میراثی که طعمه حریق شد/ داغی بر جان باغ سرهنگ آباد

 به گزارش ایران اکونومیست، ایران سرزمینی چهارفصل، دیاری کهن که انواع جاذبه های زیبا و چشم نواز را در خود پرورانده است، دریا، جنگل، کوهستان و کویر! آری کویری آرام و خیال انگیز که چشم ها به ضیافتی وصف ناپذیر میهمان می کند.
 
حاشیه جنوبی دشت کویر ایران، شهری کوچک با معماری اصیل ایرانی در دل خود جای داده به نام زواره، شهری با چشم انداز کویرکه بیش نیمی از جمعیتش سید طباطبایی هستند و در قدیم از آبادی های کهن ایران زمین به شمار می رفته است.
 
زواره در قرون گذشته به‌طور متمادی کانون علم، ادب و فرهنگ بوده و در هر عصر شخصیت‌هایی چون  سید محمد طباطبایی ملقب به میر رفیا ، ابوالفتح زواره‌ای (فقیه و محدث)، سید غیاث‌الدین جمشیدگازر (مفسر قرآن) را درخود پرورانده است و آثار باشکوه تاریخی مانند عمارت هشت بهشت و بقعه سید بهاءالدین حیدر، خانه‌های چهار صفه‌ای، مسجد نیکویه و باغ سرهنگ آباد در آن خودنمایی می کند.

چهلستون زواره، باغی باشکوه و تاریخی
 
مجموعه تاریخی چهلستون سرهنگ آباد در سال 1299 هجری قمری به دست مصطفی قلی خان سهام السلطنه عرب عامری از امرا و خوانین اردستان در دوره سلطنت ناصرالدین شاه قاجار، در مدتی نزدیک به ۵ سال بنا شد و در سال 1355 خورشیدی در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید.
 
عناصر تشکیل دهنده این باغ شاهانهِ ایرانی به دو دسته کالبد معماری و پوشش گیاهی تقسیم می شود؛از آنجا که بخش اعظم ایران را اقلیم گرم و خشک فرا گرفته است و آب ماده ای ارزشمند تلقی می شود بنابراین آب نقش تعیین کنند ای در شکل گیری باغ ها و عمارت های تاریخی داشته است. در باغ سرهنگ آباد، برای شرب و چرخش آسیاب و آبیاری درختان، از آب قنات سرهنگ آباد استفاده می شده است.
 
معماری این مجموعه تلفیقی از معماری دوره قاجاریه و سبک دوره صفوی است ، ایوان عمارت اصلی با ستون های چوبی شبیه ایوان چهلستون ساخته شده و قوس های نیم دایره ای شکل و تزئینات رایج در دوره قاجاربه کار رفته است. تنوع فضای خاص دوره قاجاریه با قدرت هر چه تمام تر جلوه گری می کند و در نوع خود یکی از نمونه های موفق معماری دوره قاجار است.
 
عمارت چهل ستون زواره ساختمانی ییلاقی و تابستانی که مهم ترین بنا در این مجموعه است و به سبک چهلستون اصفهان در دو طبقه ساخته شده و ده ها معمار، سنگ کار بر روی آن کار کرده اند. در ایوان چهلستون حوض آبی مرمرین وجود داشت که امروزه بقایائی از آن باقی مانده است. سقف آن سراسر نقاشی ، سرستون های ایوان، چوبی و مقرنس شکل و روی آنها آینه کاری و نقاشی شده است، زیر سقف دور ایوان کتیبه ای از آیات قرآنی به خطر زرین بر زمینه لاجوردی نوشته شده بود.
 
سقف‌ها با استفاده از تیرک‌های چوبی که دارای روکش فلزی هستند، پوشانده شده و حجاری‌های بسیار ماندگاری نیز روی سنگ‌های مرمر این مجموعه به یادگار مانده است.
 
عمارتی شاهانه شامل تالار کاخ با ترکیبی از سازه‌های خشتی، آجری و چوبی و تزئینات نقاشی، آیینه‌کاری و نقاشی پشت شیشه و قراول‌خانه، حمام، برج‌های دیده‌بانی، اصطبل و آسیاب است.
 
