پروژه ای ملی به نام نوسازی بافت های فرسوده

به گزارش ایران اکونومیست، یکی از مهم ترین مشکل امروز کلان شهرهای کشورمان گسترش پفکی است به این معنا که هر چه بر جمعیت حاشیه شهرها اضافه و مساحت آن بیشتر شده ، شهر از مرکز و درون دچار پوسیدگی و فرسودگی می شود. هر چند که در ابتدا کلان شهر تهران به این بیماری مبتلا بود اما به مرور بسیاری از شهرهای بزرگ از جمله مشهد، اهواز، تبریز به این عارضه دچار شدند.
طبق آمارهای رسمی وزارت راه و شهرسازی؛ در سال 1345 جمعیت شهر تهران 2 میلیون و 980 هزار نفر بوده با جمعیت حاشیه شهری بسیار اندک و در طرح جامعی که در سال 45 به تصویب رسید پیش‌بینی شد که تهران در سال 1370 به جمعیت 5.5 میلیونی برسد اما در عمل این رشد جمعیت در سال 70 به حدود 6.3 میلیون نفر رسید. همچنین در سال 95 جمعیت شهر تهران به 8.7 میلیون نفر رسید یعنی در طول 25 سال بعدی حدود 2.4 میلیون نفر به جمعیت شهر تهران اضافه شد.
اما نکته مهم که باعث بی انضباطی شهری و ایجاد این حجم از بافت فرسوده شد این بود که در طول سال‌های 45 تا 95 و در حدود 50 سال جمعیت شهر تهران 3 برابر و جمعیت پیرامون شهر 5 برابر شد.
بی ضابطگی در برنامه ریزی و طرح ریزی شهری و نبود سیاست های مهار مهاجرت باعث شد که امروز حدود 5هزار و ٨٠٠ هکتار بافت فرسوده و ناکارآمد تنها در کلان شهر تهران وجود داشته باشد و زندگی دو میلیون نفر درگیر این موضوع شود.
راهکاری که در دو دهه قبل دولت به دنبال اجرای آن است تا از روند گسترش بافت ناکارآمد شهری و بافت فرسوده بکاهد و کیفیت زندگی ساکنان آن منطقه را ارتقا دهد، نوسازی و بازسازی این مناطق در قالب پروژه بازآفرینی شهری بوده است.
حال اینکه به هر دلیلی یا اجرای نادرست یا همکاری نکردن مردم منطقه این طرح به اجرا نرسید تا اینکه در دولت یازدهم با ساز و کاری متفاوت که مهم ترین آن رویکرد محله محوری به جای پروژه محوری و جلب مشارکت مردمی بوده در چند منطقه پروژه بازآفرینی با موفقیت در چند منطقه به اجرا رساند و یا در حال اجرا است. یکی از نمونه های موفق در حال اجرا پروژه بازآفرینی ١٠٠واحدی در محله سیروس تهران واقع در منطقه ١٢است.
سیاست دولت با تشکیل ستاد ملی بازآفرینی شهری که در راس آن رییس جمهوری قرار دارد، نوسازی بافت ناکارآمد شهری در ٢٧٠٠محله در طول ١٠سال آینده است که این مگاپروژه به اعتبارات سالانه ٢5هزار میلیارد تومان نیاز دارد.
 
