به گزارش ایران اکونومیست؛ در این میان تپه های باستانی کوچک و بزرگ به دلیل قدمت چندین هزار ساله و باقی ماندن نشانه های موجود از زندگی اقوام مختلف در دوره های متعدد تاریخی، دارای اهمیت بسزایی هستند؛ لذا لزوم توجه هر چه بیشتر به حفاظت و در گامی بالاتر کاوش علمی این نمونه های کم نظیر، ضروری است.
این در حالی است که برخی از این یادگارهای درخشان تاریخی در معرض خطرات گوناگونی هستند و انواع تخریب ها از کند و کاوهای سودجویانه قاچاقچیان گرفته تا تخریب های نابخردانه در اثر اجرای طرح های عمرانی و یا سوء استفاده روستاییان و جوامع محلی از خاک و زمین این مناطق، این نگین های ماندگار را دستخوش نابودی کرده است.
در این میان شهرستان نهاوند با دارا بودن تپه ها و محوطه های باستانی همچون تپه گیان، تپه سعد وقاص، تپه شریف آباد، تپه بابا قاسم و تپه ازنهری، نیازمند توجه هر چه بیشتر است تا از خطر برخی عوامل طبیعی و دست اندازی سودجویان در امان بماند.
در بین تپه های تاریخی شهرستان نهاوند که به ثبت میراث فرهنگی رسیده، تپه گیان به لحاظ قدمت و همچنین آثار بدست آمده از آن، اهمیت تاریخی زیادی دارد و با وجود گذشت قرنها از قدمت آن، هنوز شکوه و عظمت گذشته خود را حفظ کرده است.
این تپه باستانی در سال های اخیر بر اثر دخالت های عوامل انسانی دچار تخریب شده است و می طلبد از سوی شهرداری گیان و اداره میراث فرهنگی مورد توجه بیشتری قرار گیرد.
این تپه تاریخی در 19 کیلومتری جنوب غربی نهاوند و 2 کیلومتری سراب گیان و در کنار شهری به همین نام، قرار گرفته است و یکی از قدیمی ترین آثار تاریخی شهرستان نهاوند و استان همدان است.
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نهاوند درباره این تپه تاریخی گفت: باستان شناسان قدمت این منطقه را 37 قرن پیش از میلاد مسیح اعلام کرده اند و معتقدند که 5500 تا 5700 سال قبل در این تپه مردمانی می‌زیسته‌اند که از اقوام بومی ایران بوده و تمدنی شبیه به تمدن میانرودان داشته‌اند.
محسن جانجان اضافه کرد: اما بعدها این قوم توسط اقوام مهاجر اروپایی و آسیایی از بین رفته و قوم جدید تمدن درخشان جدیدی را به وجود آورده‌اند که با تمدن میانرودان شباهتی نداشته است.
وی افزود: برای نخستین بار 'ارنست امیل هرتسفلد' باستان‌شناس و ایران‌شناس آلمانی، در تپه گیان نوعی سفال منقوش کشف کرد که نمونه هایی از آن سفال‌ها را در سال 1936 میلادی نزد عتیقه فروشان همدان دیده بود.
جانجان ادامه داد: چند سال بعد موزه لوور پاریس به پروفسور 'رومن گریشمن' و 'ژرژ کنتنو' ماموریت داد تا کاوش های وسیعتری را در محل تپه گیان انجام دهند که نتیجه آن اجرای طرح کاوش های باستانی در سال 1310 شمسی بود و نتیجه مطالعات در کتاب 'کاوش در تپه گیان نهاوند' منتشر شد.
وی یادآوری کرد: دو محقق و باستان شناس موزه لوور قدمت تپه گیان را به 37 قرن پیش از میلاد مسیح و ساکنان آن را به قوم 'کاسی‌ها' نسبت دادند که پیش از ورود آریایی‌ها در مناطق غربی ایران مثل لرستان کنونی و دشت گیان زندگی می‌کردند.
جانجان با بیان اینکه هم اکنون جز تلی از خاک چیزی از این تپه باقی نمانده است، افزود: بسیاری از آثار بدست آمده از حفاری‌های این تپه هم اکنون در موزه‌های بزرگ جهان همچون لوور و ایران باستان نگهداری می‌شود که از آن جمله می‌توان به جام زرین و ظروف سفالی منقوش اشاره کرد.
