پنجم آذرماه سال ۱۳۹۴، شیوه‌نامه تعیین صلاحیت شرکتهای اکتشاف، توسعه و تولید از میدان‌های نفت و گاز کشور از سوی بیژن زنگنه، وزیر نفت ابلاغ و در آن تصریح شد در شرایط عمومی، ساختار و الگوی قراردادهای جدید بالادستی نفت، پیش‌بینی شده است که افزون بر استفاده حداکثری از ظرفیتهای سازندگان داخلی برای تامین تجهیزات و کالاهای مورد نیاز پروژه‌ها و نیز بهره‌گیری از ظرفیتهای پیمانکاران داخلی برای اجرای پروژه‌های نفتی و انجام عملیاتی مانند حفاری و تکمیل چاه‌ها در دریا و خشکی، از اهرم و امکان امضا و اجرای این نوع از قراردادها برای تاسیس و تقویت ظرفیتهای مدیریتی و فناوری کشور برای اجرای پروژه های بزرگ نفتی در حوزه اکتشاف و تولید حداکثر بهره ممکن گرفته شود؛ از این رو تاسیس شرکتهای E&P در بندهای متعدد شرایط و الگوی جدید قراردادهای نفتی مورد توجه و اهتمام قرار گرفته است.
در نهایت قرار شد این شرکتها در قالب سه سطح مدل ارزیابی شوند که مدل اولیه، مدل غربالگری، مدل دوم، مدل پیش ارزیابی و مدل سوم، مدل ارزیابی است که بر اساس آن، صلاحیت و توانمندی شرکتهای داوطلب در کارگروههای ویژه ای که تعیین شده است، بررسی شده و فهرست نهایی به شرکتهای خارجی معرفی شود.
همچنین پروژه اصلاح ساختار قراردادهای نفتی جدید برای انتقال فناوری با هدف اجرای راهبرد گشودن بازار کشور در حوزه های نفتی و گازی در قبال اخذ دانش فنی عملیاتی و بنیادین از طریق شرکتهای اکتشاف و تولید (E&P) برای بخش بالادست و شرکتهای پیمانکار عمومی (GC) برای بخش پایین دست صنعت نفت یکی پروژه های اولویت دار شرکت ملی نفت ایران در سال ٩۶ بود.
اعلام اسامی شرکتهای اکتشاف و تولید توسط وزارت نفت
فراخوان شناسایی و ارزیابی شرکتهای ایرانی متقاضی فعالیت در حوزه اکتشاف و تولید ٢٨ اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۵ اعلام شد و در اواسط تیرماه همان سال وزارت نفت پس از ارزیابی شرکتهای متقاضی برای فعالیت در قالب شرکتهای اکتشاف و تولید (E&P)، هشت شرکت را به عنوان شرکتهای ایرانی صاحب صلاحیت در این حوزه تعیین و معرفی کرد.البته چندی بعد وزنه غول‌های نفتی آینده ایران سنگین تر شد و به ۱۷ شرکت رسید.
جایگاه شرکتهای E&P ایرانی در نفت کشور
یکی از اهداف اصلی تشکیل این شرکت ها انتقال فناوری، دانش و تجربه از شرکتهای خارجی به شرکتهای ایرانی برای آماده کردن این شرکت ها جهت حضو پررنگ‌تر در صنعت نفت کشور بود. در این راستا شرکت ایرانی پتروپارس برای توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی کنار غول نفتی توتال و شرکت دانا انرژی برای بهبود بازیافت، افزایش تولید و بهره‌برداری میادین نفتی آبان و پایدار غرب کنار زاروبژنفت روسیه قرار گرفتند.
با اینحال حضور شرکت های ایرانی فقط در کنار شرکتهای خارجی نیست و امضای قرارداد توسعه و بهره‌برداری میادین نفتی سپهر و جفیر بین شرکتهای ملی نفت ایران و گسترش انرژی پاسارگاد حاکی از قدرتمندتر شدن این شرکتها داشت.
البته باید گفت تشکیل این شرکتها از ابتدا تا کنون با مخالفت‌هایی در داخل کشور مواجه و همواره یکی از گلایه های زنگنه بوده است. به طوریکه در مراسم مضای قرارداد توسعه و بهره‌برداری میادین نفتی سپهر و جفیر بین شرکتهای ملی نفت ایران و گسترش انرژی پاسارگاد اظهار کرد: هنگامی که شرکتهای E&P را تشکیل دادیم، عده‌ای گفتند شرکتهای خارجی گرگ هستند و شرکتهای E&P گرگ‌زاده و بعد از مدتی گرگ می‌شوند. در ایران این‌طور است که عده‌ای در مورد یک موضوع صحبت می‌کنند و بعد از چند سال طوری رفتار می‌کنند که انگار موضوع یکی از دستاوردهای آنها بوده است.
بر این اساس، از آنجایی که امنیت اجرای قراردادهای جدید نفتی ایران و امضای قرارداد با غول‌های نفتی جهان در گرو تصمیم‌های آمریکا قرار گرفته است، وجود شرکتهای E&P ایرانی در صنعت نفت ایران ضروری به نظر می‌رسد و ایستادن وزارت نفت پای تشکیل شرکتهای E&P ایرانی نوعی دوراندیشی بوده است.
