توسعه کشت گیاهان دارویی، بسترساز اشتغال و صادرات

به گزارش ایران اکونومیست، بررسی های علمی در ایران نشان می دهد که حدود 8 هزار گونه گیاهی در کشور شناسایی شده است که از این تعداد بیش از 2 هزار و 400 گونه دارای خواص دارویی، عطری، ادویه ای، آرایشی و بهداشتی هستند، لذا ظرفیت و توانایی منحصر به فردی در کشور وجود دارد که می‌توان از آن به خوبی بهره برد و با برنامه‌ریزی علمی علاوه برحفظ، احیاء، توسعه و اصلاح آنان، به بهره برداری اصولی و پایدار از این منابع پرداخت.
بنا به اظهار دست اندارکان امور کشاورزی و تأکید براینکه توانمندی خوبی برای تولید گیاهان دارویی در کشور وجود دارد، افزایش کشت و تولید گیاهان دارویی کمک خوبی برای توسعه صادرات غیرنفتی است. بر اساس اعلام مسئولان صادرات اینگونه محصولات تنها در سال 94 حدود 100 میلیون دلارارز آوری داشته است.
گیاهان دارویی از دیرباز مورد توجه انسان قرار گرفته است، این گیاهان قرن های متمادی تنها وسیله درمان بیماری های انسان ها بوده و از حداقل ضرر و زیان برخوردار است.
امروزه مزایای فراوان گیاهان دارویی و ضرر و زیان محدود آن نسبت به داروهای شیمیایی موجب توجه و مصرف بیشتر این گیاهان در جوامع مختلف شده است.
گیاهان دارویی به عنوان یک منبع خدادادی باید مورد توجه قرار گیرد و علاوه بر توجه ویژه باید برای حفظ و گسترش آن نیز اهتمام ورزید.
دستیابی به توسعه پایدار از اهداف مهم کشاورزی به ویژه در مناطق خشک و نیمه خشک به حساب می آید، استفاده از گیاهان دارویی با توجه به ظرفیت های اقلیمی خاص ایران، یکی از راه های استفاده بهینه از مزیت های موجود در کشور است.
برخی گیاهان در محیط زیست و طبیعت یافت می شوند که بسیاری از آنها در درمان بیماری ها نقش بسزایی دارند.
گیاهان دارویی در ایران قدمتی دیرینه دارند و در گذشته برای انواع بیماری‌ها از آنها استفاده می‌شد. ضمادهای بسیاری نیز از این گیاهان وجود دارد. هنوز هم برخی از داروها با منشاء گیاهی تولید شده و به بهره برداری می رسد علاوه بر این به دلیل جغرافیای ایران و اقلیم متفاوت در چهار گوشه کشور امکان کاشت و تولید این نوع گیاهان در گوشه و کنار کشور و در همه فصول وجود دارد.
تولید گیاهان دارویی خود به منزله به کارگیری و فعال‏سازی ظرفیت‏های نهفته در کشور و استفاده از توان سرزمینی است. ایران رویشگاه اصلی بسیاری از گونه‌های دارویی با ارزش می‏باشد که سازگاری مناسبی با محیط داشته و عملکرد و مواد موثره نسبتاً بالایی دارند و از نظر درآمد و اشتغال مقرون به صرفه هستند.
متخصصان حوزه کشاورزی معتقدند که کشت گیاهان دارویی در کاهش واردات داروها و خروج ارز از کشور نیز موثر است که سرجمع این اقدامات در حوزه های مختلف تحقق بخش اقتصاد مقاومتی مورد تاکید و نظر مقام معظم رهبری است.
صادرات گیاهان دارویی و فرآورده‌های آن نقش تعیین‌کننده‌ای در توسعه سرمایه‌گذاری در صنایع گیاهان دارویی دارد، کشت گیاهان دارویی با هدف صادرات، رونق اقتصادی، ایجاد اشتغال دربین کشاورزان و جلوگیری از نابودی این سرمایه ارزشمند در دولت تدبیر و امید مورد توجه جدی قرار گرفته است.
توسعه همه جانبه گیاهان دارویی در عرصه های طبیعی مستعد ایران، نیازمند تدوین راهکارهای علمی و عملی کاشت، داشت و برداشت، ایجاد صنایع تبدیلی، بازار منسجم فروش و صادرات و حمایت دولتی است.
گیاهان دارویی به دلیل آستانه تحمل بالا در برابر تنش های محیطی و نیاز کم به منابع آبی، برای کشت در شرایط سخت اقلیمی مناسب هستند.