این کارشناس میراث فرهنگی نهاوند ادامه داد: گیرشمن و هیات همراه تپه گیان را تا عمق 19 متری حفاری و در تحقیقات خود به پنج طبقه با خصوصیات متمایز برخورد کردند که بیانگر وجود پنج دوره از تمدن باستانی ایران بود و نشان می‌داد که این منطقه دارای قدمتی در حدود 5700 سال است.
جانجان یادآوری کرد: در مجموع چهار نوع معماری متعلق به پنج دوره تاریخی در این تپه تاریخی کشف شده است که به علت تخریب شدید، تعیین نقشه بناها امکان پذیر نیست.
وی افزود: سفال های این منطقه به سه دسته خشن، ظریف و منقوش تقسیم می شوند که در سفال های منقوش علاوه بر خطوط موازی، نقوش ساده هندسی، مثلث و لوزی و تعدادی صلیب موسوم به مالتی نیز مشاهده می شود.
این کارشناس حوزه میراث فرهنگی نهاوند با بیان اینکه در برهه ای از تاریخ نقوش حیواناتی همچون پرندگان و حتی ببر نیز به طرح سفال های این منطقه اضافه شده است، گفت: در مجموع 122 قبر در این تپه کشف شده است که در اعماق مختلفی از یک تا 14 متری قرار داشتند و در یک مورد کودکان را در خمره های بزرگی دفن کرده بودند.
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نهاوند درباره اهمیت این تپه باستانی، افزود: تپه گیان به عنوان یکی از مراکز گاه نگاری (کرونولوژی) غرب کشور محسوب می شود که از طریق آن می توان وقایع و رخدادها در تاریخ‌های دقیق زمانی را مورد مطالعه قرار داد.
جانجان در رابطه با سوابق مطالعه و کاوش در این تپه، گفت: علاوه بر مطالعات و تحقیقاتی که توسط چند تن از مورخان فرانسوی در اوایل قرن بیستم در این منطقه صورت گرفت، در سال های اخیر نیز چند مورد کاوش در حریم تپه توسط هیات میراث فرهنگی کشور انجام شد.
وی اضافه کرد: آخرین این کاوش ها در سال 90 بود که با هدف تعیین عرصه محوطه و پیشنهاد حریم آن به منظور حفاظت فیزیکی در برابر عوامل تخریب و تهدید تپه صورت گرفت و بر اساس آن 27 گمانه در جهت های مختلف انتخاب و کاوش شد.
وی به نتایج و آثار بدست آمده از این کاوش اشاره کرد و گفت: در یکی از گمانه ها در عمق 2 متری، نمونه تدفین عصر مفرغ مشاهده شد که در آن اسکلت مردی حدود 35 ساله کشف شد که به صورت طاقباز دفن شده بود و در کنار آن تعدادی اشیای سفالی و برنزی نیز بدست آمد.
جانجان با بیان اینکه در کاوش های صورت گرفته در سال 90 هر آنچه که لازم بود به دست آمد، ادامه داد: در حال حاضر کاوش بیشتر هیچ ضرورتی ندارد و باعث تخریب بیشتر تپه می شود؛ چراکه در این تپه یک تک بنا وجود ندارد که بخواهیم آنرا کشف کرده و در معرض دید قرار دهیم.
وی اظهار کرد: آنچه این روزها باعث نگرانی دوستداران آثار تاریخی در شهرستان شده، از بین رفتن تپه و فرسایش آن در اثر بارش های جوی است، به گونه ای که به تازگی تعدادی از جوانان شهر گیان با تجمع در محل این تپه خواهان اقدامات پیشگیرانه برای جلوگیری از فرسایش آن شدند.
جانجان با بیان اینکه در نگاه اول تصور می شود که فرسایش و تهدیدات این تپه ناشی از عوامل طبیعی است، گفت: برخی گروه های حامی میراث فرهنگی، مسقف شدن این تپه در برابر نزولات جوی را یکی از راهکارهای حفظ این اثر معرفی می کنند.
وی ادامه داد: این در حالی است که کارشناسان میراث فرهنگی معتقدند آنچه که در حال حاضر عمده ترین عامل تهدید برای تپه گیان به حساب می آید، عوامل انسانی و دخل و تصرف غیر مسئولانه است.
