کشاورزی را باید دانش‌بنیان کنیم

به گزارش ایران اکونومیست؛ دکتر «اسکندر زند» امروز در نشست «هم‌افزایی دانشگاه و سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی» که در دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد برگزار شد، با تاکید براینکه علم و فناوری باید مشکلات کشاورزی را رفع کند، در صورتی‌که خود علم و فناوری با برخی مشکلات روبرو است، بیان کرد: 8 عامل بر کشاورزی موثر است که از این تعداد 4 عامل آب، خاک، ذخایر ژنتیکی و هوا جزو عوامل طبیعی یا همان منابع پایه‌اند و همچنین 4 عامل دیگر جز عوامل انسانی است.

وی گفت: آب، خاک و هوا از گذشته با محدودیت مواجه بوده است که این محدودیت‌ها با عوامل انسانی نظیر سرمایه، بازار، نیروی ماهر و تکنولوژی جبران می‌شود.

رئیس سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی بیان کرد: بهره وری آب در کشور طی سه دهه اخیر نزدیک به 44 درصد رسیده است. به ازای هر متر مکعب حدود 1.3 کیلوگرم تولید می‌کنیم که این رقم روند افزایشی دارد.

زند اضافه کرد: سرمایه گذاری عظیمی در کشور بابت آب می‌شود که در تاریخ سابقه ندارد. همچنین نزدیک یک میلیون هکتار برنامه آب و خاکی در کشور وجود دارد.

وی افزود: در آب‌های مرزی منابع بسیار گسترده‌ای داریم که از این منابع 550 هزار هکتار در خوزستان و 46 هزار هکتار در سیستان و بلوچستان وجود دارد. همچنین سالیانه 250 هزار هکتار به سامانه‌های نوین آبیاری در کشور اختصاص می‌یابد، اما باز هم در آب عقب ماندگی داریم.

رئیس سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی کشور با اشاره به اینکه به ازای هر محدودیتی که برای آب، خاک، هوا و ذخایر وجود دارد باید سرمایه گذاری بخش کشاورزی بالا رود، عنوان کرد: درحال حاضر از 8 هزار هکتار زمین آبی توانسته‌ایم به 1.8 آن سیستم‌های آبیاری نوین برسانیم.

زند اظهار کرد: بازار کشور با توجه به محدودیت‌های تحریم مشکل دارد و هر چقدر بیشتر تولید می‌شود، بیشتر ضرر می‌کنیم، چرا که در بازار برندسازی نکردیم. یقینا ما تا مرحله تولید در کشور خوب پیشرفت کردیم، اما از تولید به بعد نتوانستیم درست پیش رویم.

وی با اعلام اینکه طی چهار سال اخیر 35 درصد ماشین آلات کشاورزی نوسازی شد، افزود: کشاورزان نمونه ما در زراعت سه برابر متوسط تولید و کشاورزان باغدار 7 برابر متوسط تولید، تولید می‌کنند که تفاوت بین این دو چیزی جز دانش و سرمایه نیست.

رئیس سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی یادآور شد: امروزه دنیا برای حل مشکلات کشاورزی در توسعه پایدار به دنبال کاهش فقر، افزایش درآمد و ارتقای امنیت غذایی از نظر کیفیت و کمیت و نیز خدمات اکوسیستم است. راهکار برای برون رفت وضعیت کنونی کشاورزی این است که کشاورزی را دانش بنیان کنیم.

زند تاکید کرد: دانشکده کشاورزی با فارغ التحصیلان که به جامعه تحویل داد در زمینه مسائلی نظیر بیولوژیک، فیزیولوژیک، ارگانیک و پایداری را در کشور فرهنگ‌سازی کرد و در بیان گذاری کشاورزی بسیار موثر عمل کرده است.

وی تصریح کرد: مراحل تکامل نهاد تحقیقات در دنیا شامل سه مرحله است که مراحل اول سال‌های 1870 تا 1960، مرحله دوم سال‌های 1960 تا 1980 و مرحله سوم سال 1980 تاکنون است که این تحقیقات موتور محرک کشاوزی است.

رئیس سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی کشور در دانشگاه فردوسی مشهد افزود: ویژگی‌های مرحله اول ایجاد موسسات تحقیقاتی و شکل‌گیری سازمان تحقیقات کشاورزی به منظور ایجاد انسجام بین موسسات تحقیقات موجود و مدیریت تحقیقات کشاورزی است که تا 1960 موسسات تحقیقاتی ایجاد شده است و پس از ان نیز بدنه سیاست گذار با هماهنگ کننده در سطح ملی ایجاد شده است.

زند گفت: در کشور تا سال 1324 در بخش کشاورزی آموزش و تحقیقات زیر نظر جهاد کشاورزی بود که پس از آن تفکیک ‌شد، لذا سهم تحقیقات بخش خصوصی بسیار کم بوده است. همچنین تمرکز اصلی تحقیقات بر افزایش بهره وری و افزایش تولید برای پاسخگویی به نیاز جمعیت بود.

وی اضافه کرد: ویژگی‌های مرحله دوم توسعه بخش خصوصی و ورود به حوزه معرفی ارقام جدید و تکثیر و تولید بذر و نهال است.

رئیس سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی کشور یادآور شد: ویژگی‌های مرحله سوم که مرحله بلوغ نامگذاری شده شامل تاسیس سیاست گذاری شورای ملی تحقیقات در رأس نظام ملی تحقیقات کشاورزی، تلاش کشورها برای استقرار از ایده نظام ملی تحقیقات کشاورزی بر اثر گسترش تفکر سیستمی، گسترش فعالیت بخش خصوصی در کشورهای توسعه یافته و ظهر و مکانیزم‌های خصوصی سازی تحقیقات کشاورزی در کشورهای در حال توسعه است.

زند ادامه داد: از دیگر ویژگی‌های این مرحله می‌توان به ظهور نظام دانش و اطلاعات کشاورزی با استفاده از فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات و ورود آن به حوزه تحقیقات کشاورزی و نیز حاکمیت رویکردهای مشارکتی، تقاضا محور و مشتری گرایانه بر فرایند تحقیقات کشاورزی بر مبنای مفاهیم مدیریت دولتی نوین اشاره کرد.