جنگ، ویرانگر توسعه پایدار و محیط زیست

به گزارش ایران اکونومیست؛ محیط زیست مقوله ای جهانی و غیرمحدود به مرزهای جغرافیایی است به طوری که به باور کارشناسان، از هر وضعیت و حرکتی در هر گوشه دنیا، محیط زیست در تمام جهان و حتی برای مدت طولانی متاثر می شود.
جنگ علاوه بر اثرات مستقیم بر محیط زیست، اثرات پنهانی نیز از جمله تخریب منابع دارد که در زمان جنگ خود را نشان نمی دهد.
در واقع تاثیرات جنگ بر محیط زیست کشورها به حدی زیاد بوده که سازمان ملل برای نخستین بار در سال 2001 با تصویب قطعنامه ای روز ششم نوامبر (15 آبان) را به عنوان روز بین المللی پیشگیری از تخریب محیط زیست در جنگ ها و مناقشات مسلحانه نامگذاری کرده است.
از تازه ترین موارد نظامی گری، حمله امریکا به سوریه (25 فروردین 97 برابر با 14 آوریل 2018) است که تاثیرات منفی آن علاوه بر سوریه، محیط زیست منطقه را هم درگیر می کند و مانند سایر موارد در درازمدت خود را نشان خواهد داد.
‎شینا انصاری مدیر کل دفتر پایش فراگیر سازمان حفاظت محیط زیست  گفت: مطابق بررسی یک سازمان بین المللی، بخش های پهناوری از محیط زیست سوریه در اثر جنگ نابود شده و مواد سمی به کار رفته در مهمات جنگی و ویرانه های ساختمان ها و همین طور انبوه زباله ها و شیرابه آنها به عمق خاک نفوذ کرده، به طوری که آب های زیرزمینی این کشور را به شدت آلوده کرده است.
وی افزود: به عبارتی همین حالا هم پیامدهای مستقیم و غیرمستقیم جنگ مشهود است، با عوارض فعلی جنگ در سوریه حداقل سه دهه طول خواهد کشید تا محیط زیست این کشور تا اندازه ای ترمیم و احیا شود.
انصاری اظهار کرد: ‎اثر جنگ بر محیط زیست، از هر عامل دیگر زیانبارتر و نابود کننده تر است زیرا زیان های آلودگی ها در اثر به کارگیری ابزارهای جنگی به خصوص استفاده از بمب های ویرانگر و احتراق زا، استفاده از بمب ها و گازهای شیمیایی در جنگ ها، محیط زندگی انسان و موجودات زنده را تحت الشعاع قرار می دهد.
‎وی ادامه داد: به ‌کارگیری جنگ ‌افزارهای کشتار جمعی و پیشرفته که قدرت تخریبی گسترده دارد یا به ‌کارگیری سلاح‌ هایی که دارای مواد آلاینده و خطرناک است، نظیر سلاح ‌ها و گازهای شیمیایی خطری جدی برای همه نسل ‌ها است.
‎انصاری افزود: مهمات منفجر نشده در زیر خاک با گذشت زمان تجزیه شده و در اثر فعل و انفعالات شیمیایی مواد سمی حاصل از آن آثار نامطلوبی بر خاک به جای می گذارد، همچنین اراضی وسیع سوخته خاصیت زراعتی خویش را از دست می دهند.
‎وی به عوارض کوتاه مدت و بلندمدت جنگ بر محیط زیست اشاره کرد و گفت: ‎زیان های ناشی از آلودگی خاک در جنگ ها و حملات مسلحانه که محیط زیست و از جمله انسان را تحت تاثیر قرار می دهد در چند بخش تقسیم می شود که تماس مستقیم با این گونه مهمات که از بسیاری از آنها گازهای خطرناک آزاد و باعث آلودگی هوا و آتش سوزی می شود، یکی از آنها است.
انصاری افزود: آلوده و سمی شدن خاک، آلودگی آب های سطحی و زیر زمینی، زیان دیدن گیاهان و تاثیر آن بر سیستم غذایی و زندگی انسان ها، انتقال مواد آلوده و سمی بر اثر ریزش برف و باران به آب های زیرزمینی و کاهش کیفیت و خاصیت آنها، خطر برای زندگی حیوانات و گیاهانی که در آب زندگی می کنند و ایجاد مسمومیت و بیماری در انسان از دیگر موارد تاثیر پذیری محیط زیست از جنگ است.
