دانشگاه کارخانه تولید شغل نیست

به گزارش ایران اکونومیست؛   دانشگاه ها و پژوهشگاه های نسل سوم، مراکزی هستند که از دانش محوری (نسل اول) و پژوهش محوری (نسل دوم) عبور کرده و به کار و ثروت آفرینی رسیده اند.حرکت به سمت این دانشگاه ها از مدت ها قبل در ایران مطرح شده و آنچه بیش از بقیه به چشم می آید، این است که مراکز تحقیقاتی نسل سوم باید از تمرکز صرف به آموزش و پژوهش دست برداشته و بتوانند به اشکال مختلف از جمله ارتباط با صنایع بخشی از هزینه های خود را تامین کرده و برای دانش آموختگان خود کارآفرینی کنند.
اما اجرایی شدن این هدف دشواری هایی دارد و مانند همیشه گذر از دورانی که دانشگاه ها و پژوهشگاه ها به بودجه کامل دولتی وابسته بوده اند و بر اساس آن هزینه می کردند تا رسیدن به استقلال مالی نسبی و کارآفرینی قطعا آسان نیست.
از این گذشته دانشگاه های و پژوهشگاه های فعال در زمینه علوم انسانی نیز به دلایل مختلف از جمله دشواری کاربردی کردن علوم انسانی، تبدیل شدن نظریه های مرتبط آن به فناوری و نظایر آن با سختی های بیشتری در این مسیر نسبت به دانشگاه های فنی و صنعتی یا علوم تجربی، پایه و پزشکی روبرو هستند.
دکتر حسینعلی قبادی  در مورد حرکت مراکز علمی و تحقیقاتی به سوی دانشگاه های نسل سوم به ویژه دانشگاه های علوم انسانی اظهار کرد: دانشگاه نسل سوم مقدمه دانشگاه نسل چهارم است که عملا در بسیاری از کشورها محقق شده و باید توجه کرد، ویژگی مهم دانشگاه نسل چهارم این است که در حوزه سیاستگذاری هم نهادهای مدنی را مشارکت داده و هم سهم مردم را در اداره دانشگاه ها افزایش دهیم.
وی تاکید کرد: کارآفرینی پایان راه نیست، نمی توان فکر کرد دانشگاه تجارتخانه یا کارخانه تولید شغل است، دانشگاه باید به کارآفرینی بپردازد و نسبت به ایجاد شغل دغدغه داشته باشد؛ زیرا اگر بی توجه باشد حذف می شود. اما دانشگاه باید از منظر عقلانیت خردورزانه، آینده نگرانه و آینده پژوهانه دنبال کارآفرینی باشد. دانشگاهیان نباید دنبال شغل آفرینی باشند که در سال های بعد مقدمه بیکاری و گسست اقتصادی شود، دانشگاهیان باید آینده اندیشانه تر فکر کنند و نباید تقلیل گرایانه اندیشید.
عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس افزود: بخشی از وظایف دانشگاه هم کارآفرینی است، اما بخش قابل توجهی از وظایف دانشگاه تولید علم است و اگر علم را خوب تولید کند و موفق به انباشت علم باشد، وظیفه اصلی خود را انجام داده است.

***دانشگاه باید مصالح اجتماعی را هم در نظر بگیرد
وی در این مورد که دولت معتقد است در شرایط فعلی فقط تولید علم کافی نیست، نیز گفت: من هم نمی‌گویم کافی است، اینجا حرف دولت درست است. کسانی که می گویند تولید 'علم بماهو علم'، فقط رسالت دانشگاه است، باید مصالح اجتماعی را هم در نظر بگیرند. اگر بخواهید کاربردی نگاه کنید بدون برخورداری از زیرساخت‌های عقلانی، دستیابی به علم ممکن نیست. دانشگاه باید سمت تولید دانش، فراهم کردن زیرساخت های منطقی، علمی و اشباع شدن در حوزه علم برود و به اشتغال و دغدغه های اجتماعی بپردازد و گرنه پرداختن به حوزه کارآفرینی، امری موقت و ناپایدار خواهد بود.
نویسنده کتاب آیین آیینه با اشاره به لزوم فراتر رفتن دانشگاه از کارآفرینی صرف تصریح کرد: دانشگاه باید فراتر بیاید و چشم اندازهای آینده را هم ببیند، آیا می خواهیم موقت و تزریقی شغل ایجاد کنیم یا زیرساختی مشاغلی ایجاد کنیم که در خدمت توسعه باشد؛ زیرا هدف غایی از اشتغال، طی کردن مسیر توسعه است. پس باید همه اینها را در منظومه مفاهیم توسعه‌ای ببینیم. اگر اینطور شد می توانیم بگوییم دانشگاه رسالت خود را انجام داده است وگرنه دانشگاه نمی‌تواند مطلقا نهاد تولید شغل یا کارآفرینی باشد، کارآفرینی باید پیرو فرایندهای علم صورت بگیرد تا پایدار باشد.
