اروپا یک بار برای همیشه محکم بایستد

در آستانه تصمیم‌گیری دولت امریکا درباره برجام سه کشور اروپایی طرف توافق هسته‌ای با ایران در تصمیمی مشترک بر پایبندی برجام تأکید و اعلام کرده‌اند  خواهان حفظ حیات این توافق حتی بدون حضور امریکا هستند. اصل مهمی که نشان دهنده اهمیت برجام برای امنیت منطقه‌ای و یادآور آن است که این توافق مشابه یک معاهده معمول و متعارف بین‌المللی نیست و پربیهوده نیست که برخی تحلیلگران از آن به عنوان توافق قرن یاد کرده‌اند. اهمیت امنیتی این توافق که بی تردید از نگاه سه کشور بزرگ اروپایی مغفول نمانده به اندازه‌ای است که آنها بر سر دوراهی همراهی با امریکا یا جدایی از آن بر سر این توافق، راه جدایی را در پیش گرفته‌اند.

 علی اکبر فرازی سفیر پیشین ایران در اروپا در ادامه یادداشت خود در شماره امروز روزنامه «ایران» نوشت: نکته مهم‌تری که اروپایی‌ها نباید فراموش کنند آن است که تاکنون هدف اصلی کاخ سفید در روند اجرای برجام معطل کردن سیاست‌های داخلی و خارجی جمهوری اسلامی ایران و متزلزل کردن برنامه‌های میان مدت و بلندمدت آن بوده است. اگر امریکا در برجام بماند، طبیعی است که این توافق به طور جدی به اهدافش می‌رسد و همه طرف‌ها همان طور که از اول وارد بازی شدند، منتفع خواهند شد. اما در شرایط کنونی ترامپ نشان داده با پیگیری رویکرد یکجانبه‌گرانه حتی منافع اروپا را هم در نظر نمی‌گیرد و اینکه اروپایی‌ها بخواهند برای راضی کردن او بخش‌هایی از برجام را نادیده بگیرند و از ایران بخواهند وارد گفت‌وگوهای خارج از برجامی شود، سیاستی است که چشم اندازی برای آن متصور نیست. سه کشور مهم اروپایی طرف توافق با ایران در شرایطی تصمیم گرفته اند که حتی بدون امریکا برجام را حفظ کنند که باید به عنوان یک بخش مهم از جهان به طور جدی و یک بار برای همیشه  روی موضوعات بین‌المللی که نماد آن در برجام متجلی شده محکم بایستند و مواضع‌شان را روشن کنند. اینکه مواضع بینابینی داشته باشند که ایران هم در برجام باشد و هم اینکه بخشی از این توافق توسط امریکایی‌ها نقض شود و بخشی توسط اروپایی‌ها دیده نشود، موضع تأمین کننده منفعت همه طرف‌ها نخواهد بود.

این امکان وجود دارد که اروپایی‌ها راه جدیدی برای ماندن در برجام بیابند و بر پایه آن هم منافع خودشان را در نظر بگیرند و هم منافع ایران را. اما  نوع ماندگاری برجام این است که طرف‌های برجام بازیگری که قواعد و مقررات بین‌المللی را زیر پا می‌گذارد وارد بازی کرده و با توجه به ویژگی‌های شخصیتی ترامپ، او را متقاعد کنند که این بازی امریکای ترامپ است نه امریکای اوباما.

چرا که یکی از اهداف ترامپ زیر پا گذاشتن همه دستاوردهای دوره اوباما است که برجام هم یکی از آنهاست، اگر اروپایی‌ها و طرف‌ها به گونه ای بازی کنند که ترامپ هم احساس کند به بخشی از خواسته‌هایش رسیده شاید این امر موجب بقای برجام شود. اما همه اینها منوط به آن است که اروپا این بازی را به طرح ادعا علیه توان دفاعی و موشکی ایران نکشد بلکه آن را در یک پکیج امنیت منطقه‌ای مورد بررسی قرار دهد تا مشخص شود چنانچه در تبادل نظامی منطقه میان همه بازیگران مؤثر توازن برقرار باشد، این امر به معنای حفظ امنیت جهان غرب هم خواهد بود. در این صورت امریکایی‌ها هم متقاعد می‌شوند که در این توافق بمانند. در همین چارچوب قطعاً جمهوری اسلامی ایران با این پیش شرط که برجام چنان حفظ شود که ایران از مزایای اقتصادی آن بهره‌مند شود، وارد مذاکرات درباره مسائل مهم منطقه مانند امنیت در خاورمیانه و کشورهایی چون سوریه، عراق و یمن خواهد شد.

شاید در چارچوب چنین نگاهی بود که سخنان تازه رئیس جمهوری هم درباره برجام بیشتر اروپا را مخاطب قرار می‌داد که می‌گفت اگر همه منافع ایران در قالب این توافق تأمین شود، حتی می‌توان به برجام بدون امریکا هم فکر کرد.