اراضی شوره زار گنبدکاووس، مستعد پرورش شتر

به گزارش ایران اکونومیست، با اینکه پرورش شتر از دیرباز در نواحی بیابانی و خشک شمال استان گلستان بویژه دربین ترکمن ها مرسوم بوده اما امروزه به دلایل مختلف، کمتر به پرورش این حیوان بسیار مفید که دارای صرفه اقتصادی و اشتغال بالا است، توجه می شود.
به گفته کارشناسان امور دام و پرورش دهندگان شتر در گنبدکاووس، هزاران هکتار اراضی شوره زار منطقه شمال این شهرستان مستعد پرورش شتر است که اگر متولیان حوزه منابع طبیعی و آبخیزداری بخشی از این اراضی را در اختیار پرورش دهندگان قرار دهند، می توان به ایجاد درآمد و اشتغال پایدار برای مردم بویژه جوانان روستایی کمک کرد.
به گفته قربان محمد خاکپور کارشناس امور دام مدیریت جهادکشاورزی گنبدکاووس، یک نفر شتر برای صحرانوردی به حداقل یک هکتار مرتع یا زمین شوره زار نیاز دارد که درصورت تامین آن کمک بزرگی به احیا و توسعه پرورش شتر در منطقه می شود.
وی می گوید در استان گلستان و بر اساس سرشماری دامی انجام شده، هم اکنون افزون بر چهار هزار نفر شتر وجود دارد که سه هزار نفر آن توسط دامداران و روستاییان شهرستان گنبدکاووس نگهداری می شود.
خاکپور ادامه داد: شترهای موجود در گنبدکاووس بیشتر در سه دهستان 'سلطانعلی، آق آباد و اترک' این شهرستان و در روستاهای 'سلطانعلی، دیگچه، قورپلیجه، یسیرگچن، آق آباد، چپرقویمه، اگری بوغاز، قره ماخر، بیشک تپه و کرند' وجود دارد.
 
*** مزایای اقتصادی و اشتغالزایی پرورش شتر:
با اینکه مزایای اقتصادی و اشتغالزایی زیادی برای پرورش شتر ذکر شده اما می توان آن را در چند بخش با زیرشاخه های آن دسته بندی کرد.
درحوزه اقتصادی به گفته کارشناسان امور دام و پرورش دهندگان شتر، هر نفر شتر شیرده که قیمت آن بین 100 تا 150 میلیون ریال است، به طور میانگین روزانه 600 هزار تا یک میلیون ریال درآمد تنها از محل فروش شیر و دوغ شتر، عاید پرورش دهنده می کند.
کارشناس امور دام جهاد کشاورزی گنبدکاووس می گوید که یک شتر شیرده، روزانه 6 تا 8 کیلوگرم شیر می دهد که باتوجه به قیمت 120 تا 150 هزار ریالی هر کیلو شیر آن، می تواند درآمد بالایی را عاید پرورش دهنده می کند.
خاکپور افزود: با توجه به زایش هر دو سال یک بار شتر، یک نفر شتر شیرده در 12 ماه سال هر روز شیر می دهد که در مقایسه با نگهداری یک راس گاو شیری که به مراتب هزینه خوراک بالاتری نسبت به شتر دارد، نگهداری شتر شیری مقرون به صرفه است.
وی گفت: اگر یک گاو شیری روزانه 30 کیلوگرم شیر بدهد با قیمت هر کیلو 15 هزار ریال در نهایت روزی 450 هزار ریال عاید دامدار می کند که حداقل یک سوم آن را باید هزینه خوارک آن نماید ضمن اینکه یک گاو حداکثر 9 ماه از سال شیر می دهد.
خاکپور ادامه داد: درهر صورت هزینه خوراک پرورش شتر بسیار کمتر از گاو است و شترها در صورتی که مرتع یا زمین شوره زار با پوشش علف های شور و خار داشته باشند تا 60 درصد هزینه خوراک آنان کاهش یافته و این برای دامدار مقرون به صرفه تر است.
این کارشناس امور دام جهاد کشاورزی گنبدکاووس می گوید علاوه بر شیر شتر، دوغ آن نیز در کنار ارزش غذایی و دارویی، ارزش اقتصادی دارد، هر بطری یک و نیم لیتری آن بین 25 تا 35 هزار ریال فروخته می شود.