** برنامه های دولت برای بازآفرینی بافت فرسوده
«هوشنگ عشایری» ، معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل شرکت عمران و بهسازی شهری درباره برنامه های دولت برای بازآفرینی بافت های ناکارآمد و فرسوده،گفت: اولویت دولت از اجرای بازآفرینی شهری ارتقای تاب آوری محله مورد نظر است اما در کنار آن دو هدف ارتقا زیست پذیری و کیفیت زندگی شهری محله را دنبال می کنیم.
وی با اشاره به سه ویژگی بافت های ناکارآمد و فرسوده گفت: ریزدانگی به معنای کم متراژ بودن واحدهای مسکونی و تراکم بالای آنها، معبر با عرض کم و مقاوم نبودن واحدها از جمله سه ویژگی مهم محلات بافت فرسوده به شمار می آید .
معاون وزیر راه و شهرسازی با اشاره به محله سیروس اظهار داشت: در حالت استاندارد سرانه تعداد واحدهای مسکونی در هر هکتار باید حدود ٧٠ واحد باشد اما این رقم در این محله ١٢٠واحد در هکتار است.
عشایری با تاکید بر ضرورت اجرای برنامه های مصوب در ستاد بازآفرینی شهری گفت: در حال حاضر ٣٠ درصد جمعیت شهری کشورمان دربافت ناکارآمد و فرسوده زندگی میکنند و به عبارت دیگر جمعیت ٢٠ میلیون نفری در حال زندگی با مخاطرات این محله ها هستند.
وی افزود: اگر هر خانوار را 4 نفر فرض کنیم،4 میلیون خانوار در این بافت ها با حداقل کیفیت در حال زندگی هستند که تنها در کلان شهر تهران این رقم به حدود ٢ میلیون نفر می رسد.
عشایری با اشاره به برنامه های ستاد باز آفرینی شهری گفت: در طول پنج عملیات باز آفرینی ١٣٣4محله به اجرا می رسد البته در افق ١٠ساله ٢٧٠٠محله شناسایی شده باید نوسازی شوند.
وی ادامه داد: در این نوسازی و بازسازی ها خدمات روبنایی و زیربنایی با مشارکت مردمی و نهاد توسعه گر(بخش خصوصی)به ساکنان بافت ها ارایه خواهد شد.
مدیرعامل شرکت عمران و بهسازی شهری با اشاره به اعتبارات مورد نیاز برای اجرای این پروژه گفت: اعتبارات مورد نیاز سالانه ٢5هزار میلیارد تومان است که ١٠هزار میلیارد تومان باید توسط بخش خصوصی یا نهاد توسعه گر،٧ هزار میلیارد توسط شهرداری ها و٨ هزار میلیارد تومان هم توسط دولت تامین شود.
وی با اشاره به اقدامات انجام شده از جمله پرداخت وام های5٠ میلیون تومانی به ساخت و ساز در بافت های فرسوده گفت: در طول چهار سال گذشته دولت یازدهم توانست ردیف های اعتباری قابل توجهی در شرایط تنگنای مالی دولت برای احیای بافت فرسوده تعریف کند ، اعطای 300 هزار فقره تسهیلات ارزان قیمت، تامین منابع 1000 میلیارد تومانی از اعتبارات بانک مرکزی و افزایش سقف تسهیلات خرید مسکن در بافت فرسوده تا سقف 50 میلیون تومان تنها بخشی از عملکرد و پیگیری های وزارت راه وشهرسازی در حوزه بافت فرسوده بوده است.
معاون وزیر راه و شهرسازی افزود: تاکنون 860 پروژه در 352 محله و 168 شهر در حال اجرا بوده ساخت 55 هزار واحد مسکونی در بافت فرسوده تهران برای افق 5ساله، هدف‌گذاری شده است و دی ماه سال گذشته ساخت ١٠٠واحد در محله سیروس تهران کلنگ زنی شد که در طول دو سال واحدهای جدید به ساکنان بافت تحویل داده می شود.
 
**مردم و بخش خصوصی به کمک دولت بیایند
سیاست دولت تدبیر در بخش مسکن و شهرسازی دخالت در بازار و انتخاب مردم نیست. چنانکه دیدیم دولت های نهم و دهم با اجرای پروژه گران ١٠٠هزار میلیارد تومانی و شروع پروژه مسکن مهر نتوانستند مشکلات اقتصاد مسکن را رفع کنند و این دخالت چیزی جز ایجاد تورم 4٠ درصدی و انبوهی از واحدهای مسکونی کم کیفیت در حاشیه شهرها به جا نگذاشت.
حال اینکه دولت روحانی و مردان اقتصادی این دولت با اجرای بازآفرینی شهری در کنار تامین مسکن مردم اهداف دیگری از جمله نوسازی بافت های فرسوده درون شهرها، مهار رشد حاشیه نشینی، ارتقای کیفیت زندگی و افزایش تاب آوری خانه ها در برابر بحران هایی مانند زلزله را دنبال می کند.
به طور قطع تامین ٢5هزار میلیارد تومان اعتبار برای تحقق این اهداف در توان دولت نیست بنابراین بهترین روش استفاده از مشارکت های مردم یعنی خود ساکنان محلات و بخش خصوصی به عنوان نهادتوسعه گر و حلقه اتصال مردم به دولت است.در این راستا دولت سود ١٨درصدی سرمایه ذاران را تضمین می کند و به متقاضیان وام های یارانه ای 5٠میلیون تومانی برای ساخت هر واحد مسکونی در بافت فرسوده با بهره ٩ درصد ارایه خواهد کرد. از این رو تنها با حضور سرمایه گذار بخش خصوصی و مشارکت و همراهی مردم ساکن این بافت ها امکان اجرای این پروژه ملی وجود خواهد داشت.