رئیس اداره میراث فرهنگی، صتایع دستی و گردشگری اظهار کرد: مهمترین کار برای حراست از این تپه تاریخی، اقدامات حفاظتی توسط مردم است تا عده ای نتوانند در آن دخل و تصرف کرده و باعث تخریب بیشتر آن شوند.
جانجان با بیان اینکه در سال های گذشته در حریم این تپه ساخت و ساز صورت گرفته و از خاک آن در عرصه کشاورزی و یا احداث بنا استفاده شده است، افزود: وضعیت بهداشتی این تپه باید توسط مردم محافظت شود به گونه ای که اجازه داده نشود عده ای از این مکان برای دپوی زباله استفاده کنند.
این کارشناس باستان شناسی با بیان اینکه مسقف کردن تپه گیان ضروری نیست، گفت: این تپه یک تک بنا نیست که بخواهیم آن را از زیر خاک بیرون کشیده و در معرض دید قرار دهیم؛ علاوه بر اینکه مسقف شدن آن باعث می شود که شکل ظاهری و چشم انداز تپه از بین برود.
وی اضافه کرد: لذا اگر قرار بود که این مکان در اثر نزولات جوی از بین برود، باید در مدت 6 هزار سال گذشته از بین می رفت و ما امروز اثری از آن نداشتیم، به ویژه آنکه میزان بارش ها در گذشته با زمان فعلی قابل مقایسه نیست.
جانجان با بیان اینکه حفظ و حراست از تپه گیان به شکل کنونی از اهداف میراث فرهنگی است، تاکید کرد: البته می توان با نور پردازی آن و همچنین تبدیل حصار سیمانی اطراف تپه به حصار نرده ای و شکیل کردن آن متناسب با محیط، شکل و فرم این منطقه را جذابتر و آنرا به عنوان جاذبه گردشگری معرفی کرد.
شهردار گیان نیز ضمن اعلام موافقت برای زیباسازی این مکان و انجام اقداماتی برای جلوگیری از مداخله های انسانی که باعث تخریب بیشتر این تپه می شود، از آمادگی برای یک سری اقدامات با همکاری میراث فرهنگی شهرستان نهاوند خبر داد.
علی جلالی در رابطه با لزوم اصلاحات در زمینه شکل و زیبایی تپه، گفت: این آمادگی وجود دارد که نسبت به ایجاد حصار نرده ای و همچنین نور پردازی منطقه اقداماتی انجام شود و برای جذب اعتبار نیز پیگیری های لازم انجام می شود.
بخشدار گیان نیز درباره انتظارات مسئولان این شهر برای ایجاد موزه در حریم این تپه تارخی، گفت: کارشناسان معتقدند این کار می تواند موقعیت گردشگری منطقه را ارتقاء داده و به رونق صنعت گردشگری شهرستان منجر شود.
هاشم جهانگیری ادامه داد: از سوی شهرداری گیان حصارکشی برای حراست از بنا صورت گرفته و با توجه به اینکه این مکان داخل محدوده شهری واقع شده، وظیفه حفظ و حراست از آن هم بر عهده شهرداری است.
وی افزود: پیگیری ایجاد موزه در حاشیه تپه گیان از جمله کارهای انجام شده برای جذب گردشگر در این منطقه است و با توجه به نشستی که با مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان همدان انجام شد، قرار است در حاشیه تپه گیان موزه ای ایجاد و آثار تاریخی کشف شده از این مکان در آنجا به نمایش گذاشته شود.
اما رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نهاوند با بیان اینکه احداث موزه نیازمند اعتبار و نیروی انسانی برای حفاظت از آن است، گفت: از همین رو ضرورتی برای ایجاد موزه تاریخی وجود ندارد چراکه در شهر نهاوند موزه تاریخی با قابلیت بازدید گردشگران وجود دارد.
جانجان ادامه داد: به جای تعدد موزه به ویژه موزه های بی کیفیت، ایجاد یک موزه متمرکز غنی و با کیفیت در سطح شهرستان، برای جذب گردشگران ضروری است.
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نهاوند با تاکید بر اینکه از ایجاد موزه های محلی مانند فرش و گلیم، صنایع دستی و لوازم قدیمی و عتیقه حمایت می کنیم، افزود: ایجاد موزه تاریخی در این منطقه ضرورتی نداشته و مقرون به صرفه نیست.