وی تاکید کرد: ‎در یک کلام، جنگ‌ ذاتا نابود کننده‌ توسعه‌ پایدار است، 39 سال پیش جنگی ناخواسته در طول مرزهای شمال غربی، غرب و جنوب غربی کشورمان از جانب عراق بر میهن ما تحمیل شد و در تمام این مدت محیط زیست طبیعی و انسانی کشور در طول 1200 کیلومتر مشترک مورد آماج تخریب و نابودی قرار گرفت.
‎انصاری گفت: هنوز خوزستان و استان های غربی کشورمان از عوارض جنگ تحمیلی و ناآرامی کنونی در عراق متاثر هستند، ‎تشدید پدیده گرد و غبار طی سال های اخیر گرچه بخشی ناشی از خشکسالی و کم آبی است اما بخش عمده کانون های فرامرزی آن به خصوص در عراق و مرز سوریه و اردن از تبعات جنگ و نا آرامی در منطقه است.
‎وی افزود: یکی از دغدغه های مهم در جنگ ها انتشار آلاینده های شیمیایی خطرناک و سمی است که می توانند در هوا، آب و خاک تجمیع یابند، به عنوان مثال انتشار فلزات سنگین که قابلیت تجمعی و سرطانزایی دارند می توانند تا سال ها محیط زیست منطقه را تحت الشعاع قرار دهند که پالایش و پاکسازی اراضی آلوده شده به آنها نیز بسیار دشوار و در برخی موارد عملا غیر ممکن است.
مدیر کل دفتر پایش فراگیر سازمان محیط زیست گفت: ‎مروری بر وضعیت محیط زیست در مناطق جنگی نشان می دهد که گرچه در دهه های اخیر تلاش هایی برای جلوگیری از بروز فجایع زیست محیطی در جنگ ها از سوی نهادهای بین المللی صورت گرفته اما شواهد حاکی از آن است که هرجا منافع قدرت های جهانی مطرح است، متاسفانه این اقدامات اغلب با اغماض سازمان‌ های بین ‌المللی روبرو است.
وی اظهار کرد: جنگ ها همچون شمشیر دولبه عمل می کنند، از یک سو منازعات و نا امنی های حاصل از آن موجب ایجاد صدمات جدی به محیط زیست را فراهم می کنند و از سوی دیگر تغییرات آب و هوایی، افزایش دما و بروز خشکسالی ها خود عاملی برای بروز و تشدید جنگ های داخلی و منطقه ای می شوند، در حال حاضر در قاره آفریقا جنگ ‌های داخلی ناشی از خشکسالی‌ به مراتب بیش از گرسنگی و بیماری ‌های واگیردار در این سرزمین تلفات داده است.
وی تاکید کرد: دغدغه اصلی از حیث آلودگی محیط زیست در حملات نظامی، آلاینده های خاص شیمیایی است که در وهله نخست مناطق و شعاع اثرگذار را با شدت بیشتری تحت تاثیر قرار می دهد، مثلا رودخانه ها، تالاب ها و زیستگاه های حساس و آب، خاک و هوا و در مرحله بعد بسته به پایداری آن، آلاینده ها احتمال انتقال توسط عوامل جوی را پیدا می کند که بالطبع با توجه به فاصله از منبع انتشار آلاینده ها از شدت آن کاسته می شود.

**جنگ افروزی دیگر در منطقه
آمریکا به همراه متحدانش (انگلیس و فرانسه) بامداد شنبه دمشق پایتخت و استان «حمص» سوریه را هدف حمله موشکی قرار دادند.
رسانه‌های غربی روزهای قبل از آن مدعی استفاده دولت سوریه از تسلیحات شیمیایی در شهر «دوما» در غوطه شرقی سوریه شده بودند و آمریکا، انگلیس و فرانسه به همین بهانه، تهدید به اقدام نظامی مشترک علیه سوریه کردند.
این در شرایطی است که دولت سوریه، در پی توافقی که در سال 2014 صورت گرفت، تمام تسلیحات شیمیایی خود را به نمایندگان سازمان ملل و سازمان منع سلاح های شیمیایی تحویل داده و تاکنون هیچ مدرکی دال بر نقض تعهدات دمشق ارائه نشده است.