دستاوردهای 25 سال روابط دیپلماتیک ایران و بلاروس

به گزارش ایران اکونومیست؛ روسای جمهوری و وزرای امور خارجه دو کشور یکشنبه این هفته در پیام های تبریک جداگانه ای ضمن تبریک این روز، بر گسترش هر چه بیشتر روابط دوجانبه درحوزه های مختلف تاکید کردند.
در ادامه نگاهی گذرا به روابط رو به توسعه ایران و بلاروس در حوزه های مختلف خواهیم داشت.

** گسترش روزافزون روابط سیاسی بین دولتمردان
دولت جمهوری اسلامی ایران از جمله نخستین کشورهایی بود که استقلال بلاروس را به رسمیت شناخت و در18 مارس 1993 با این کشور روابط دیپلماتیک برقرار کرد.
متعاقب آن نیز سفیر جمهوری اسلامی ایران در اوکراین به عنوان سفیر اکرودیته ایران در بلاروس تعیین شد.
در اولین رویداد مهم در مناسبات دوجانبه میخائیل چیگیر نخست وزیر بلاروس در مارس 1995 (اسفند73) از تهران بازدید کرد و در پاسخ ، چند ماه بعد مرحوم حسن حبیبی معاون اول رئیس جمهوری ایران ضمن سفر به مینسک (جولای 1995 – مرداد 73 ) موافقتنامه هایی را در زمینه سرمایه گذاری، تجارت، فرهنگ، حمل و نقل و همکاری نظامی با مقامات بلاروسی امضا کرد.
در همین سال نخستین نشست کمیسیون مشترک اقتصادی دو کشور برگزار شد.
در مارس 1998 (اسفند 76) ، الکساندر لوکاشنکو رئیس جمهور بلاروس اولین سفر خود را به تهران انجام داد و همزمان سفارت بلاروس در تهران گشایش یافت.
سه سال بعد سفارت جمهوری اسلامی ایران در مینسک نیز در فوریه 2001 (اسفند79)و درجریان سفر کمال خرازی وزیر وقت امور خارجه ایران به بلاروس افتتاح شد.
رئیس جمهوری وقت ایران در سال 2004 در پاسخ به سفر رئیس جمهوری بلاروس به تهران، از بلاروس بازدید کرد.
در سال 2006 (سال 84)، لوکاشنکو رئیس جمهوری بلاروس به دعوت همتای ایرانی خود برای بار دوم به ایران سفر کرد و در جریان آن 11 سند همکاری در زمینه های مختلف به امضای دو طرف رسید.
درچهارمین رفت و آمد متقابل روسای جمهوری دو کشور، رییس جمهوری وقت ایران نیز به بلاروس سفر کرد و در جریان آن 10 سند همکاری میان طرفین امضا شد.
در سال های بعدی نیز تعاملات و تبادل هیات های عالیرتبه سیاسی بین دو کشور در سایر سطوح بلند پایه ادامه یافت که از مهمترین آنها می توان به چندین نوبت بازدید متقابل هیات های عالیرتبه در سطح معاون رییس جمهوری، وزرای خارجه، دفاع و صنعت،معدن و تجارت اشاره کرد.
با آغاز دوره ریاست جمهوری حسن روحانی در سال 2013 مناسبات دو کشور در حوزه های مختلف سیاسی ادامه یافت و در اولین تبادل هیات عالی رتبه سیاسی، ولادیمیر ماکی وزیر امور خارجه بلاروس در مارس همان سال از تهران بازدید کرد.
وزیر امور خارجه بلاروس در دسامبر 2014 (آذر93) مجددا به تهران سفر کرد و با محمد جواد ظریف همتای ایرانی خود دیدار داشت.
در فاصله یک ماه، ظریف نیز متقابلا در فوریه 2014 ضمن بازدید از مینسک با مقامات عالیرتبه بلاروس از جمله رییس جمهوری، نخست وزیر، رییس شورای جمهوری و همتای خود دیدار کرد.
در جریان این سفر همچنین ساختمان جدید سفارت جمهوری اسلامی در مینسک طی مراسمی با حضور وزرای امور خارجه دو کشور گشایش یافت.
مقامات عالیرتبه دو کشور علاوه بر سفرهای دوجانبه از فرصت های نشست های چند جانبه نیز استفاده کرده و با یکدیگر دیدار داشتند که از مهمترین آنها می توان به دیدار حسن روحانی رییس جمهوری اسلامی ایران و الکساندر لوکاشنکو رییس جمهوری بلاروس در حاشیه اجلاس سران شانگهای – بریکس در اوفای روسیه (2015)، دیدار اسحاق جهانگیری معاون اول رییس جمهوری ایران با آندری کوبیاکوف نخست وزیر بلاروس در حاشیه اجلاس روسای دولت های سازمان همکاری های شانگهای در سوچی روسیه ( پاییز 2017) و نیز چندین دیدار بین وزرای امورخارجه در حاشیه اجلاس های بین المللی مجمع اشاره کرد.

