توافق برجام میان ایران و گروه 1+5 شامل آمریکا، روسیه،
چین، آلمان، انگلستان و فرانسه منعقد شد و مهم‌ترین مطالبه ایران از برجام،
رفع تحریم های اقتصادی بود. از آنجا که اثرگذارترین تحریم‌ها بر ایران
مربوط به تحریم‌های اولیه و ثانویه‌ای بود که آمریکا علیه کشورمان وضع و
دیگر کشورهای جهان را مجبور به اجرای آنها کرد، با کنار کشیدن آمریکا از
برجام، عملا تمامی این تحریم‌ها بازخواهد گشت.بر اساس بیانیه وزارت خزانه‌داری آمریکا، پس از ضرب‌الاجل‌های سه‌ماهه و شش‌ماهه، تمامی تحریم‌های هسته‌ای آمریکا علیه ایران که به واسطه برجام به حالت تعلیق درآمده بودند، دوباره برقرار و لازم‌الاجرا خواهند بود. این به آن معناست که بانک‌ها دیگر نخواهند توانست با نظام بانکی ایران در ارتباط باشند یا اقدام به خرید اوراق قرضه (مشارکت) دولت ایران کنند.
همچنین تولیدکنندگان اجازه نخواهند داشت محصولاتی از قبیل آلومینیوم، فولاد، زغال‌سنگ، نرم‌افزار و... به ایران بفروشند.
همچنین صنایع خودروسازی و پتروشیمی ایران به‌کلی تحریم خواهند شد و سرمایه‌گذاری در بنادر ایران نیز ممنوع خواهد بود.
فروش هواپیما به ایران متوقف شده، حتی ممنوعیت واردات فرش ایرانی به آمریکا نیز در بین تحریم‌های قیدشده در ضمیمه بیانیه وزارت خزانه‌داری آمریکا دیده می‌شود. تحریم سوئیفت نیز بازخواهد گشت و فروش نفت ایران نیز دوباره محدود خواهد شد.
3 کشور اروپایی تضمین می‌دهند؟
از هفته گذشته که آمریکا از برجام خارج شد، مسئولان کشورمان اعلام کردند فرصتی محدود به سه کشور اروپایی فرانسه، انگلستان و آلمان خواهند داد تا تضمین‌های قطعی برای مقابله با تحریم‌های آمریکا به ایران بدهند.
سران این سه کشور نیز در چند روز اخیر به طور قاطع گفته‌اند که خواستار ادامه اجرای برجام هستند و از منافع تجاری خود با ایران در برابر فشارهای آمریکا دفاع خواهند کرد.
برخی اخبار نیز منتشر شده که طبق آن، این کشورهای اروپایی احتمالا برای دور زدن تحریم‌های آمریکا علیه ایران، به استفاده از مقررات مسدودسازی متوسل خواهند شد.
اروپایی‌ها قبلا نیز با وضع مقررات مسدودسازی، امکان معافیت از اجرای تحریم‌های آمریکا علیه کوبا را برای شرکت‌های خود فراهم کرده بودند.
البته یک راه دیگر نیز برای اتحادیه اروپا وجود دارد؛ این‌که دعاوی حقوقی مرتبط با تحریم‌های آمریکا علیه ایران را به دادگاه‌های غیر آمریکایی ارجاع دهند.
منافع تجاری اروپا در ایران
پس از برجام، غول‌های نفتی مانند توتال فرانسه قراردادهای پرمنفعتی را برای فعالیت در میادین نفتی و گازی ایران با وزارت نفت به امضا رساندند.
شرکت رنو برای تولید 150 هزار دستگاه خودرو در ایران اقدام به راه‌اندازی یک جوینت ونچر (با همکاری سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران) کرده و شرکت ایرباس نیز در حال اجرای قرارداد فروش صد فروند هواپیمای مسافربری به شرکت‌های ایرانی بود و تاکنون سه فروند از این هواپیماها را به طرف ایرانی تحویل داده است.
شرکت هواپیماسازی ای.تی.آر نیز هفت هواپیما به ایران فروخته و پژو نیز با عرضه چند مدل جدید خودرو، بازگشت پرسودی به بازار ایران پس از برجام داشت.
اما ساعتی پس از آن‌که فرمان خروج آمریکا از برجام به امضای ترامپ رسید، وزارت خزانه‌داری آمریکا با انتشار بیانیه‌ای شرکت‌های خارجی فعال در ایران را ملزم کرد ظرف 90 الی 180 روز به روابط تجاری خود با ایران خاتمه دهند، در غیر این صورت مشمول تحریم‌های آمریکا خواهند شد.
این اقدام آمریکا، تمامی قراردادهای تجاری ایران را با شرکت‌های اروپایی تحت تأثیر قرار خواهد داد، مگر آن که انگلستان، فرانسه و آلمان قاطعانه با تحریم‌های آمریکا مقابله کنند.
