به گزارش ایران اکونومیست؛ برای پی بردن به اهمیت و تاثیر زبان فارسی در شبه قاره کافی است بدانیم در مدت 700 سال تمامی آثار مهم فرهنگی ،مذهبی ،سیاسی ،ادبی ،مکاتبات ،اسناد شخصی و دولتی و احکام قضایی در مدت هفت قرن در شبه قاره به زبان فارسی نوشته شده است از اینرو به عقیده کارشناسان، احیا زبان فارسی در هندوستان برای آگاهی از تاریخ میانه شبه قاره هند ضروری است .
زبان فارسی در دوره غزنویان به هند راه یافت. در آن دوره پارسی ،زبان ادبیات ،شعر،فرهنگ و دانش بود که با تاسیس امپراتوری گورگانی به اوج پیشرفت خود رسید و زبان رسمی هندوستان شد و شاعران بزرگی همچون بیدل دهلوی، امیرخسرو دهلوی،اقبال لاهوری و دستگاه شعری سبک هندی را در خود پروراند.
زبان فارسی از آن رو که قرن‌ها زبان رسمی دربار گورکانیان هند بود، تاثیر قابل ملاحظه‌ای بر زبان‌های رایج در شبه قاره هندوستان به‌ویژه بر زبان اردو داشته‌است. این زبان پیش از آنکه هندوستان مستعمره انگلستان شود، دومین زبان رسمی این کشور و زبان فرهنگی و علمی به‌شمار می‌رفت. اما پس از استعمار، انگلیسی‌ها در سال 1832 انگلیسی به تدریج جایگزین فارسی شد.
**وضعیت آموزش زبان فارسی در هند
زبان فارسی در هند که حدود یک هزار سال سابقه دارد در حدود 60 دانشگاه، دانشکده یا ترکیبی از آنها توسط 170 استاد تدریس می‌شود درحال حاضر در بیش از 50 دانشگاه هند زبان و ادبیات فارسی تدریس می‌شود و در چندین دانشگاه این کشور نیز بخش مستقل زبان فارسی وجود دارد.
دانشگاههای علیگر، دهلی، جواهر لعل نهرو، جامعه ملی اسلامی، کشمیر، لکهنو، بنارس، پاتنا، بوپال، عثمانیه، بمبئی، گوهاتی، بی آرامبیدکر (مظفرنگر) و مگد، از دانشگاه‌هایی هستند که گروه مستقل فارسی دارند.
مراکز تحقیقات زبان فارسی نیز در دانشگاههای علیگر، مولانا آزاد، پاتنا، مالیر کوتلا و احمدآباد، نیز فعالیت دارند. با این وجود هنوز آمار دقیقی از تعداد مراکز آموزش زبان فارسی در هند در دسترس نیست. تاکنون تعداد زیادی دانشجوی زبان فارسی از هند برای شرکت در دوره‌های دانش‌افزایی به ایران اعزام شده‌اند.
**دیرینگی پیوند زبانی ایران و هندوستان
تاریخ پیوند ایران و هند به هزاران سال پیش برمی‌گردد. تاریخ‌نگاران می‌نویسند که وقتی حدود 1100 تا 1500 سال پیش از میلاد، تیره‌های آریایی از درهٔ خیبر وارد سرزمین‌های ایران و هند شدند، روابط فرهنگی و زبانیِ این دو کشور از آن روزگار آغاز شد .
همانندی‌های فراوان میان زبان اوستا و سانسکریت هم نشانه دیگری از پیوند دیرینهٔ ایران و شبه قاره دارد. در دوران اشکانیان (226–249 ق. م) این روابط رو به گسترش نهاد تا اینکه در زمان ساسانیان (226 ق. م - 652 م) با وجود ترجمهٔ کتاب‌های مهم هندی مانند «کلیله و دمنه» در عصر انوشیروان، پیوستگی‌های فرهنگی قوت گرفت.
پس از حمله سلطان محمود غزنوی به هندوستان دراوایل سدهٔ پنجم هجری زبان فارسی با آمدن سپاهیان محمود در شبه قاره گسترش می‌یابد. البته نباید سهم صوفیان را که مبلغان اصلی اسلام و زبان فارسی بودند، فراموش کرد. بزرگ صوفیانی چون هجویری، خواجه معین‌الدین چشتی، شیخ بهاءالدین زکریا مولتانی، سیداشرف جهانگیر سمنانی، سیدعلی همدانی و… که با گفتار و کردارشان بر خیل مسلمانان و فارسی زبانان افزودند.
