ایران صدر نشین تولید علم در جهان اسلام

به گزارش ایران اکونومیست به نقل از پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC)، دکتر محمدجواد دهقانی افزود: آخرین اطلاعات مستخرج از پایگاه استنادی وب آو ساینس (web of science) نشان می‏دهد که در سال 2017 میلادی تعداد کل مدارک ثبت شده توسط 57 کشور اسلامی به 237543 مورد رسیده است و از آنجا که تعداد مدارک ثبت شده جمهوری اسلامی ایران برابر با 51071 مدرک است بنابراین 22 درصد از کل تولیدات علمی کشورهای اسلامی توسط پژوهشگران ایران اسلامی تولید می‏شود.
دهقانی اظهار داشت: بر اساس اطلاعات مندرج در پایگاه بین المللی WOS از نظر کمیت تولید علم جمهوری اسلامی در میان کشورهای اسلامی در سال 2017 برای اولین بار رتبه نخست را کسب کرده است. هر چند در پایگاه استنادی اسکوپوس در تولید علم ایران در میان کشورهای اسلامی رتبه اول را داشت ولی در پایگاه استنادی WOS تا قبل از این همواره در سال‏های گذشته پس از ترکیه درجایگاه دوم بود. در حال حاضر نیز رتبه بین المللی ایران در هر دو پایگاه بین المللی WOS و اسکوپوس در پایان سال ۲۰۱۷ برابر با 16 است.
وی افزود: بر اساس برنامه 10 ساله علم و فناوری کشورهای اسلامی که در سال 2017 با حضور روسای جمهور و وزرای علوم و فنآوری کشورهای اسلامی در قزاقستان به تصویب رسید، میزان تولیدات علمی کشورهای اسلامی در 10 سال آینده باید به دو برابر افزایش یابد.
دهقانی ادامه داد: در حال حاضر سهم کل کشورهای اسلامی در تولید علم دنیا حدود 8 درصد بوده و لذا در 10 سال آینده بر اساس این برنامه لازم است به 16 درصد افزایش یابد. بررسی انجام شده نشان می‏دهد که روند تولیدات علمی کشورهای اسلامی در 20 سال اخیر همواره صعودی بوده است. به طوری که تعداد مدارک تولید شده توسط کشورهای اسلامی از 147555 مورد در سال 2013 به 237543 مورد تا پایان سال 2017 افزایش یافته است.
وی خاطر نشان کرد: این روند تولیدات علمی رشد 160 درصدی را در بازه زمانی مذکور در میان کشورهای اسلامی نشان می‏دهد. این در حالی است که میزان مدارک ثبت شده به نام جمهوری اسلامی ایران در سال 2013 از 31405 مدرک در سال 2017 به 51071 مدرک رسیده و میزان رشد تولید علم در این پنج سال 620 درصد بوده است.
سرپرست ISC در ادامه گفت: مقایسه میزان تولیدات علمی کشورهای اسلامی برتر تولید کننده علم در 2017 نشان می دهد که کشورهای جمهوری اسلامی ایران با 51071 مدرک، ترکیه با 46704 مدرک، مالزی با 24228 مدرک، عربستان با 19993 مدرک و مصر با 17944 مدرک به ترتیب در جایگاه های اول تا پنجم قرار دارند. این در حالی است که در سال 2013 کشور ترکیه با 37277 مدرک، ایران با 31405 مدرک، مالزی با 17376 مدرک ، عربستان با 12017 و مصر با 10636 مدرک کشورها ی برتر تولید کننده علم بوده اند.
دهقانی گفت: همچنین بررسی میزان سهم کشورهای اسلامی برتر تولید کننده علم حاکی از آن است که جمهوری اسلامی ایران در سال 2017 با 22.4 درصد ، ترکیه 20.5 درصد، مالزی10.6 درصد ، عربستان صعودی 8/8 و کشور مصر 7.9 درصد تولیدات علمی را دارند.
این در حالی است که در سال 2013 میزان سهم کشورهای ترکیه 23.6 درصد، ایران19.8 درصد، مالزی 11.01 درصد ، عربستان 7.6 و مصر 6.7 درصد بوده است. همچنین، بررسی‏ها بیانگر این امر است که در مجموع بیش از 80 درصد تولیدات علمی کشورهای اسلامی توسط 20 درصد این کشورها تولید می‏گردد.
دهقانی در ادامه گفت: از نظر تولید علم در حوزه های پژوهشی مختلف توسط کشورهای اسلامی در بازه زمانی 2013 الی 2017 حوزه‏های موضوعی مهندسی با 188026، شیمی با 82031، علم‏رایانه با 78198 بیشترین مشارکت را داشته و از این نظر در جایگاه های نخست تا سوم در میان تمامی حوزه های علمی قرار دارند. جایگاه‏های سوم تا دهم نیز متعلق به حوزه های موضوعی فیزیک، علم مواد، سایر موضوعات فناوری علم، ریاضی، پزشکی داخلی- عمومی، محیط زیست و علوم زیستی و داروشناسی و داروسازی است.
دهقانی افزود: در زمینه دیپلماسی و همکاری های علمی کشورهای اسلامی با سایر کشورهای جهان؛ کشورهای آمریکا، فرانسه، انگلستان، آلمان، چین، کانادا و استرالیا 7 کشوری هستند که با کشورهای اسلامی بیشترین همکاری علمی را در بازه زمانی 2013 تا 2017 داشته اند.
وی ادامه داد: نباید فراموش کرد که توسعه علمی در کشورهای اسلامی و مرجعیت علمی در سطح بین المللی فقط با افزایش کمیت تولید علم حاصل نمی شود. مرجعیت علمی اولین بند از سند سیاست های کلان علم و فناوری ابلاغی توسط مقام معظم رهبری است. توسعه و مرجعیت علمی پیامدهای مثبت زیادی برای کشورهای اسلامی به همراه خواهد داشت؛بنابراین، بی تردید همزمان با ارتقاءکمیت تولید علم باید افزایش اثرگذاری اقتصادی و اجتماعی علم تولید شده نیز مورد توجه قرار گیرد.