خاکپور، گوشت، پشم و حتی ادرار شتر را نیز دارای ارزش اقتصادی دانست و گفت: خواص این اعضا و جوارح شتر به همراه توجه به مسابقات شتردوانی که امروز در برخی کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس انجام می شود، می تواند برای پرورش دهنده آن صرفه اقتصادی داشته باشد.
وی درخصوص اشتغالزایی شتر نیز افزود: به طور میانگین هر چهار تا پنج نفر شتر برای یک نفر ایجاد شغل مستقیم و پایدار می کند و از این حیث نسبت به نگهداری سایر حیوانات اهلی، اشتغالزایی بالاتری دارد.
خاکپور در عین حال این نکته را نیز یادآور شد که پرورش شتر در استان گلستان سنتی است و اگر در این بخش از یک سو مسئولان منابع طبیعی، زمین های شوره زار را دراختیار پرورش دهندگان قرار دهند و از سوی دیگر از سرمایه گذاری در این بخش بویژه راه اندازی صنایع تبدیلی و بسته بندی شیر شتر حمایت شود، می توان به ایجاد درآمد و اشتغال بیشتر در این حوزه امیدوار بود.
وی تصریح کرد: تاکنون درحوزه پرورش شتر هیچ اقدام قابل توجهی صورت نگرفته است درحالی که با استفاده از ظرفیت های منحصربفرد شتر، می توان برای مردمان روستا و جوانان آن ایجاد درآمد و اشتغال کرد.
یک پرورش دهنده شتر در گنبدکاووس نیز در گفت و گو با ایرنا گفت: برای توسعه پرورش شتر در این شهرستان باید مشکلات پیش روی پرورش دهندگان که مهمترین آن تامین مراتع شوره زار است، رفع شود.
محمد بای کسلخه که رئیس هیات مدیره شرکت تعاونی شترداران صحرای گنبدکاووس نیز است، افزود: این شهرستان هزاران هکتار مرتع شوره زار دارد که به جز شتر، هیچ حیوان اهلی دیگری نمی تواند از آن استفاده کند.
وی می گوید: منابع طبیعی اجازه استفاده از این مراتع شوره زار بلا استفاده را به پرورش دهندگان شتر منطقه حتی به صورت اجاره چند ماهه در طول سال هم نمی دهد و اگر کارکنان آن شتری را در مراتع ببیند، صاحب آن را جریمه می کنند.
بای کسلخه ادامه می دهد: شترها نیاز به صحرانوردی دارند تا کیفیت شیر و گوشت آن ارتقا یابد اما گرفتن مجوز چرا در مراتع برای شترها، مسیری سخت و طولانی است.
مدیرعامل شرکت تعاونی شترداران صحرا گفت: در صورتی که مراتع کم بازده و اراضی شوره زار در اختیار پرورش دهندگان شتر در گنبدکاووس قرار داده شود، می توان به ایجاد درآمد و اشتغال بیشتر برای مردم و جوانان روستایی کمک کرد.
یوسف بای کسلخه گفت: این شرکت تعاونی که با 45 عضو در حوزه دهستان سلطانعلی گنبدکاووس راه اندازی شده با 80 پرورش دهنده شتر غیر عضو ساکن در روستاهای این دهستان، درمجموع 800 نفر شتر دارند.
وی می گوید: درحال حاضر تنها ماهانه 15 تا 20 تن سبوس یارانه ای ازسوی جهادکشاورزی دراختیار این شرکت تعاونی برای توزیع بین پرورش دهندگان شتر قرار می گیرد اما در صورتی که دولت تسهیلات بلند مدت هفت تا 10 ساله با کارمزد پایین در اختیار پرورش دهندگان قرار دهد، می توان به توسعه و رونق پرورش شتر در این منطقه کمک کرد.
یعقوب حبیب لی، یکی دیگر از پرورش دهندگان شتر در گنبدکاووس نیز معتقد است که با سرمایه گذاری و حمایت بیشتر از پرورش دهندگان شتر می توان درآمد بالای اقتصادی عاید فعالان این حوزه کرد.