در سال های اخیر، برداشت بی رویه آب از منابع زیر زمینی که موجب کاهش منابع آبی در دسترس کشاورزان شده است و همچنین تغییرات به وجود آمده در کشور توجه کارشناسان بخش کشاورزی را به سمت استفاده از گیاهان کم آب بر و دارای ارزش افزوده جلب کرده است.
وجود ارقام مختلف گیاهی، بانک‌های ژنی غنی و همچنین تعریف چهار فصل به معنای حقیقی که لازمه رشد هر گیاهی است، توانسته است بستر مناسبی برای رشد و پرورش گونه‌های مختلف گیاهان دارویی ایجاد کند.
طبیعت منبع اصلی تولید مواد اولیه در محصولات گیاهی است بنابراین گسترش آن باید در اولویت قرار گیرد، با حفظ طبیعت گونه‌های ژنتیکی خاص نیز رشد پیدا می‌کنند و با کشت گونه‌های مختلف گاهی دیگر مشکل تولید محصولات یا مواد اولیه آنها را نخواهیم داشت.
افزایش روزافزون جمعیت و در نتیجه افزایش تقاضا برای کاربرد گیاهان دارویی باعث تولید اقتصادی گیاهان دارویی می شود، از این رو ضروری است که در راستای به کارگیری هر چه بیشتر از گیاهان دارویی از علم محققان کشور بهره گرفت تا حداکثر استفاده از صنعت گیاهان دارویی صورت گیرد.
گیاهان دارویی می توانند نقش بسیار موثر و تعیین کننده ای در اقتصاد کشور داشته باشد و مصداق واقعی اقتصاد مقاومتی باشند، چرا که سرعت بخشیدن به جریان تبدیل علم به ثروت با تجاری سازی فناوریهای داخل کشور می تواند صنایع متعددی را راه اندازی کرده و به طور مستقیم و غیر مستقیم در بهبود وضعیت اقتصادی کشور ایفای نقش کند.​
بنابراین هدایت ثروت به سمت بازار و اقتصاد با ثبات و روبه رشد گیاهان دارویی در بخش های مولد و حامی سلامت محیط زیست می تواند تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی را به دنبال داشته باشد.
همه ساله با شروع فصل بهار و رویش گیاهان مرتعی، افراد سودجو با دستبرد به طبیعت و برداشت بی رویه از گیاهان مرتعی خوراکی و دارویی اقدام به تخریب طبیعت نموده و گونه های گیاهی را با خطر انقراض روبه رو می کنند.
توسعه سرمایه‌گذاری در زمینه صنایع گیاهان دارویی در وهله اول منوط به زمینه‌سازی و توسعه استفاده از گیاهان دارویی و فرآورده‌های آن در داخل کشور است.
غنی تولید گیاهان داروئی در ایران از سابقه بالایی برخوردار است و با توجه به اقلیم و شرایط آب و هوایی مناسب در کنار دانش فنی تولید گیاهان دارویی افزایش یافته، که با توجه به پیشرفت، نیازمند توجه است.
طبق آمار وزارت بهداشت، حدود 3 درصد مردم ایران از داروهای گیاهی و 97درصد از داروهای شیمیایی استفاده می‌کنند. طبق آمار حدود 150 نوع داروی گیاهی و 4 هزار و 200 نوع داروی شیمیایی در بازار ایران موجود است. آمار مصرف گیاهان دارویی در دنیا نشان می دهد که 80درصد از 6میلیارد نفر جمعیت دنیا از داروهای گیاهی استفاده می کنند.
معاون وزیر جهادکشاورزی و رییس سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج وزارت جهاد کشاورزی گفت که 400 میلیون دلار گیاهان دارویی از کشور به خارج صادر می شود که 80 درصد آن زعفران است.
اسکندر زند در نشست بررسی مشکلات بخش کشاورزی و وضعیت تولید و صادرات گیاهان دارویی در مرکز آموزش عالی امام خمینی(ره)مشکین دشت فردیس، افزود: کشور ایران از نظر گیاهان دارویی ظرفیت های بسیار بالایی دارد و آموزش در این حوزه می تواند آنها را اثر بخش تر کند.
وی ادامه داد: طرح آموزش جامع تولید گیاهان دارویی مورد توجه معاون امور علمی، فرهنگی و اجتماعی سازمان برنامه و بودجه کشور قرار گرفت تا از این طریق بتوانیم آموزش بهره برداران را در حوزه گیاهان دارویی با کیفیت بهتری از سال آینده آغاز کنیم.
زند گفت: یک سال است که در وزارت جهاد کشاورزی موضوع گیاهان دارویی را برای تحقق اقتصاد مقاومتی مطرح کرده ایم و تمام انرژی و تلاش خود را در حوزه تحقیقات، آموزش و ترویج آن به کار می بریم.