وی در توضیح نقش علوم انسانی در مسیر حرکت به دانشگاه های نسل چهارم نیز گفت: در این سیر تحول از دانشگاه نسل سوم به نسل چهارم که باید مشارکت مردم در دانشگاه ها و سیاستگذاری در عرصه آموزش عالی را در بر داشته باشد، نقش علوم انسانی بسیار پررنگ می شود. اینجا کار مهندسی نیست که چگونگی رابطه مردم و دانشگاه و مردم و صنعت و مردم و آموزش عالی را تعیین کند؛ از نظر مفهومی و روشی، کار علوم انسانی است؛ هر چه دانشگاه‌ ها توسعه پیدا کرده و به آینده درازمدت کشور بیاندیشند و هر چه دولتمداران و سیاستگذاران به دانشگاه نزدیک شوند، نقش علوم انسانی را بهتر می فهمند. در تعامل دولت ملت، دانشگاه‌ها و مسئولان آموزش عالی باید جامع تر بیاندیشیم، نه اینکه در اتاق‌های دربسته برای حوزه علم سیاستگذاری کنیم.
رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در پاسخ به این سوال که دولت در دانشگاه های نسل سوم و چهارم در تعیین روسای دانشگاه، نحوه اداره و مواد درسی نباید دخالت داشته باشد نیز گفت: من نگفتم دولت نباید دخالت داشته باشد، دولت باید وظیفه سیاستگذارانه، ارزیابی و نظارت حاکمیتی داشته باشد، ولی منطقی است در محیطی فرهیخته مانند دانشگاه، اعضای هیات علمی در تعیین رئیس دانشگاه موفق، مطلوب و قابل دخالت داشته باشند و هر چه به این سمت در سال‌ های گذشته رفته‌ایم موفق‌تر بوده ‌ایم.
وی تاکید کرد: بین سال های 76 تا 84 به این سمت رفتیم و جهش علمی در کشور اتفاق افتاد؛ به ویژه در دوره دوم این بازه زمانی که روسای دانشگاه را بدنه علمی انتخاب کرد، موفق‌تر بودیم و درخشش کارنامه علمی ما در آن زمان روی داده است.
اگر از منظر نظام ملی نوآوری (NIS) بنگریم باید به سمت فناوری حرکت کنیم.
نویسنده کتاب جان جهان ادامه داد: در حوزه علوم انسانی پدیده ای به نام نظریه داریم و از دل نظریه ها باید به سمت خلق فناوری برویم. این فناوری در علوم انسانی معنای مشخص مانند توسعه سیاستی، راهبرد، راهکار و شیوه‌نامه دارد؛ یعنی نگاه فناورانه به علوم انسانی بدان معنا است که از تئوری‌های علوم انسانی مدد بگیریم و برای مشکلات از بحران محیط زیست تا ترافیک و مشکلات اجتماعی راهکار بیابیم.
وی با تاکید بر بومی سازی نظریه ها اضافه کرد: در علوم انسانی بسیاری تئوری ‌ها را باید بومی سازی کنیم، زیرا در صورت بی توجهی به این نکته، با اقتضائات فرهنگی تصادم می‌ یابد و موجب بروز واکنش می ‌شود. بسیاری تئوری‌ های علوم انسانی در همه جهان، جواب یکسانی نمی‌ دهد و به رغم همه فراگیری مدرنیسم، فرهنگ‌ ها هنوز خصوصیات خود را دارند.
وی خاطرنشان کرد: اگر بخواهیم یک تئوری در ایران کارآمد باشد، چنین نظریه‌ ای باید به سمت کاربرد و حل مساله حرکت کند. این به نفع خود علم هم هست و نباید کاربردی شدن علم را مایه کاستن از آن بدانیم. برای توسعه علم باید به کاربرد توجه کنیم که این امر علاوه بر اینکه منافع اجتماعی دارد، باعث تثبیت جایگاه علم هم می‌شود.
پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری است و حسینعلی قبادی استاد رشته زبان و ادبیات فارسی از دانشگاه تربیت مدرس از سال 1392 و بعد از درگذشت مرحوم صادق آئینه وند ریاست آن را برعهده دارد.
قبادی سال ۱۳۸۵ به عنوان استاد برتر و پژوهشگر برتر دانشگاه تربیت مدرس انتخاب شد؛ معاونت پژوهشی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و ریاست پژوهشکده علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی از فعالیت های اجرایی وی و نگارش کتاب در زمینه ادبیات فارسی و راهنمایی و مشاوره پایان های فراوان از جمله فعالیت های علمی اوست.