به گزارش ایران اکونومیست؛ دکتر مرتضی طالبیان در کارگاه آموزشی تخصصی ارزیابی زلزله‌های اخیر و وضعیت تاب‌آوری و ریسک زلزله در ایران، با تاکید بر اینکه ایران در منطقه لرزه‌خیز دنیا قرار دارد اظهار کرد: همه گسل‌های موجود در ایران، گسل‌های فعالی هستند. از این رو احتمال وقوع زمین‌لرزه‌هایی با بزرگای زیاد و مخرب وجود دارد که گاه و بی‌گاه نیز شاهد رخداد چنین زمین‌لرزه‌هایی در کشور هستیم.
وی با تاکید بر اینکه زمین‌لرزه‌های بزرگ در ایران معمولا در مکان‌هایی رخ می‌دهد که جمعیت زیادی در آن متمرکز شده است، ادامه داد: شهرها بزرگ کشور در مناطقی هستند که پتانسیل لرزه‌زایی زیاد را دارد، از این رو ریسک زلزله در کشور دو چندان است.
طالبیان با تاکید بر اینکه در مقیاس‌های جهانی، ایران در مناطق نزدیک به آسیب‌پذیری‌های زیاد از نظر رخدادهای لرزه‌ای است، تاکید کرد: بر این اساس ایران دارای خطرات زیادی از نظر زمین لرزه است.
رئیس پژوهشکده علوم زمین با اشاره به گسل‌های منطقه زاگرس در ایران خاطر نشان کرد: در منطقه البرز جایی که تهران در آن واقع است گسل‌های متعددی وجود دارد که تعدادی از آن‌ها مورد مطالعات وسیعی قرار گرفته است، به گونه‌ای که در 35 سال قبل نقشه گسل‌های تهران تهیه شد که مدت مدیدی غیر قابل استفاده بود ولی در سال‌های اخیر به این نقشه‌ها توجه شد، به گونه‌ای که نیاز به چاپ مجدد دارد.
وی این رویکرد را توجه اخیر کشور به امر زلزله و خطر گسل‌های آن دانست و ادامه داد: مطالعات لرزه‌خیزی تاریخی کشور نشان می‌دهد که در تهران 6 زمین لرزه تاریخی رخ داده که قدیمی‌ترین آن مربوط به 2300 سال گذشته و آخرین زمین لرزه مهم تاریخی در 188 سال قبل رخ داده است.
طالبیان یادآور شد: معمولا دوره بازگشت زلزله‌ها منظم و در دوره 188 تا 200 سال است، ولی دو زلزله اخیر تنها زلزله‌هایی هستند که دارای نظم خاصی بودند.
این محقق علوم زمین اضافه کرد: علاوه بر آن مطالعات ما نشان داد که از 6 زمین لرزه مهم تاریخی تهران، 3 مورد آن منتصب به گسل شمال تهران بوده است ولی 3 گسل دیگر منشا درستی برای آن متصور نشده‌اند.
به گفته وی برخی‌ها این زلزله‌ها را منتصب به گسل جنوب تهران دانسته‌اند و برخی دیگر گسل مربوط به آن را ناشناس می‌دانند.
طالبیان اضافه کرد: براساس نقشه‌ها و اطلاعات موجود 2 منطقه شمال و جنوب تهران به عنوان مناطقی با ریسک بالای زلزله شناخته شده‌اند و براساس مطالعاتی که از سوی "جایکای" ژاپن و شهرداری تهران انجام شد، مناطق مرکزی تهران نسبت به مناطق شمال و جنوب تهران امن‌تر است.
وی از انجام مطالعاتی بر روی گسل‌های تهران خبر داد و گفت: مطالعاتی که بر روی گسل‌های تهران انجام شده، نشان می‌دهد که گسل شمال تهران پتانسیل لرزه‌زایی بزرگ را ندارد و در مطالعات تاریخی ما در این زمینه آثاری از لرزه‌های تاریخی بزرگ یافت نشد.
وی ابراز امیدواری کرد که سایت گسل شمال تهران که در حال حاضر مطالعات دیرینه لرزه شناسی در آن حال اجرا است، تبدیل به سایت تحقیقاتی زمین لرزه شود.
دکتر طالبیان ادامه داد: براساس مطالعه انجام شده بر روی گسل شمال تهران در 30 هزار سال قبل، حدود 9 زمین‌لرزه تاریخی رخ داده است که کانون آن در شمال تهران بوده است و برخی از افراد این زلزله‌ها را منتصب به گسل "مشاء" و گسل "طالقان" می‌دانند.
