هر چند باید گفت وجود 2.5 میلیون زن خانوار الزاما به این مفهوم نیست که همگی آنها نیازمند دریافت خدمات مستمر هستند، اما باید توجه داشت تامین معیشت حدود 9 میلیون نفر وابسته به این گروه از زنان است.
علل زیادی در افزایش جمعیت زنان سرپرست خانوار نقش دارد، برای نمونه 30 درصد زنان سرپرست خانوار تحت پوشش سازمان‌های حمایتی به واسطه تصادفات سرپرستشان را از دست داده‌اند، اما سهم آسیب‌های اجتماعی هم در افزایش این گروه از زنان بی تاثیر نبوده است و در صدر این آسیب‌ها می‌توان به افزایش طلاق در چند سال گذشته اشاره کرد، آسیبی که دراین بین حدود 30 درصد نقش دارد.
به همین خاطر باید تاکید کرد پیشگیری در حوزه‌‌های مختلف از جمله کنترل آسیب‌های اجتماعی می‌تواند روند افزایش جمعیت زنان سرپرست خانوار را کاهش دهد، اما آنچه مشخص است این‌که باید بازنگری‌هایی در سیاست‌های کشور در حوزه حمایت‌های اجتماعی زنان سرپرست خانوار صورت گیرد که این تغییر مستلزم برنامهریزی دقیق است.
مستمری در کنار توانمندسازی
بخشی از خدمات ارائه شده از سوی نهادهای حمایتی، مستمر است و در قالب مستمری پرداخت می‌شود که بر اساس قانون باید یک سوم حداقل حقوق کارکنان دولت باشد. در کنار این خدمات برای خانواده‌هایی که تحت پوشش سازمان‌های حمایتی هستند یکسری خدمات غیرمستمر و موردی هم وجود دارد. مثل مواردی که مربوط به ازدواج، اشتغال، تحصیل و مسکن است. هر چند این موارد هم معمولا شامل افرادی می‌شود که همان خدمات مستمر را دریافت می‌کنند. اما همه خدماتی که زنان سرپرست خانوار نیاز دارند، الزاما مالی نیست.
همایون هاشمی، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس معتقد است خدمات ارائه شده باید فراتر از حمایت‌های مالی باشد.
او می‌گوید: حمایت‌ها از زنان سرپرست خانوار نباید فقط در حمایت معیشتی خلاصه شود بلکه در برخی موارد حرفه‌آموزی و ارائه خدمات مشاوره به آنان می‌تواند سبب شکوفایی زندگی شان شود.
او با بیان این‌که وزارت کشور باید برای بهبود وضعیت زنان سرپرست خانوار گامی جدی بردارد، می‌گوید: از دولت تقاضا داریم توجه جدی به معیشت، اشتغال، مشاوره، مددکاری، حمایت‌های اجتماعی، بسترسازی برای حضور در جامعه و از سوی دیگر حمایت‌ها برای تشکیل مجدد خانواده برای این قشر زنان را در دستور کار قرار دهد.
عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس معتقد است، حمایت از زنان سرپرست خانوار جزو تکالیف حاکمیتی است، چرا که این قشر باید برای فرزندان خود نقش پدر را نیز در کنار نقش مادر ایفا کنند.
حمایت فقط مستمری نیست
این روزها نهادهای حمایتی بیشتر درگیر رفع نیازهای مالی زنان سرپرست خانوار هستند، اما نباید فراموش کرد که این گروه نیاز به دریافت خدمات مشاوره یا مددکاری نیز دارد.
آن‌طور که حسن موسوی چلک، رئیس انجمن مددکاران اجتماعی می‌گوید برای این بخش از خدمات برنامه مشخصی وجود ندارد.
او می‌گوید: بخشی از خدماتی که این گروه از زنان نیاز دارند، شامل حمایت‌های مالی مستمر است که همه 40 درصد زنان تحت پوشش را هم دربرنمی‌گیرد.
ضمن این‌که زنانی که به واسطه شرایط اقتصادی می‌توانند تحت پوشش نهادهای حمایتی قرار بگیرند بیش از این مقدار هستند.
به گفته موسوی چلک، نظام حمایتی از همان ابتدای پذیرش این افراد باید برای توانمندسازی‌شان برنامه داشته باشد. او تصریح می‌کند: اکنون مستمری اندکی به این افراد پرداخت می‌شود، اما این مستمری باعث وابستگی آنها به نظام حمایتی کشور شده است. این درحالی است که باید به گونه‌ای برنامهریزی کرد که از همان ابتدا برنامه توانمندسازی این افراد مشخص باشد به همین دلیل می‌توان گفت نظام چند لایه تامین اجتماعی که در کمیسیون اجتماعی تصویب شده،می‌تواند تغییر رویکردی باشد از مساعدت و حمایت به سمت بیمه‌های اجتماعی.