حکومت پادشاهان مسلمان، به ویژه پادشاهان پارسی گوی هندوستان در سراسر شبه قاره را هم نباید از یاد برد، زیرا آنان با حمایت و پشتیبانیِ فراوان خود از علماء، دانشمندان، سرایندگان، ادیبان، هنرمندان و سایر فرهیختگان موجب شکوفایی و ارتقای زبان فارسی شدند و در این باره منابع و مآخذ فراوان است.
رسمیت یافتن زبان فارسی به عنوان زبان دین، سیاست، ادب و هنر در شبه قاره موجب شد که علاوه بر پدید آمدن آثار فراوان فارسی در آن سرزمین توسط اهالی شبه قاره یا ایرانیان و دیگر مهاجران، به ویژه در زمینه‌های تاریخ، فرهنگ، دستور، یادنامه (تذکره) و انشاء آثار بزرگان شعر و ادب و عرفان ایران زمین مورد پذیرش دانشوران و متفکران قرار گیرد و دربارهٔ آنها پژوهش شود یا به زبان‌های گوناگون بومی سرزمین هند و پاکستان ترجمه شود.
** نفس های آخر زبان فارسی در هند
زبان فارسی با اینکه از پیشینه چند صد ساله در هند برخوردار است و همچنان در تعداد زیادی از دانشگاهها،دانشکده ها و مراکز آموزش زبان فارسی تدریس می شود ولی به گفته کارشناسان به علت بی توجهی ، کمبود استاد زبان فارسی و حمایت نشدن روزهای دشواری را سپری می کند .
'اختر مهدی'از استادان برجسته زبان فارسی در هند با اشاره به حذف زبان فارسی از قوانین اداری و استخدامی هند می گوید زبان فارسی در شبه قاره نفس های آخر خود را می کشد.
وی اظهار کرد دولتمردان هندی فکر می کنند که زبان فارسی مهاجم است و سلطان محمود غزنوی با حمله به هند آن را با خود به این کشور آورده درحالیکه چنین نیست و این زبان فارسی بوده که هندوئیسم را به جهان معرفی کرده است .
'اخلاق آهن'، استاد زبان و ادب فارسی در دانشگاه 'جواهر لعل نهرو' هندوستان، درباره وضعیت زبان فارسی در این کشور طی سال‌های گذشته می‌گوید: وضعیت زبان و ادب فارسی در هند عموماً خوب نیست. انگلیسی‌ها بعد از 200 سال حکمرانی در هند، تلاش کردند تا زبان انگلیسی را جایگزین زبان فارسی کنند که متأسفانه موفق شدند.
به گفته وی ،زبان فارسی که زبان علمی و رسمی هند بود و در تمام گروه‌ها و تمام مناطق هند پذیرفته شده و منابع تاریخی و فرهنگی در این زبان حفظ شده است، به یکباره جای خود را به زبان انگلیسی داد.
او ادامه می‌دهد: امروز مردم از این زبان دور شده و با آن غریبه‌اند. منابع و کتابخانه‌هایی به زبان فارسی در هند وجود دارد، اما تلاشی که باید برای معرفی و شناساندن این زبان صورت گیرد، وجود ندارد. این زبان در حال حاضر بیشتر مورد توجه فارسی‌دوستان است.
استاد بازنشسته زبان فارسی دانشگاه لکهنو ایالت اوتارپرادش هند ، کمبود استاد زبان فارسی را از موانع مهم آموزش این زبان در هند دانست و اظهار داشت: اعزام استادان زبان فارسی از ایران به هند برای رونق و گسترش زبان فارسی ضروری است.
دکتر سید احسن الظفر که به پاس خدماتش به زبان فارسی جایز سعدی را دریافت کرد می گوید هم اکنون در دانشگاههای هند استادان زبان فارسی که اهلیت لازم برای تدریس این زبان مهم را داشته باشند، بسیار کم است.
