کلنی هایی که مهلکه سبزقبا شده اند

به گزارش ایران اکونومیست؛ در روزهای اخیر خبری در شبکه های مجازی استان ایلام منتشر شده با این محتوا که برخی از زنبورداران برای حفاظت از کندوهای خود در مقابل گونه ای از پرندگان موسوم به 'زنبورخوار 'از خانواده سبزقبا، این پرندگان بینوا را با سم می کشند.

اگرچه کم و بیش در سال های گذشته نیز مسموم کردن و کشتن مرغان زنبور خوار توسط پرورش دهندگان عسل در مناطق کوهستانی و میان کوهی ایلام رواج داشته اما خبرهای اخیر که حکایت از افزایش مسمومیت و مرگ پرندگان زنبور خوار باعث ناراحتی و اعتراض عموم علاقه مندان و تشکل های زیست محیطی شده است.

زنبورداران در وجود سبزقبا تخریب کندوها و کاهش محصول کلنی ها را دیده و خود را برای کشتار آنها ذی حق می دانند اما آیا جلوگیری از کاهش محصول عسل می تواند مبنا و مجوز اخلاقی و عقلی کشتار این پرندگان باشد؟.

اقلیم و جغرافیای زاگرسی ایلام از یک طرف زیستگاه غنی جانوران و پرندگان مختلف مانند سبزقباست و ازسوی دیگر رویشگاه مناسب و کم نظیری ازجمله رویش گیاهان دارای گرده و شهد به عنوان منبع غذایی زنبور عسل است که جمع این سویه های متناقض شرایط را به ضرر و در جهت نفی مشخصه زیستگاهی این استان رقم زده است.

حدود یک هزار گونه گیاهی در دشت ها و کوهستان های ایلام وجود دارد که از این تعداد، 500 گونه شامل 6 تیره گیاهی منبع غذایی زنبور محسوب می شوند که این تنوع کم نظیر گیاهی زمینه رونق پرورش زنبور و تولید سالانه 600 تن عسل باکیفیت بسیار بالا دراین استان شده است.

زیستگاه ها و تالاب های ایلام افزون بر پرندگان بومی هرساله میزبان انواع متنوعی از مرغان مهاجر است که این استان را برای گذران فصل سرد سال انتخاب می کنند که شماری از این پرندگان از بخت بد کلنی داران و البته خود آنها زنبور خوار هستند و هم رده و البته هم سرنوشت سبزقبا شده اند.

زنبورخوار گلو خرمایی و معمولی از جمله پرندگان مهاجر زنبورخوار شناسایی شده است که بخشی از زمستان و بهار را به روال دیرین میهمان زیستگاه ها وتالاب های استان ایلام هستند و امسال نیز بی اطلاع از خلاف آمدن، طبق روال به میهمانی آمده اند ، میهمانی که مرگ آنان رقم زده است .

زنبورخوار گلوخرمایی با نام علمی Merops Persicus که در انگلیسی به آن زنبورخوار گونه‌آبی نیز گفته می‌شود پرنده‌ای از راسته سبزقباسانان و تیره زنبورخواران است و زیستگاه اصلی این پرنده مهاجر گستره‌ای از شمال آفریقا و خاورمیانه از شرق ترکیه تا قزاقستان و هندوستان را شامل می‌شود.

زنبورخوار اروپایی یا زنبورخوار معمولی با نام علمی Merops apiaster پرنده‌ای از خانواده زنبورخواران است که در جنوب اروپا و بخش‌هایی از شمال آفریقا و غرب آسیا زاد و ولد می‌کند و این پرنده مهاجر بوده و زمستان‌ها به مناطق گرمسیری آفریقا، هندوستان و سری لانکا نیز کوچ می‌کند.

این 2 گونه پرنده از لحاظ جیره غذایی تفاوت چندانی با هم ندارند و تنها اختلاف آنها در رنگ آمیزی پر و جثه آنهاست و حشرات هوازی و خشک زی و مهره داران کوچک چون قورباغه و مارمولک غذای اصلی این پرندگان زا تشکیل داده و آنها کمتر از دانه تغذیه می کنند.

هجوم گله ای پرندگان بومی مهاجر زنبور خوار به سمت کندوهای عسل موجب کاهش جمعیت کلنی و درنتیجه کاهش تولید عسل می شود .

پرورش دهندگان زنیور عسل برای جلوگیری از آفت تولید اقدام به میسموم کردن این پرندگان زنبور خوار می کنند.