از ویژگی‌های سند نظام تامین اجتماعی چندلایه کشور که موسوی چلک به آن اشاره می‌کند، می‌توان به متمرکز کردن برنامه‌های حمایتی بخصوص برای اقشار آسیب‌پذیر اشاره کرد. در این الگوی جدید افراد به تناسب شرایط شغلی، درآمد و توانایی‌های فردی از طریق دو راهبرد اساسی بیمه و حمایت، تحت پوشش قرار می‌گیرند. علاوه بر این کمک و حمایت‌های مالی دولت نیز به نفع نیازمندترین خانوارها و به‌صورت متمرکز خواهد بود.
هرچند این سند در کمیسیون اجتماعی مجلس مورد تصویب قرار گرفته، اما هنوز به صحن مجلس راه پیدا نکرده است. آن‌طور که رئیس انجمن مددکاران اجتماعی می‌گوید، این سند می‌تواند راه برون رفت از مشکلات زنان سرپرست خانوار در ایران باشد.
او می‌افزاید: برای توانمند کردن زنان سرپرست خانوار باید ظرفیت‌های لازم را برایشان فراهم کرد، چون چسبندگی آنها به نظام حمایتی سبب می‌شود این گروه دیگر به خروج از چرخه حمایتی تمایلی نداشته باشند بویژه این‌که مستمری سه برابر شده است و کمتر خانواده‌هایی هستند که تمایلی برای خروج از این چتر حمایتی دارند. این درحالی است که تقاضا برای ورود به این چرخه نیز افزایش یافته است.
لزوم توانمندسازی
توانمندسازی زنان سرپرست خانوار به باور بسیاری از کارشناسان، راهی مطمئن برای حل مشکلات این گروه از افراد جامعه است؛ زنانی که حدود 12.5 درصد از 21 میلیون خانوار کشور را تشکیل می‌دهند و حدود 900 هزار نفر شان تحت پوشش کمیته امداد هستند.
محسن ولیئی، مدیرکل کمیته امداد استان تهران نیز در این باره به جام‌جم می‌گوید: حدود 62 درصد زنان سرپرست خانوار تحت حمایت کمیته امداد فعالیت اقتصادی دارند.
عادت کردن زنان سرپرست خانوار به دریافت مستمری ناچیز از سوی بسیاری از کارشناسان آفت محسوب می‌شود، چراکه مانعی برای توانمند شدن آنهاست، اما محسن ولیئی در رابطه با جمعیت تحت‌پوشش کمیته امداد، آمار قابل توجهی دارد.
او می‌گوید: سال پیش حدود 200 هزار مددجو از زیر چتر حمایت کمیته امداد خارج شدند و در این بین 120 هزار نفرشان زن سرپرست خانوار بودند.
ولیئی تاکید می‌کند: سیاست‌های حمایتی با خروج این افراد از پوشش کمیته امداد رها نمی‌شود و حمایت‌هایی در راستای تشکیل خانواده و اشتغال ادامه خواهد داشت.
آن‌طور که او می‌گوید راهبردهای کلی درباره زنان سرپرست خانوار در برنامه توسعه ششم پیش بینی شده است. از جمله این راهبردها افزایش اعتبارات برای این گونه زنان از جمله در پرداخت وام‌های اشتغال است و البته بیمه تامین اجتماعی زنان سرپرست خانوار نیز در بودجه 97 پیش‌بینی شده است.
نبود تناسب درآمد با تورم یکی دیگر از مشکلات زنان سرپرست خانوار است که می‌توان از به‌عنوان مانعی جدی برای استقلال مالی این افراد یاد کرد به همین دلیل، نهادهای حمایتی مانند کمیته امداد و بهزیستی در کنار پرداخت مستمری باید به حرفه‌آموزی و فراهم کردن شرایطی برای توانمند شدن این گروه از زنان نیز توجه ویژه‌تری داشته باشند، زیرا اگر زنان سرپرست خانوار، وابسته به مستمری ناچیزی شوند که در اختیارشان قرار می‌گیرد، با افزایش سن باید با مشکلات بیشتری روبه‌رو شوند، مشکلاتی که بر طرف کردن آنها از توان نهادهای حمایتی نیز خارج است.
