جنگ گازی عربستان علیه ایران

در همین حال سال گذشته، مسئولان وزارت نفت کشورمان با ترکمنستان، بر سر مسائل مالی صادرات گاز اختلاف پیدا کردند و این اختلاف پس از مذاکرات متعدد بین طرفین به داوری‌های بین‌المللی ارجاع داده شد. این اختلافات مالی باعث شد ترکمنستان صادرات گاز خود را به ایران قطع کند. در این شرایط مسئولان ایران به جای حل اختلافات با این کشور بر سر میز مذاکره، با طولانی شدن روند مذاکرات ترکمنستان مجبور به ارجاع این اختلاف به داوری بین‌المللی شدند.

واردات گاز از ترکمنستان برای هردو طرف ایران و ترکمنستان منافعی به دنبال دارد. از جمله منافع ایران از واردات گاز از ترکمنستان آن است که ایران با خرید گاز از ترکمنستان می‌تواند نیاز گاز خود در استان‌های شمالی را تأمین کرده و هزینه‌های هنگفتی برای انتقال گاز از جنوب به شمال کشور صرف نکند. از طرفی نیز می‌تواند گاز اضافی در جنوب کشور را با اجرای خط لوله صلح به کشورهای پاکستان و هند صادر کرده و منافع بیشتری از این گاز به دست بیاورد. باید توجه داشت که از این طریق ایران خواهد توانست به هاب گازی منطقه تبدیل شود. در این مسیر گاز ترکمنستان یکی از مهم‌ترین فرصت‌های ایران برای تبدیل شدن به هاب گازی منطقه است؛ چراکه با استفاده از گاز ترکمنستان امکان توسعه بازارهای صادراتی خود را با گازی ارزان و با حداقل هزینه در منطقه خواهد داشت. منافع طرف ترکمنستانی نیز در صادرات گاز به ایران علاوه بر ایجاد یک درآمد پایدار برای خود برای بلندمدت آن است که ترکمنستان با دسترسی به دروازه ایران خواهد توانست به بازارهای دیگر منطقه دسترسی پیدا کند و عملا به سبد صادراتی خود با حداقل هزینه تنوع بخشد.

اما عملکرد مسئولان وزارت نفت در مذاکره با طرف ترکمنستانی باعث شده است تا منافع ایران و ترکمنستان از این تجارت گاز در دامن رقبا قرار بگیرد.

با اجرای خط لوله تاپی به کمک عربستان، ایران به طور کلی فرصت‌های خود در شرق کشور را برای تبدیل شدن به هاب گازی منطقه از دست خواهد داد. درواقع خط لوله تاپی با تأمین گاز موردنیاز پاکستان و هند از طریق ترکمنستان موجب می‌شود کشورمان از بازارهای پاکستان و هند کنار گذاشته شود تا اجرای قرارداد خط لوله صلح نیز با چالش بیشتری مواجه شود. از طرفی از این طریق نیاز ترکمنستان به صادرات به ایران نیز کاهش خواهد یافت و عملا فرصت واردات گاز از ترکمنستان نیز از بین می‌رود.

اهمیت واردات گاز از ترکمنستان بیش از آن که نیاز گاز مناطق شمال شرقی کشور را تأمین کند، تعیین‌کننده آینده صادرات گاز ایران خواهد بود؛ بنابراین از مسئولان وزارت نفت انتظار می‌رود قبل از آن که کشورهایی همچون عربستان و امارات ابتکار عمل در این بازار را به دست بگیرند، دیپلماسی گازی را هر چه سریع‌تر فعال کنند. مسئولان این وزارتخانه باید با جذب حداکثری گاز ترکمنستان و توسعه صادرات گاز به پاکستان و هند قراردادهای بر زمین‌مانده صادرات گاز مانند پاکستان را هر چه سریع‌تر پیگیری کنند.

این اتفاقات زنگ خطر از دست رفتن فرصت‌ها برای ایران را به صدا درآورده است. اگر مسئولان وزارت نفت همچنان از صادرات گاز غفلت کنند، نسبت به فعال کردن دیپلماسی مؤثر اقدام بموقع نداشته باشند و همچنین یک نقشه راه جامع درخصوص صادرات گاز ارائه نکنند منافع حاصل از این انرژی خدادادی برای کشورمان از بین خواهد رفت.