وی که به پاس خدماتش به زبان فارسی در سال 2003 میلادی نیز لوح سپاس از رئیس جمهوری هند دریافت کرد افزود:هم اکنون در بسیاری از دانشگاههای هند زبان فارسی به زبان اردو تدریس می کنند که این یک نقص بزرگ در آموزش زبان فارسی است.
استاد بازنشسته زبان فارسی دانشگاه لکهنو تصریح کرد در صورتی که استادان زبان فارسی از ایران به دانشگاههای هند اعزام شود، زمینه تدریس زبان فارسی نه از طریق اردو بلکه زبان فارسی فراهم می شود.
وی ،وضعیت زبان فارسی در هند را رو به رشد دانست و خاطرنشان کرد زبان فارسی براثر یک هزار سال حضور در هند از موقعیت و جایگاه برتری نسبت به زبان های دیگر برخوردار است.
این استاد برجسته زبان فارسی با بیان اینکه تعداد زیادی از کلمات و لغات فارسی وارد زبان اردو و هندی شده است تصریح کرد شیرینی و فصاحت زبان اردو و هندی به واسطه وارد شدن،کلمات فارسی است.
غلامعلی حداد عادل رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی معتقداست در زمینه اعزام استاد زبان فارسی که یکی از نیازهای اصلی دانشگاههای این کشور است، چند سالی کوتاهی شده که باید جبران شود.
وی تصریح کرد دست کم باید سالی یک استاد زبان فارسی برای پاسخگویی به نیازهای حداقلی به این کشور اعزام شود.
رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی در خصوص وضعیت زبان فارسی در هند گفت که اگر بخواهیم وضعیت فعلی را با 200 تا 500 سال قبل مقایسه کنیم،البته زبان فارسی در این کشور افت کرده ولی باز به این معنا نیست که زبان فارسی دراین کشور رها شده است.
وی با بیان اینکه نزدیک به یک هزار سال از تاریخ هند به زبان فارسی نگاشته شده تصریح کرد استادان زبان فارسی وظیفه پاسداری از میراث گرانبها را به عهده دارند.
رئیس بنیاد سعدی توجه به زبان فارسی در هند را ارزش گذاری به سرمایه های ارزشمند فرهنگی این کشور دانست و تصریح کرد هویت تاریخی هند بدون زبان فارسی شناخته نمی شود.
وی افزود:مردم هند برای آشنایی با تاریخ گذشته خود باید عینک زبان فارسی بزنند.
رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی گفت که اهمیت زبان فارسی تنها به واسطه گذشته نیست بلکه زنده نگه داشتن آن به گسترش روابط میان ایران و هند کمک می کند.
وی خاطرنشان کرد زبان فارسی در هند به سطحی از پیشرفت رسیده بود که نه تنها زبان بیگانه محسوب نمی شد بلکه به کانونی مولد نیز تبدیل شده بود.
حداد عادل با اشاره به شاعران بزرگی همچون 'بیدل دهلوی' و ' اقبال ' گفت که بیدل شاعری بود که حتی در سراسر ادبیات فارسی مانندی یافت نمی شود.
وی، اقبال را چراغ روشن اندیشه در فراروی نسل امروز دانست و تصریح کرد مردم هند بدون دانستن زبان فارسی نمی توانند با آثار و اندیشه های این بزرگان ادب آشنا شوند.
'مهدی باقرخان' استاد زبان وادبیات فارسی دانشگاه ملی اسلامی دهلی نو با بیان اینکه زبان فارسی در بیش از 40 دانشگاه و دانشکده این کشور تدریس می شود اظهار کرد ما هندی ها به زبان فارسی نیاز داریم چون این زبان بخشی از هویت ما است .
وی اظهار داشت: نهادها و نمایندگی های فرهنگیی ایران در هند باید برای به روز کردن متون درسی زبان فارسی در دانشگاههای هند اقدام جدی انجام دهند چرا که بسیاری ازاین متون قدیمی است .
این استاد زبان فارسی خواستار استفاده از ظرفیت شبکه های اجتماعی و فضای مجازی برای توسعه و تقویت زبان فارسی در شبه قاره شد.
امیداست با رفع موانع و توجه ویژه به قند پارسی در شبه قاره بار دیگر به گفته لسان الغیب حافظ شیرازی 'شکر شکن شوند همه طوطیان هند ،وین قند پارسی که به بنگاله می رود.
