از بانک‌ مرکزی اصرار و از بازار انکار

در واقع از سه طرح بانک مرکزی تنها فروش گواهی سپرده ریالی مورد استقبال قرار گرفت.اگرچه هنوز آمار قطعی از میزان فروش گواهی سپرده 20 درصدی از سوی بانک مرکزی اعلام نشده،اما حتی ولی الله سیف رییس کل بانک مرکزی هم اذعان کرد که تنها طرح گواهی سپرده ریالی بانک مرکزی مورد استقبال قرار گرفته و سایر طرح ها یعنی پیش فروش سکه و گواهی سپرده مبتنی بر ارز تقاضای چندانی نداشته است.

همین اتفاق علامت به سیاستگذاران پولی است.آنطور که کارشناسان اقتصادی می گویند کاهش نرخ سود بانکی و توقف آن بر 15 درصد که شهریور امسال از سوی بانک مرکزی اجرا شد،یکی از دلایل افزایش نرخ ارز است.با این حال بانک مرکزی این استدلال را نمی پذیرد و معتقد است که اگر این کاهش انجام نمی شد،ممکن بود وضع ملتهب تر شود،اما استقبال از خرید گواهی سپرده ریالی با نرخ سود 20 درصدی نشان داد که تمایل به سپرده گذاری با نرخ های سود بالاتر در بانکها به مراتب بیشتر از پذیرش ریسک سرمایه گذاری در بازار ارز است.

بخشنامه بانک مرکزی به دنبال چه بود؟

به دنبال افزایش قیمت ارز در بازار آزاد،نوسان لحظه ای و مهمتر از آن سردرگمی وضعیت آینده این بازار، بانک مرکزی تصمیم به ارایه بسته ای کرد که توجه سرمایه گذاران بازار ارز را به سیاست های تازه بانک مرکزی جلب کند.هدف از این طرح بانک مرکزی هدایت سرمایه های سرگردان از بازار سکه و ارز به سمت بانکها بود تا نقدینگی سرگردان در بازار جمع شود.

شهریور سال جاری بانک مرکزی تصمیم به تثبیت نرخ سود بانکی بر نرخ 15 درصد گرفت و همه بانکها را ملزم به اجرای بخشنامه بانک مرکزی برای رعایت نرخ سود 15 درصدی کرد.خیلی ها نسبت به این تصمیم بانک مرکزی هشدار دادند که این موضوع موجب خروج سپرده ها از بانکها شده و به بازار سوداگری منتقل می شود، اما ولی الله سیف رییس کل بانک مرکزی گفته بود:« بانک مرکزی تمام تلاش خود را به کار گرفته است تا نرخ سود بانکی در دامنه قابل قبول خود که همان اختلاف اندک با نرخ تورم است، قرار گیرد و برای تحقق این مهم، بانک ها باید با بانک مرکزی همکاری داشته باشند. چند سالی است که شاهد نرخ سود مثبت افراطی هستیم و علت این امر رقابت ناسالم بانک ها برای جذب سپرده ها بوده است.»

در واقع بانک مرکزی به دنبال انضباط بانکها بود،اما اتفاق دیگری افتاد.همزمان با این بخشنامه نرخ ارز در بازار شروع به افزایش کرد.استدلال بانک مرکزی درمقابل این افزایش ها این بود که هر سال در آستانه سال نوی میلادی این اتفاق می افتد و اطمینان داده که این افزایش ها زودگذر است.

پیمان قربانی معاون بانک مرکزی می گوید:«با توجه به اینکه این بسته کوتاه مدت است نمی توان از آن به عنوان شکست سیاستی بانک مرکزی در نرخ سود یاد کرد.اجرای مصوبه نرخ سود 15 درصدی نه تنها به معنای کاهش نرخ سود نبود بلکه تثبیت نرخ را مد نظر قرار داده بود.»

نتیجه سه تصمیم

 افزایش قیمت ارز که ادامه دار شد،بانک مرکزی تصمیم به دخالت در بازار گرفت؛ابتدا با بخشنامه فروش گواهی سپرده ریال و ارزی و پیش فروش سکه،سپس  با کمک از نیروی انتظامی برای جمع کردن دلارفروش های خیابانی و برخورد پلیسی با صرافی ها کار را جلو برد. هرچند که نتیجه این دو اقدام سبب شده تا بازار ارز موقتا سکته کند و قیمت ها از افزایش بیشتر بازایستد،اما به گفته تحلیلگران بازار آبستن حوادث تازه است.

البته ولی الله سیف اطمینان می دهد که بازار رو به آرامش خواهد رفت:« با اقداماتی که اخیرا از طریق نیروی انتظامی و جلوگیری از خرید فروش غیرقانونی ارز شده است آرامش به بازار ارزی برگشته است. بانک مرکزی در رابطه با مسائل ارزی دستور العملی دارد که به آن توجه نمی‌شود با اقداماتی که اخیرا از طریق نیروی انتظامی و جلوگیری از خرید فروش غیرقانونی ارز شده است آرامش به بازار ارزی برگشته است.»

او در یادداشتی نوشت:« بخشنامه هشت‌بندي، سيّاليّت سپرده‌هاي بانكي را به‌طور قابل توجهي كاهش داده و اگر مقرر بود كه از محل گسيل نقدينگي به سمت ساير بازارها، بازار ارز با التهاب روبه‌رو شود، بالا بودن سهم سپرده‌هاي كوتاه‌مدت از كل سپرده‌هاي بخش غيردولتي در فضاي قبل از اجراي بخشنامه فضاي بسيار مناسب‌تري را نسبت به دوره بعد از بخشنامه  یاد شده فراهم مي‌كرد. بنابراين بايد اذعان داشت كه نه تنها سياست‌هاي چند ماه گذشته بانک مرکزي در خصوص نرخ سود باعث نوسانات بيشتر بازار ارز نشده، بلکه سياست‌های مذکور در عمل توانسته از التهابات بيشتر بازار ارز جلوگيري کند.»

از سه تصمیم بانک مرکزی دومورد آن یعنی  مهلت فروش گواهی سپرده ریالی و ارزی به پایان رسیده و تنها پیش فروش سکه ادامه دارد.بررسی ها نشان می دهد که استقبال از این طرح چنگی به دل نمی زند.حالا باید منتظر گزارش بانک مرکزی از این بسته سیاستی بود که آیا توانسته معضل افزایش قیمت ارز را حل کند یا باز هم موج تازه ای از افزایش ها از راه خواهد رسید؟