وی اظهار داشت: با هدف گذاری درست، بازاری بالای سه میلیارد دلار در کوتاه مدت می توانیم برای کشور انتظار داشته باشیم.
معاون وزیر جهاد کشاورزی همچنین گفت: مرکز آموزش عالی امام خمینی (ره) از نزدیک شاهد تحقق یک دانشگاه علمی تا مزرعه است که در تربیت فارغ التحصیلان کارآفرین کمک می کند.
رییس سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج وزارت جهاد کشاورزی گفت: یکی از مشکلات آموزش عالی در دنیا و ایران تربیت فارغ التحصیلان کارآفرین است که البته نمونه هایی در این مرکز تربیت و شغل ایجاد می کنند.
زند افزود: وزارت جهاد کشاورزی این آمادگی را دارد تا همه مراکز آموزشی جهاد کشاورزی را که عمدتا مشغول آموزش کاردان ها و کشاورزان می شوند، به سمت کارآفرینی هدایت کند.
وی اظهار داشت: هدف اصلی در این مراکز آموزش بهره برداران است که حدود 100 نفر از بهره برداران دوره آموزش گلخانه را می گذرانند. طرح آموزش جامع حوزه گیاهان دارویی نیز یکی از طرح های اقتصاد مقاومتی و اولویت دار وزارت جهاد کشاورزی است.
معاون امور علمی، فرهنگی و اجتماعی سازمان برنامه و بودجه کشور نیز گفت: یکی از آفت های بزرگ برای ذخیره ژنتیک گیاهان دارویی این است که مرتب توسط افراد سودجو در طبیعت تخلیه می شود.
سعید نمکی در نشست بررسی مشکلات بخش کشاورزی و وضعیت تولید و صادرات گیاهان دارویی در مرکز آموزش عالی امام خمینی(ره) مشکین دشت فردیس، افزود: در زمینه گیاهان دارویی اولین کاری که باید انجام شود این است که باید گونه هایی از گیاهان دارویی بومی خود را که بالاترین میزان مواد موثر را دارند، توسط کارشناسان مرکز آموزش عالی امام خمینی (ره)شناساسی کرده و از دامن طبیعت به مرزعه بیاوریم.
وی ادامه داد: یکی از رسالت های علمی این مجموعه این است که ذخیره ژنتیک را از طبیعت به زمین آورده و با کشت آبی و هدایت علمی راندمان تولید را بالا ببرد.
وی اظهار داشت: کمک به فرآوری هایی که می تواند بیشترین میزان ماده موثر را در اختیار صنعت دارو و اسانس کشور چه در مواد غذایی و چه در آرایشی بهداشتی و دارو قرار دهند، ضروری است.
نمکی یکی از اقدامات بسیار خوب مرکز آموزش عالی امام خمینی (ره) واقع در مشکین دشت فردیس را جامع محور کردن آموزش ها دانست و گفت: این مرکز توانسته از امکانات و ظرفیت های خود در انتقال آموزش ها به مردم و به ویژه کشاورزان استفاده کند که این موضوع در افزایش بهره وری و توسعه ملی کارساز بوده است.
وی بیان کرد: اگر بتوانیم به شکل علمی و بهینه از منابع آبی استفاده کرده، با استفاده از بذر و کود تکنیک های علمی تر و بهره وری کشاورزی را در کشوربالا ببریم و اثرات سوء توسعه کشاورزی را بر محیط زیست کاهش دهیم، قطعا می توانیم آینده روشن تری داشته باشیم.
معاون امور علمی، فرهنگی و اجتماعی سازمان برنامه و بودجه کشور گفت: به همین دلیل ما از این مرکز به عنوان چراغ راه و اتاق فکر نظام برنامه ریزی کشور در توسعه زیر ساخت های بخش کشاورزی استفاده می کنیم و در جلسات مکرر با یک هم اندیشی و هم افزایی در این راستا از این مجموعه استفاده مطلوب داشته باشیم.
نمکی همچنین گفت: معتقدیم این مجموعه می تواند به عنوان یکی از کانون های موثر برای مهارت آموزی و انتقال دانش مناسب و برای گروه های هدف توفیق داشته باشد.
وی اظهار داشت: باید بسته های متفاوت آموزشی را برای گروه های آموزشی اعم از کشاورزان کم سواد و حتی تحصیل کرده های رشته های کشاورزی که برغم اینکه مدارک عالیه دارند نمی توانند روی زمین کار کنند، ارائه کنیم.