وی، پرواربندی شتر برای تولید گوشت، ایجاد صنایع بسته بندی شیر و فرآورده های آن، برگزاری مسابقات شتردوانی، برگزاری جشنواره زیبایی شتر، توسعه گردشگری با شترسواری در مراتع و حمایت از صنایع دستی تولید شده از پشم شتر را از مهمترین راهکارها برای توسعه پرورش شتر در استان گلستان دانست و گفت: با این اقدامات می توان به ایجاد درآمد و اشتغال در جوامع روستایی و مرزی کمک کرد.
حبیب لی با تاکید برضرورت تعریف تسهیلات ویژه پرورش شتر ازسوی مسئولان، گفت: اکنون اگر کسی بخواهد تسهیلات بگیرد باید شرایط مورد نیاز پرورش گاو از جمله فراهم کردن مکان و طویله مسقف با کف بتن ریزی شده را رعایت کند درحالی که پرورش شتر نیاز به طویله آن هم با کف بتن شده ندارد.
رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری گنبدکاووس نیز در این خصوص گفت: تمامی 330 هزار هکتار مرتع این شهرستان در اختیار عشایر بومی و کوچنده است که در بخشی از این مراتع شتر نیز نگهداری می شود.
صفر سیجانی گفت: 50 درصد از مراتع این شهرستان درجه 2 و 50 درصد نیز درجه سه است که مراتع درجه سه قابلیت پرورش شتر نیز دارند اما بیشتر این مراتع، پیش از این ممیزی شده و در اختیار دامداران و عشایر بومی و کوچنده قرار گرفته است.
وی افزود: منابع طبیعی گنبدکاووس درحال ممیزی یک مرتع 70 تا 80 هکتاری درجه سه و شوره زار برای صدور مجوز پرورش شتر به یک متقاضی است.
سیجانی اضافه کرد: منابع طبیعی، مرتع شوره زار یا بلا استفاده ندارد که آن را در اختیار مردم قرار دهد با این حال دامداران و عشایر می توانند درصورت صلاحدید و با درنظر گرفتن به صرفه بودن پرورش شتر، با اصلاح پروانه چرا در این حوزه نیز وارد شوند.
پرورش شتر دراستان گلستان باتوجه به شرایط آب و هوایی این استان و مزایای اقتصادی و اشتغالزایی و نیز ارزش غذایی و دارویی فرآورده های این حیوان مفید می تواند به بخش پردرآمدی برای مردم این دیار تبدیل شود آنگونه که در زمان حاضر، برخی کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس با پرورش این حیوان، درآمدهای زیادی عاید خود می کنند.
گفته می شود، شیر شتر علاوه بر اینکه یک غذای کامل برای انسان است، به سبب بالا بودن میزان 'بتاکازئین' آن که باعث افزایش قابلیت هضم و کاهش آلرژی زایی آن در انسان بویژه کودکان می شود، اسیدهای آمینه و چرب و انواع ویتامین های A، D، E، C و گروه B و نیز وجود میزان قابل توجهی کلسیم، منیزیم، فسفر و پتاسیم، در درمان برخی بیماری ها از جمله دیابت نوع یک و پیشگیری از بیماری های قلبی و عروقی، فشار خون و سل مفید است.
همچنین گفته می شود شیر شتر نسبت به شیر گاو، حاوی 10 برابر آهن، 5 برابر پتاسیم و ویتامین C، چهار برابر سدیم و 3 برابر کلسیم و منیزیم و مقدار بیشتری اسیدهای چرب غیر اشباع، پروتئین، کلر و اسید فولیک بوده و آغوز آن سرشار از آنتی بادی ها و ترکیبات ضد سرطانی است.
چربی و لاکتوز شیر شتر نسبت به شیر گاو کمتر و انسولین آن بیشتر است و همین ویژگی موجب شده تا گزینه مناسبی برای افراد دیابتی، رژیمی و حساس به لاکتوز باشد ضمن اینکه شیر این حیوان برای درمان آب آوردگی مفاصل، یرقان، بیماری های طحال، سل، ترمیم زخم ها، تنگی نفس یا آسم، کم خونی، بواسیر، سرطان، ایدز و آلزایمر بسیار مفید است.
شهرستان گنبدکاووس با 350 هزار نفر جمعیت درشرق استان گلستان واقع است و ازدیرباز در مناطق دشتی و نیمه بیابانی شمال آن پرورش شتر به شیوه سنتی رواج داشته است.