یونسکو ' در بندهای3 و 4 اساسنامه خود در تعریفی جامع‌ از موزه آورده است: ' موزه موسسه‌ای است دائمی و بدون هدف مادی که درهای آن به روی همگان گشوده است و در خدمت جامعه و پیشرفت آن فعالیت می‌کند.'
بر اساس این تعریف هدف موزه‌ها تحقیق در آثار و شواهد برجای مانده انسان و محیط زیست، گردآوری، حفظ و بهره‌وری معنوی و ایجاد ارتباط بین این آثار، به ویژه به نمایش گذاردن آنها به منظور بررسی و بهره‌وری معنوی است.
رییس امور موزه های استان آذربایجان شرقی و عضو کمیته ملی موزه های ایران با اشاره به اینکه تشکیل نخستین موزه در ایران به حدود 150 سال قبل مربوط می شود، گفت: ناصرالدین شاه قاجار در سال 1290 و پس از اولین سفرخویش به اروپا، برای نخستین بار به ایجاد یک موزه خصوصی در محل ارگ سلطنتی ( مجموعه تاریخی و فرهنگی کاخ گلستان) اقدام کرد.
مهدی بزاز دستفروش ادامه داد: در سال 1295 موزه ملی یا موزه معارف در شمال مدرسه دارالفنون واقع در ضلع غربی خیابان ناصر خسرو تهران تاسیس شد و چندی بعد این مجموعه به عمارت مسعودیه انتقال یافت.
وی گفت: در سال 1313 عملیات احداث ساختمان موزه ملی ایران در بخشی از اراضی میدان مشق تهران بر اساس طرح باستان شناس معروف فرانسوی، آندره گدار و توسط حاج عباسعلی معمار و استاد مراد تبریزی آغاز و در نهایت در سال 1316 موزه ملی ایران افتتاح شد.
رییس امور موزه های استان اظهار داشت: نمایشگاه ترتیب یافته از سکه های تاریخی تبریز را می توان اولین گام در ایجاد موزه در تبریز دانست.
وی گفت: این نمایشگاه که از سکه های مکشوفه شهر تبریز ترتیب یافته بود در خلال سال های 1306 و 1307 در محل کتابخانه تربیت تبریز دایر شد.
وی با اشاره به اینکه 20سال پس از برگزاری این نمایشگاه، در تیرماه سال 1328 موزه دانشگاه ادبیات دانشگاه تبریز تشکیل و افتتاح شد، ادامه داد: این موزه در زمان گشایش با نام موزه آذربایجان افتتاح شد، اما این مجموعه ارزشمند مجموعه ای جداگانه بوده و ارتباطی به موزه آذربایجان فعلی ندارد.
بزاز دستفروش خاطرنشان کرد: اولین اقدام در راستای شکل گیری موزه آذربایجان با دریافت 202 قطعه آثار تاریخی از موزه ایران باستان و نمایش آن ها در تالار فوقانی کتابخانه ملی تبریز در مرداد ماه سال 1336 صورت گرفت.
وی گفت: پس از دریافت بخش دیگری از آثار تاریخی از هیات های باستانشناسی از اقصی نقاط کشور و نیز هدایایی از طبقات مختلف مردم تبریز، در فروردین ماه سال 1338 موزه آذربایجان در محل هنرستان دختران تبریز به صورت رسمی افتتاح شد.
به گفته بزاز دستفروش ، همزمان و در راستای ایجاد ساختمانی مناسب برای موزه، قطعه زمینی در ضلع غربی مسجد کبود تبریز در نظرگرفته شد و ساختمان موزه بر اساس نقشه تنظیمی باستانشاس فرانسوی، آندره گدار و ترسیم اسماعیل دیباج احداث و در نهایت موزه آذربایجان به سال 1341 در محل فعلی خود افتتاح شد.
رییس امور موزه های استان آذربایجان شرقی یادآوری کرد: موزه آذربایجان از جمله مهمترین موزه های ایران است که در آن آثار مربوط به هزاره های پیشین تا دوره اسلامی به معرض نمایش درآمده است.
وی با اشاره به اینکه این موزه به لحاظ قدمت و غنای آثار موجود در آن یکی از مهمترین موزه های کشور محسوب می شود که بیش از نیم قرن سابقه دارد، افزود: این موزه در کنار اهمیت علمی، پژوهشی برای محققان و پژوهشگران، همواره مورد توجه گردشگران داخلی و خارجی بوده و همه ساله پذیرای جمع زیادی از علاقمندان است.
وی خاطرنشان کرد: موزه آذربایجان به عنوان موزه مادر استان مطرح است و با تامین اموال فرهنگی مورد نیاز نقش مهمی درشکل گیری سایر موزه های استان داشته است.
رییس امور موزه های استان آذربایجان شرقی با اشاره به اینکه ساختمان موزه از بخش های مختلف از جمله چهار تالار نمایش اشیای تاریخی، بخش های اداری و فنی(آزمایشگاه و مخازن ) و کتابخانه تخصصی تشکیل یافته است، گفت: در زمان حاضر موزه آذربایجان با گذشت بیش از 6 دهه از تاسیس آن همچنان به عنوان یکی از مهمترین موزه های کشور و یکی از جاذبه های گردشگری استان آذربایجان شرقی مطرح است.
 در زمان حاضر 12 موزه تحت پوشش و 3 موزه مشارکتی و یک موزه خصوصی و یک موزه دانشگاهی با کسب مجوز از سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور در استان آذربایجان شرقی فعالیت می کنند و در حدود همین تعداد مجموعه هایی هستند که تحت عنوان موزه توسط سایر دستگاه ها ایجاد شده اند.
در قطعنامه شماره پنج دوازدهمین مجمع عمومی کمیته بین المللی موزه ها ایکوم ( ICOM ) که در 18 می 1977 میلادی در مسکو برپاشد، روز 18 می برابر با 28 اردیبهشت به عنوان ' روز جهانی موزه ها ' اعلام شد.
در کشور ما نیز در روز 28 اردیبهشت ماه به مناسبت روز جهانی موزه و آغاز هفته میراث فرهنگی، برنامه های متنوعی اجرا می شود.