به این گونه که زنبوردار شهد مورد نیاز زنبورهای یک یا 2 کندوی عسل را به عنوان طعمه به سم ضد کنه آغشته می کند و زنبورها با خوردن آن شهدها مسموم شده و بدن پرندگان نیز با تغذیه از آن زنبورها به سم آغشته شده و بعد از مدت کوتاهی می میرند.

این شیوه بنیان برافکن مرغان زنبور خوار حتی در صورت چشم پوشی و تعلیق مبناهای اخلاقی ، دینی، فرهنگی و زیبایی شناسی باز اقدامی ناصواب است که زیان های بسیار بیشتری بر دیگر زیر بخش کشاورزی تحمیل می کند.

با این توضیح که با نابودی و غیاب این مرغان که افزون بر زنبور دیگرحشره ها رانیز شکار می کنند جمعیت حشرات دیگری که آفت زراعت و باغبانی هستند بیش از حد افزایش می یابد که نتیجه آن آفت و افت محصول زراعت و باغبانی منطقه است.

همه این ها درحالی است که راهکارهای بهتر و کم هزینه تری برای حفاظت کلنی های عسل در مقابل پرندگان زنبور خوار وجود دارد.

احسان معتمدی فعال زیست محیطی دراین خصوص گفت: کارشناسان زیست محیطی اعمال روش هایی چون استفاده از مترسک، نصب بادکنک و بادبادک بزرگ در ارتفاع زیاد، پرندگان شکاری بزرگ تربیت شده نظیر شاهین و قرقی، استفاده از ضبط صوت با پخش صدای مهیب حیوانات و پرندگانی که زنبورخوار غذای انها است از جمله راه هایی است که بدون کشتن سبزقباها از نزدیک شدن پرنده زنبورخوار به کندوهای عسل نیز جلوگیری می کند.
 
**شیوه های جدید جایگزین کشتارسبزقبا شود
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان ایلام در این زمینه گفت: پرندگان زنبورخوار به عنوان عضوی از چرخه های اصلی اکوسیستم طبیعت نقشی مهم در تعدیل و کنترل آفت ها و افزایش جمعیت حشرات و مهره داران کوچک دارند.

مازیار سلیمان نژاد افزود: هرچند در سال های اخیر به خاطر فرهنگ سازی در بین زنبورداران کشتار پرندگان زنبورخوار کاهش یافته و جایگزینی روش های مختلف بی خطر برای دفع این پرندگان انجام گرفته اما هنوز برخی از زنبورداران از همان روش منسوخ و قدیمی سم استفاده می کنند.

وی اظهار کرد: وجود این پرندگان برای جلوگیری از طغیان جمعیت حشرات بسیار ضروری و حیاتی است .
سلیمان نژاد یادآور شد: نابودی گونه های جانوری چون پرندگان زنبورخوار به دیگر چرخه های اکوسیستم طبیعت آسیب جدی و غیرقابل جبران وارد می کند.

وی گفت: نیروهای محیط زیست و کارشناسان این دستگاه همواره با حضور در بین زنبورداران آنها را به مخاطرات و ضررهای ناشی از کشتار و مسموم کردن پرندگان آگاه می سازند و از زنبورداران نیز خواسته شده است تا در صورت مواجه با پرندگان از کارشناسان محیط زیست برای دفع بی خطر پرندگان کمک و راهنمایی دریافت کنند.

وی با بیان اینکه کشتن پرندگان زنبورخوار در استان ایلام به نسبت گذشته کاهش چشمگیر داشته، گفت: در برخی مناطق چون صالح آباد و آبدانان گزارش هایی در خصوص اقدام برخی زنبوداران در مسموم کردن پرندگان زنبورخوار مخابره شده است.

وی با بیان اینکه برخی از زنبورداران خاطی شناسایی شده اند و پرونده آنها در حال پیگیری است، تاکید کرد: با مشاهده هرگونه کشتار و مسموم کردن پرندگان زنبورخوار، صاحبان کندوها به عنوان متخلف به محاکم قضایی معرفی و مشمول پرداخت جریمه خواهند شد.

وی از مدیریت ترویج سازمان جهادکشاورزی استان ایلام نیز خواست با برگزاری کلاس ها و کارگاه های آموزشی برای زارعان و زنبورداران آنها را از روش های نوین مبارزه با پرندگان آشنا کنند تا علاوه بر جلوگیری از بروز خسارت در مزارع و کندوهای خو با بکارگیری روش های نوین، دیگر نیازی به کشتار پرندگان نیز نداشته باشند.

یک هزار و 211 نفر از جمعیت استان 580 هزار نفری ایلام سالانه 600 تن عسل مرغوب از حدود 72 هزار واحد کلنی بر داشت می کنند.