ارزیابی مقابله اروپا با آمریکا از لحاظ فنی
کارشناسان و خبرگان اقتصاد می‌گویند حتی اگر سران سه دولت اروپایی تضمین‌های محکم کتبی بدهند که از شرکت‌های خود در برابر تحریم‌های آمریکا دفاع می‌کنند، از لحاظ فنی، امکان اجرای خواسته اروپایی‌ها ممکن نیست.
دکتر مجید شاکری در این باره می‌گوید: تنبیه آمریکا برای عدم پایبندی به تحریم‌ها جریمه نقدی نیست، بلکه قطع از چرخه دلار و پیگرد قضایی در حوزه آمریکاست. در اروپا اساساً ادامه حیات بانک، بدون چرخه دلار شدنی نیست، چراکه این قطع صرفاً شامل استفاده از چرخه انتقال نیست و مجوزهای یورو دلار را هم شامل می‌شود.
این کارشناس مالی افزود: اگر بانکی تصمیم به وصل مجدد به چرخه دلار گرفت و گردن عذرخواهی کج کرد، تازه آمریکایی‌ها با بریدن جریمه او را وصل می‌کنند. اعداد جریمه معمولاً آن‌قدر بالاست که بخش اصلی منفعت تجارت با ایران را می‌بلعد.
این کارشناس مالی گفت: اعمال تنبیهات آمریکا علیه شرکت‌های خارجی فعال در ایران، دولتی و غیردولتی ندارد و چندان به اندازه بانک مرتبط نیست. یکی از بزرگ‌ترین ارقام جریمه در این زمینه مربوط به بانک «پی آن پاریبا» است که چهارمین بانک بزرگ جهان است که تصور تنش روابط آمریکا- فرانسه هیچ خللی در اعمال آن ایجاد نکرد. آمریکا این بانک فرانسوی را چند میلیارد دلار جریمه کرد و دولت فرانسه نیز نتوانست کاری کند.
او افزود: اساساً در قطع از چرخه دلار، کدام مقام اروپایی چه جلوگیری فنی‌ای می‌تواند انجام دهد؟ اکنون هنوز تحریم کاتسا رخ نداده و بعد از رخداد آن، با چه هزینه‌ای و در چه مدت بناست عملیات KYC (مشتری‌ات را بشناس-Know your customer) توسط بانک اروپایی رخ دهد؟ به نظر می‌رسد اروپا اساساً در حال فروش چیزی به ماست که در دست ندارد.
تصور برجام با اروپا، نشدنی و بی‌ارتباط با واقعیات است و طبیعی است که تضامین مورد اشاره رهبر معظم انقلاب و رئیس‌جمهور محترم، از جانب اروپایی‌ها قابل تأدیه نیست.
آمارها سخن می‌گویند
واقعیت مهمی که باید درباره عملی بودن تضمین‌های سه کشور اروپایی آلمان، انگلستان و فرانسه به ایران برای مقابله با تحریم‌های آمریکا مورد توجه قرار گیرد، حجم تجارت این کشورها با آمریکاست.
براساس آمارهای بانک جهانی، تجارت سه کشور اروپایی با آمریکا در مقایسه با تجارت آنها با ایران، اصلاً قابل قیاس نیست.
طبق آمار مذکور، مجموع تجارت سالانه ایران با آلمان، انگلستان و فرانسه کمتر از 5.9 میلیارد دلار بوده در حالی که این سه کشور با آمریکا 379 میلیارد دلار تجارت دوجانبه داشته‌اند. مقایسه این دو رقم نشان می‌دهد تجارت با ایران برای سه کشور اروپایی، معادل 1.6 درصد تجارت آنها با آمریکاست به عبارتی مقایسه فیل و فنجان در میان است.
براساس آمار بانک جهانی، حجم تجارت دوجانبه آلمان با آمریکا 184 میلیارد دلار و حجم تجارت دوجانبه آلمان با ایران فقط 3.3 میلیارد دلار بوده است. در مقام مقایسه، تجارت ایران با آلمان کمتر از 2 درصد تجارت آلمان با آمریکاست.
آمارهای رسمی، تجارت دوجانبه فرانسه و آمریکا را 76 میلیارد دلار و تجارت ایران و فرانسه را 2.3 میلیارد دلار نشان می‌دهد؛ به عبارتی تجارت ایران با فرانسه 3 درصد حجم تجارت این کشور با آمریکاست.
در ارتباط با انگلستان، اوضاع قابل تامل‌تر است، زیرا این کشور ارتباط تجاری بسیار ناچیزی با ایران دارد. تجارت دوجانبه ایران و انگلستان فقط 256 میلیون دلار اعلام شده در حالی که انگلستان با آمریکا 118 میلیارد دلار تجارت دوجانبه دارند که مقایسه این دو عدد رقمی نزدیک به صفر را نشان می‌دهد.
اکنون سوال این است که آیا سه کشور اروپایی حاضرند برای تجارت اندکشان با ایران، روابط تجاری چند صد میلیاردی با آمریکا را از دست بدهند؟ آیا تضمین‌های کتبی این سه کشور به ایران، می‌تواند منافع تجاری آنها را با آمریکا کنار بزند؟