وی اضافه کرد: گسل‌های اصلی تهران تا حدودی مورد مطالعه قرار گرفته‌اند ولی گسل‌های دیگری نیز وجود دارد که اطلاعات زیادی در اختیار نداریم.
رئیس پژوهشکده علوم زمین خاطر نشان کرد: علاوه بر آن مطالعات دیگری در جنوب تهران انجام دادیم که نتایج این مطالعات نشان داد که آثاری از زمین‌لرزه‌های تاریخی که به این گسل نسبت داده شده است یا پیدا نشد و به نظر می‌رسد بخش‌هایی که تصور می‌کردیم زمین‌لرزه‌های تاریخی را ایجاد کرده‌اند، آن بخش از گسل‌ها زمین‌لرزه‌ای را ایجاد نکرده‌اند از این رو این سوال مطرح است که آیا گسل‌های پنهان و یا نیمه پنهان دیگری در تهران وجود دارد که می‌تواند این زمین لرزه‌های تاریخی را ایجاد کند و یا مسبب زمین‌لرزه‌های آتی شود.
وی ادامه داد: بر این اساس در چند سال اخیر به دنبال پاسخ این سوال بودیم و مطالعاتی را بر روی عوارض مشخص شهر تهران چون تپه‌ها و منطقه پردیسان و قیطریه انجام دادیم.
طالبیان با تاکید بر اینکه تپه‌ها یک عارضه غیر عادی هستند، ادامه داد: اولین موردی که از نظر زمین شناسی توجه ما را به خود جلب کرد چین‌خوردگی‌هایی بود که تصور بر این بود که این چین‌خوردگی‌ها گسل باشد. از این رو مطالعات ما بر روی این موضوع متمرکز شد که مهم‌ترین مطالعات ما بر روی گسل "پردیسان" بوده است.
رئیس پژوهشکده علوم زمین با اشاره به نتایج به دست آمده، گفت: مطالعات ما نشان داد که نرخ فعالیت در این گسل نرخ قابل توجهی است به گونه‌ای که فعال‌تر از سایر گسل‌هاست و می‌تواند به عنوان یکی از گسل‌های اصلی شهر تهران مطرح شود. این در حالی است که ساخت و سازهای بسیاری در این منطقه انجام شده است.
وی ابراز امیدواری کرد که در این منطقه نیز به عنوان حریم گسل، ساخت و ساز در آن متوقف شود.
طالبیان با تاکید بر اینکه در تهران در 30 سال گذشته هم از لحاظ جمعیت و هم ساخت و ساز توسعه زیادی یافته است، یادآور شد: در گذشته در هر سال تنها 10 هزار پروانه ساخت داده می‌شد ولی این روند در سال‌های اخیر افزایش یافته و سالانه 30 هزار پروانه ساخت صادر می‌شود و این در حالی است که اگر رعایت اصول مهندسی در ساخت و سازها رعایت شود، می‌توانیم خطر ریسک زلزله را کاهش دهیم.
این محقق علوم زمین با تاکید بر اینکه انباشت آب موجب جذب جمعیت در کشور شده است، اظهار کرد: بر اثر فعالیت گسل‌ها، چشمه‌های متعددی ایجاد شد که این امر جذب جمعیت بیشتر را در پی داشت. از این رو ما باید یاد بگیریم که چگونه با خطرات زلزله زندگی کنیم. این امر نیازمند شناخت گسل ها است، ضمن آنکه باید مانع از ساخت و ساز در حریم گسل‌ها شویم.
وی با تاکید بر اینکه هیچ سازهای قادر به مقاومت در برابر جابجایی گسل‌ها نیست، اضافه کرد: خوشبختانه منع ساخت و ساز در حریم گسل‌ها به صورت قانون در آمده است. اجرای این امر می‌تواند آسیب‌پذیری ما در برابر مخاطرات زلزله کاهش دهد.
طالبیان در پایان با تاکید بر اینکه زمین لرزه به تنهایی خطرآفرین نیست، افزود: مشکل اصلی در مواجهه با مخاطرات زمین لرزه، آماده نبودن در مواجهه با زمین لرزه است که در این راستا لازم است علاوه بر ارائه آموزش‌های لازم به مردم، قوانین در این حوزه نیز اجرایی شود.