** روابط پارلمانی هم‌پای روابط دولتمردان پیش رفت
روابط پارلمانی ایران و بلاروس به موازات مناسبات سیاسی و اقتصادی از همان سال های اولیه پس از برقراری روابط سیاسی دو کشور شکل گرفت.
در اولین رویداد مهم در مناسبات پارلمانی در جریان سفر سال 1998 (77) لوکاشنکو به تهران، رئیس مجلس نمایندگان و معاون شورای جمهوری بلاروس از ایران بازدید کردند.
در پاسخ نیز حداد عادل رئیس وقت مجلس شورای اسلامی در راس هیات عالیرتبه در نوامبر 2005 (84) از بلاروس بازدید و با مقامات عالیرتبه این کشور ملاقات کرد.
متعاقب آن، بوریس یاتورا رئیس مجلس نمایندگان بلاروس نیز در تابستان 2009 (1388) به ایران سفر کرد.
در ادامه، علی لاریجانی رئیس مجلس شورای اسلامی ایران در راس هیاتی در آوریل 2014 (بهار93) از بلاروس بازدید کرد و با مقامات عالی این کشور دیدار و گفت وگو داشت.
در پاسخ به این سفر، میخائیل میاسنیکوویچ رئیس شورای جمهوری بلاروس ( معادل رئیس مجلس سنا) در فوریه 2016 (اسفند94) به تهران سفر کرد و با مقامات عالی جمهوری اسلامی ایران از جمله رئیس جمهور، رئیس مجلس و وزیر صنعت، معدن و تجارت دیدار و گفت وگو کرد.
میاسنیکوویچ همچنین در مراسم تحلیف حسن روحانی رئیس جمهوری ایران در تابستان 2017 (تابستان 1396) بعنوان نماینده ویژه بلاروس حضور یافت.

**توسعه روابط در حوزه قضایی
همکاری های قضایی ایران و بلاروس به موازارت حوزه های سیاسی و پارلمانی نیز گسترش یافته است.
در این رابطه، از مهمترین تبادل هیات های قضایی می توان به سفر آیت الله هاشمی شاهرودی رییس وقت قوه قضاییه جمهوری اسلامی ایران اشاره کرد که در آوریل 2009 (1388) در راس هیات عالی رتبه قضایی با مقامات عالیرتبه بلاروس از جمله رئیس جمهور، رئیس مجلس، رئیس دادگاه عالی دیدار کرد.
در ادامه تبادل هیات های عالیرتبه قضایی، الکساندر کانیوک دادستان کل جمهوری بلاروس مرداد ماه سال 2015 به جمهوری اسلامی ایران سفر کرد و با مقامات عالی رتبه قضایی از جمله آیت الله صادق آملی لاریجانی، ریاست قوه قضائیه جمهوری اسلامی ایران، حجت الاسلام سید ابراهیم رئیسی دادستان کل کشور، حجت الاسلام مصطفی پورمحمدی و ناصر سراج رئیس سازمان بازرسی کل جمهوری اسلامی دیدار و گفت وگو کرد.
در پاسخ به سفر دادستان کل بلاروس، حجت الاسلام محمدجعفر منتظری دادستان کل کشور نیز در راس هیات عالیرتبه قضایی در آذر 1395 به بلاروس سفر کرد و ضمن دیدار با همتای خود با سایر مقامات قضایی بلاروس از جمله رئیس دیوان عالی، رئیس دادگاه قانون اساسی و ... در راستای توسعه تعاملات قضایی بین المللی و سایر همکاری های دوجانبه مذاکره کرد.