دهستان سفلای زواره میزبان باغی با طراوت است که زمزمه جویبارهای دلنوازش، طروارت درختان و شکوه عمارت تاریخی اش، ترکیبی از چهلستون اصفهان و باغ عفیف آباد شیراز را به تصویر می کشاند، میراثی گرانبها که بیش از یک قرن از عمرش می گذرد و دست به دست گشته تا به صاحبان امروزش رسیده!
آتشی که دامن گیر عمارت شد
 
صبح روز چهارشنبه سیزدهم فروردین ماه بود که شعله های آتش بر پیکر باغ سرهنگ آباد افتاد و سیاهی، جایگزین زیبایی و شکوه عمارت شد. عمارتی که هرچند در طول سالیان متمادی مورد بی مهری قرار گرفته و تا اندازه ای تخریب شده بود اما سال گذشته به همت سازمان میراث فرهنگی استان اصفهان تا اندازه ای مرمت شد و قرار بود این روند ادامه پیدا کند ، لیکن دیری نپایید که داغی بر دل کاخ نشست.
 
کارشناس میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان درباره مرمت کاخ چهلستون سرهنگ آباد می گوید: عملیات مرمت این مجموعه گران بهای تاریخی شامل مرمت و استحکام بخشی، سازه های معماری و همچنین سازه‌های چوبی عمارت بوده که پس از پنجاه سال و با اعتبار دولتی بالغ بر 5 میلیارد ریال در مرحله اول انجام شد و تحویل مالکان داده شد و قرار بود در آینده مرحله دوم مرمت آغاز شود.
 
امیری با اشاره به اینکه آتش سوزی عمدی بوده و  80 درصد از ایوان چوبی عمارت که قبلا مرمت شده بود تخریب شده معتقد است: این ملک در اختیار مالک خصوصی بوده و سازمان میراث فرهنگی از مجموعه هایی حفاظت می کند که دراختیارش باشد، به همین دلیل وظیفه حراست و حفاظت این باغ به عهده مالکانش بوده که ظاهرا با هم اختلاف داشتند و این امکان وجود دارد که آتش سوزی به دلیل این اختلاف رخ داده باشد.
 
وی بنا را بسیار ارزشمند می داند چرا که درفهرست میراث ملی ثبت شده،  هم اکنون پرونده این قضیه تشکیل شده و دونفر از سرایدارانی که در این باغ مقیم بودند به عنوان مطلع و نه به عنوان مظنون، دستگیر شده اند. علت اصلی آتش سوزی در حال بررسی است و تخریب کنندگان بخشی از سازه های این بنای تاریخی تحت تعقیب و پیگرد قانونی قرار خواهند گرفت.
 
اولین نشست اختصاصی برای پیگیری قضیه آتش سوزی در روز سه شنبه 14 فروردین با حضور مسئولان شهر زواره انجام و بررسی های کارشناسی درباره علل و چگونگی بروز حادثه آغاز شد و در ادامه در تاریخ 16 فروردین جلسه ای با حضور معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی کشور، مدیر کل میراث فرهنگی استان و نماینده مردم اردستان و زواره در مجلس شورای اسلامی برگزار شد.
 
امیری کارشناس سازمان میراث فرهنگی  گفت: ابتدا باید تکلیف مالکیت بنا مشخص شود تا سازمان میراث فرهنگی بتواند با صاحب اصلی برای مرمت و تعمیر بنا وارد مذاکره شود، بدون شک تمام تلاشهای اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان هم اکنون در وهله اول معطوف به نجات کالبد اصلی کاخ از حریق بوده و تلاش می شود تا بدون وقفه به بررسی ابعاد حقوقی ماجرا پرداخته شده و در همین راستا با تدابیر اتخاذ شده از وقوع مجدد وقایع ناگوار نظیر این ماجرا در آینده جلوگیری شود.

تخریب میراث فرهنگی،تخریب هویت یک جامعه
 
عمارتی تاریخی که پیش از این گلبانگ بارگاه و بلندای ستون هایش، تجلی گاهِ شکوه و عظمتِ فرهنگ و هویت یک سرزمین بود، اینک اقتدار از دست رفته اش را در میان سیاهیِ خاکسترهای به جا مانده از ستیز و بی رحمی انسان های این زمانه جستجو می کند.
 
سال هاست که هرچند وقت یک بار خبر تخریب ابنیه تارخی به بهانه های مختلف از گوشه و کنار اصفهان به گوش می رسد، ابتدا همه انگشت حسرت به دهان می گیرند، موضوع تا دو سه روز تیتر اول رسانه ها و اخبار می شود، چند نشست با حضور مسئولان انجام شده و با پیگیری مراجع قضایی کار به اتمام می رسد، شاید مجازاتی که برای خاطیان و مرتکبان این جرائم در نظر گرفته می شود آنقدر جدی نیست که بقیه افراد را از ارتکاب دوباره آن بازدارد و یا اهمیت میراث فرهنگی و تاریخ  برایمان انقدر جدی نیست که هر از گاهی با موضوعی این چنین غمبار و تاسف برانگیز مواجه می شویم.