نقش مالیات بر ارزش افزوده در ساماندهی مبادلات اقتصادی

به گزارش ایران اکونومیست؛ مالیات از منابع مهم درآمد دولت هاست. ثبات و تداوم وصول مالیات موجب ثبات در برنامه ریزی دولت برای ارائه خدمات مورد نیاز کشور در زمینه های گوناگون می شود.

تغییر و تحول در اقتصاد کشور و در نتیجه تغییر در نحوه تولید و توزیع ثروت و درآمد مستلزم بازنگری و تجدیدنظر در انواع مالیات ها و نحوه وصول آنهاست.

 اجرای مالیات بر ارزش افزوده به عنوان یکی از مالیاتهای جدید، در بیش از 150 کشور جهان نشان دهنده مقبولیت و کارآیی این نظام در فراهم کردن یک منبع درآمد قابل اتکا و مطمئن برای دولت هاست.

چنین عنوان می گردد که مالیات بر ارزش افزوده و یا اصولا هر گونه مالیاتی، سبب افزایش در آمدهای دولت شده و لذا می تواند موجبات گسترش بودجه و هزینه های دولت را فراهم سازد، لذا از آنجا که گسترش هزینه های دولت می تواند بطور بالقوه تورم زا باشد، استقرار نظام مالیاتی فوق می تواند موجبات افزایش سطح عمومی قیمتها را فراهم سازد.

خودباوری و اعتقاد مودیان به پرداخت مالیات هنگامی به منصه ظهور خواهد رسید که آنان بتوانند آثار آن را بطور ملموس مشاهده نمایند.

 در سالهای اخیر شاهد راه اندازی زیرساختها و پروژه های مختلف عمرانی در کشور بوده اما متأسفانه کمتر به منابع مالی آنها که عمدتا از طریق مالیات تأمین شده، اشاره شده است.

 لذا مغفول ماندن این موضوع از سوی دولتمردان در باور و اعتقادات مودیان در خصوص پرداخت مالیات اثرات نامطلوبی داشته بطوریکه همواره آنان تلاش می کنند تا به نحوی از مالیات بگریزند.

چنانچه اطلاع رسانی صحیح و وسیعی در خصوص موارد مذکور بعمل آید به نحوی که مودیان به این سطح از اگاهی دست یابند که مالیاتهای پرداختی آنان همواره صرف زیرساختها و پروژه های عمرانی شده و در نهایت خود ایشان از این تسهیلات بهره مند می گردند.

قدر مسلم نهادینه شدن چنین باور و اعتقادی در اذهان و افکار مودیان موجب می شود که آنان برداشتهای اشتباه پیشین خود را نسبت به مالیات کنار گذاشته و مالیات را بعنوان یک تکلیف تلقی نمایند.

ذکر این نکته ضروری است که بین باور و اعتقاد شهروندان به مالیات و دستاوردهای آن رابطه مستقیمی وجود داشته، بطوریکه مودیان با مشاهده طرحهای عمرانی و زیربنائی در کشور تمایل بیشتری به پرداخت مالیات پیدا می نمایند.

نظر به اینکه مالیات بر ارزش افزوده از دو بخش مالیات و عوارض تشکیل شده و قانون گذار سازمان امور مالیاتی کشور را مکلف نموده است که عوارض را پس از وصول به شهرداری ها و بهیاری های همان منطقه اختصاص نماید.

 لذا این نوع مالیات نسبت به مالیاتهای مستقیم آثارش بیشتر ملموس بوده ودر صورت اطلاع رسانی مناسب، مودیان رغبت بیشتری به پرداخت مالیات بر ارزش افزوده از خود نشان خواهند داد. زیرا شهرداری ها و دهیاریها با داشتن این منابع ( عوارض) می توانند به احداث زیر ساختها و طرحهای عمرانی منطقه مبادرت ورزند.

در این بررسی ضمن آنکه اثرات مالیات بر ارزش افزوده بر اصلاح الگوی مصرف مورد مطالعه قرار گرفت تلاش گردید نقش این نوع مالیات نیز در زیرساختهای کشور مورد بررسی قرار گیرد .

در ادبیات اقتصادی همواره از مزایای تثبیت کننده های خودکار در نظام مالیاتی بیشتر یاد می گردد.

تثبیت کننده های خودکار آن دسته از متغیرهای مالیاتی می باشند که بر اساس نوسانات اقتصادی و به صورت خودکار تغییر یافته و سبب کاهش ضریب فزاینده مخارج مستقل گشته و لذا می توانند موجبات کاهش دامنه نوسانات اقتصادی را در مواجه با تغییرات ناخواسته در اجزا تشکیل دهنده تولید ناخالص داخلی فراهم سازند.

یکی از ویژگیهای مالیات بر ارزش افزوده این است که این مالیات دارای پایه و ماخذ مالیاتی گسترده و نرخهای مالیاتی پایین می باشد.

همچنین این مالیات عمدتا همانند مالیات بر فروش و مصرف کالا و یا به عبارت دیگر مالیاتهای غیر مستقیم عمل نموده به این معنی که اثر گذار بر قیمتهای نسبی کالاها و خدمات تولیدی می باشد، لذا همانگونه که در مورد مالیاتهای غیر مستقیم انتظار انتقال بار مالیاتی وجود دارد، در خصوص مالیات بر ارزش افزوده نیز می توان انتظار داشت که با پدیده انتقال بار مالیاتی روبرو باشیم.

لذا می توان نتیجه گرفت که این مالیات می تواند بر نحوه توزیع در آمد اثر گذار باشد بالاخص در شرایطی که مالیات فوق بر کالاها و خدمات ضروری که عمدتا دارای کشش قیمتی تقاضای پایینی می باشند وضع گردد.

 در این شرایط پرداخت کنندگان عمده مالیات قشر کم در آمد جامعه می باشند چرا که سهم کالاهای ضروری در بودجه خانوارهای کم در آمد در مقایسه با خانوارهای با در آمد بالا بیشتر است.

 از این رو و به منظور کاهش چنین فشارهایی کشورها سعی می نمایند تا با استفاده از نرخهای چندگانه مالیات بر ارزش افزوده، اهداف توزیعی در آمد را نیز دنبال نمایند.

 بدیهی است اثرات توزیعی مالیات بر ارزش افزوده در یک جامعه بستگی به نظام مالیاتی و همچنین ساختار توزیع در آمد در آن جامعه داشته، انتخاب پایه مالیاتی و گستردگی آن و همچنین نرخها و معافیتهای مالیاتی به کار گرفته شده، همگی در تعیین اثرات توزیعی مالیات برارزش افزوده دخیل می باشند.

از این رو استدلال می گردد که با توجه به آنکه مالیات بر ارزش افزوده برخوردار از نرخهای پایین مالیاتی می باشد.

به رغم آنکه ارزش افزوده حاصل از به کارگیری سرمایه را مشمول مالیات قرار می دهد ولی در مقایسه با نرخهای تصاعدی مالیات بر در آمد، بار مالیاتی کمتری ایجاد نموده و لذا می تواند موجبات تشویق سرمایه گذاری را فراهم سازد.

البته ذکر این نکته ضروری است که تعیین اثر نهایی مالیات بر ارزش افزوده بر سرمایه گذاری منوط به تعیین پرداخت کننده نهایی مالیات بوده و می بایست به این منظور میزان انتقال مالیاتی صورت گرفته مورد بررسی قرار گیرد.