** گسترش روابط اقتصادی
همکاری اقتصادی و بازرگانی دو کشور تحت تاثیر فضای مساعد سیاسی در وضعیت خوبی قرار دارد اما هنوز از ظرفیت های بالقوه دو کشور آنچنان که باید استفاده نشده است.
هم اکنون همکاری های اقتصادی دو کشور بیشتر در دو بخش سرمایه گذاری و تجارت متمرکز است. در این راستا تاکنون 14 کمیسیون مشترک اقتصادی بین دو کشور برگزار شده است که آخرین اجلاس، ماه گذشته در تهران برگزار شد.
در جریان این اجلاس مشترک، هشت سند همکاری و موافقت نامه ها و یادداشت تفاهم های متعددی در بخش های اقتصادی، تجاری، صنعتی و مالی به امضاء رسید که از مهمترین آنها می توان به موافقت نامه حمل ونقل هوایی، موافقت نامه همکاری برای پیشگیری و کاهش سوانح و بلایای طبیعی، موافقت نامه تشویق و حمایت از سرمایه گذاری متقابل، موافقت نامه اجتناب از اخذ مالیات مضاعف، موافقت نامه همکاری های گمرکی و موافقت نامه استاندارد اشاره کرد.
برای اطلاع دقیق روابط اقتصادی دو کشور باید به مزیت ها، توانمندی ها، ظرفیت های اقتصادی و نیازهای متقابل دو کشور در عرصه های ملی، منطقه ای و بین المللی در حوزه تجاری، صنعتی و کشاورزی پرداخت که سبب ایجاد و گسترش روابط تجاری دو کشور شده است.
بی شک بازخوانی سال ها روابط در این بخش به استناد آمار و ارقام و فعالیت های اقتصادی انجام شده، می تواند همکاری تجاری و اقتصادی دو کشور را به درک صحیح و عالمانه از شرایط اقتصادی رهنمون کند تا با رفع موانع و برنامه ریزی منطبق با نیازهای اقتصادی، شاهد گسترش روز افزون روابط اقتصادی دو کشور باشیم.
در سال 2017 (اواخر سال 95 و تا دی ماه سال 96) بلاروس و ایران توانستند در حوزه انرژی همکاری خوبی برقرار کنند که منجر به خرید دو محموله نفتی ایران توسط بلاروس شد.
سال 96 از جهات دیگر نیز در مناسبات دو کشور بی سابقه و حائز اهمیت است چرا که در این سال بالاترین رقم حجم تجارت خارجی در تاریخ 25 ساله مناسبات دوطرف به ثبت رسید و از حدود 20 به 156 میلیون دلار رسید .
جمهوری اسلامی ایران همچنین توجه خاصی به همکاری با اتحادیه اقتصادی اورآسیا دارد و از فعالیت آن حمایت می کند.
از این رو انتظار می رود در سال آینده موافقتنامه ای با اتحادیه اقتصادی اورآسیا با هدف کاهش قابل توجه تعرفه ها به امضا برسد.
برای نهایی شدن توافق طی سال 2017 مذاکرات و رفت‌ وآمدهای مختلفی نیز میان مقامات دولتی ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا انجام شده است.
این موافقتنامه به افزایش حجم تجارت ایران با پنج کشور اوراسیا و توسعه مناسبات اقتصادی با کشورهای این منطقه منجر خواهد شد چرا که ظرفیت بازار کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا برای فعالان تجاری و اقتصادی ایران بسیار بیشتر از میزان فعلی است؛ البته نباید فراموش کرد که بازار 80 میلیونی ایران نیز پتانسیل بالایی برای کشورهای عضو اوراسیا محسوب می شود.
در جریان چهاردهمین کمیسیون مشترک اقتصادی دو کشور که دو ماه پیش برگزار شد، شرکت ایران خودرو و یونیسون بلاروس قراردادی برای تولید مشترک یک هزار دستگاه خودرو دنا و دنا پلاس در بلاروس امضا کردند.
برطبق این تفاهم نامه تا پنج سال آینده پنج هزار خودروی دنا، جدیدترین محصول خانواده ایران خودرو به طور مشترک در این کشور ساخته خواهد شد.
در مجموع می توان گفت، در حالی به بیست و پنجمین سالروز برقراری روابط سیاسی جمهوری اسلامی ایران و جمهوری بلاروس رسیده ایم که هر دو کشور در این مدت ثابت کرده اند می توانند شرکاری خوبی برای یکدیگر در عرصه های مختلف باشند.
چرا که در 25 سال گذشته روابط بسیار نزدیکی میان تهران و مینسک برقرار شد و دو طرف در مقاطع مختلف زمانی از این رابطه نزدیک به سود منافع خود بهره مند شدند.
اکنون در این مقطع از زمان و با توجه به تغییر و تحولات شتابان در روابط و مناسبات بین المللی، تقویت همکاری های گذشته بیش از پیش ضروری به نظر می رسد.
نگاهی به ظرفیت های ژئواکونومیک و ژئوپلتیک ایران و بلاروس نشان می دهد که دو کشور از قابلیت های خوبی برای پاسخ دادن به نیازهای یکدیگر(به صورت مکمل) برخوردارند.
ایران به عنوان یکی از بزرگ ترین دارندگان ذخایر نفت و گاز متعارف جهان، همواره یک منبع مطمئن برای پاسخگویی به نیازهای انرژی دوستان و شرکای خود بوده است.
جمهوری بلاروس نیز در چند سال اخیر از سرمایه گذاری های قابل توجه شهروندان و بنگاه های اقتصادی ایرانی در حوزه های مختلف برخوردار بوده است.
در مقابل، بلاروس هم به عنوان پل ارتباطی شرق و غرب اروپا و همچنین یکی از نقاط اصلی اتصال طرح احیای جاده ابریشم، از موقعیت استراتژیک خوبی برای منفعت بردن ایران برخوردار است.
علاوه بر این توسعه چشمگیر فناوری اطلاعات در بلاروس، این کشور را به عنوان یکی از قطب های مهم تولید نرم افزار و همچنین خدمات این حوزه در منطقه و جهان مطرح کرده است و طبیعتا استفاده از این ظرفیت ها برای ایرانی ها نیز در اولویت قرار خواهد داشت.