به گزارش ایران اکونومیست، بهره برداری بهینه از معادن مختلف به عنوان یکی از منابع خدادادی که در گذر زمان شکل گرفته و به ما رسیده است از راهکارهای موثر تحقق اقتصاد مقاومتی به شمار می رود.
بخش معدن یکی از ظرفیت های مهم استان پهناور و مرزی خراسان جنوبی است که با توجه به بحران آب و چالش های بخش کشاورزی، می تواند محوری مطمئن برای توسعه اقتصادی این استان باشد اما با وجود اقدامات و مطالعات خوب در زمینه اکتشاف، استخراج و فرآوری مواد معدنی در استان هنوز در عمق زیاد اکتشاف نشده و این کار نخستین گام برای توسعه معدنی است.
خبرگزاری جمهوری اسلامی با هدف بررسی چالش ها، ظرفیت ها و راهبردهای حوزه معدن و موانع سرمایه گذاری در این بخش، میزگردی را با حضور 'داود شهرکی' رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان جنوبی، 'محمدحسین شجاع' رئیس هماهنگی امور اقتصادی صنعت، معدن و تجارت استانداری خراسان جنوبی، 'سید حجت زینلی' مدیرعامل معدن مس قلعه زری خوسف و 'احمد پروین' نایب رئیس خانه معدن استان برگزار کرد.
*سوال: ظرفیت های بالقوه بخش معدن را چگونه باید بالفعل کرد؟ رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان جنوبی: یکی از اشکالات استان این است که به مباحث کارشناسی کمتر پرداخته شده ولی در 2 سال اخیر یک نگاه کارشناسی با حوزه های مختلف شکل گرفت تا به اجماعی برسیم که مقبولیت نسبی داشته باشد. خراسان جنوبی استانی فی نفسه دارای ظرفیت معدنی است و وضعیت زمین شناسی فعالیت های معدنی نشان می دهد در این زمینه حرف های زیادی برای گفتن دارد.
خراسان جنوبی را می توان استان مستعد مواد معدنی دانست نه غنی، چون مطالعات اکتشاف و استخراج معادن تاکنون به صورت سیستماتیک انجام نشده است لذا بایستی بر روی این استعداد مهم سرمایه گذاری کرد. قدم نخست برای توسعه معادن استان ورود به مرحله جدیدی از توانمندی هاست که در این زمینه از سال 94 مطالعات پایه ژئوفیزیک هوایی در کشور به ویژه استان آغاز شد تا استعداد های اکتشاف تکمیلی بررسی شده و حداقل چند ذخیره بزرگ برای صنایع معدنی استان داشته باشیم.
*سوال: بخش معدن چه جایگاهی در توسعه استان دارد؟ رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان خراسان جنوبی: در وهله نخست باید به سمت اکتشاف به صورت سیستماتیک و اصولی حرکت کنیم و به استخراج حین ذخیره روی آوریم. تمرکز ما از اکتشافات سیستماتیک مواد معدنی استراتژیک از جمله سرب، روی، آهن و سایر مواد فلزی باارزش است که تاکنون بخش زیادی از اکتشافات انجام شده است.
*رئیس هماهنگی امور اقتصادی صنعت، معدن و تجارن استانداری خراسان جنوبی: پیش زمینه فعالیت معدنی این است که بدانیم این بخش چه ظرفیت هایی دارد لذا داشتن بانک اطلاعاتی در خصوص معادن و ژئوفیزیک هوایی از اهمیت زیادی برخوردار است. اقدامات خوبی برای شناسایی پتانسیل های معدنی استان انجام شد که در صورت تکامل این اطلاعات منجر به ارتقای بخش معدن استان خواهد شد. از سال 94 تاکنون در مجموع 250 هزار کیلومتر خطی مطالعات ژئوفیزیک هوایی به وسعت 57 هزار کیلومتر (یک سوم استان) و معادل حدود 40 درصد مجموع مطالعات هوایی کشور در خراسان جنوبی انجام شده است.
*مدیرعامل معدن مس قلعه زری خوسف: بخش خصوصی توان مالی و قدرت ریسک ندارد که مطالعات صفر تا 100 درصدی محدوده اکتشافی را انجام دهد. انتظار می رود سازمان صنعت، معدن و تجارت با سختگیری بیشتری معادن راکد استان را رصد و آن را به افراد واجد شرایط فنی، مالی و تجربی واگذار کند تا در چرخه اقتصاد قرار بگیرد و در نهایت به اشتغال پایدار برسیم.
معدن مس قلعه زری از معادن بسیار قدیمی استان و کشور است که از اواخر دهه 50 آغاز به کار کرد و در سال های ابتدایی عیار بسیار مناسبی داشت و بر مبنای ورودی سه درصد بود. اکنون عیار این معدن مس به زیر یک درصد رسیده است منتها در تمام سال های گذشته هیچ طرح توسعه ای حتی بهسازی انجام نشد که بیشتر به خاطر مسائل داخلی بوده است. تنها راه نجات معدن افزایش سرمایه و بهسازی است و در سه سال گذشته سقوط قیمت جهانی مس سبب کاهش درآمد معدنکاران شد و اکنون معدن با توجه به زحمات کارگران و پرسنل سرپاست. یکی از مشکلات معدن کاهش عیار ورودی است که باید حجم خاک ورودی به کارخانه را افزایش دهیم. تغییرات استانی مدیرانی که جسارت کافی و لازم را نداشته و قاطع نیستند در این مدت خیلی برای ما مشکل ساز بوده است.
سال 95 حدود 8 هزار و 500 تن کنسانتره با عیار نزدیک 15 درصد تولید شد که در 9 ماه ابتدای سال نزدیک هفت هزار تن بود و در 2 سال گذشته با وجود مشکلات مالی و کاش عیار، عیار محصولات معدن قلعه زری افزایش یافت.
*سوال: آیا بخش معدن تاکنون به عنوان محور توسعه استان قلمداد شده است؟ رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان جنوبی: خیلی از معادن استان دارای اکتشاف سطحی هستند و در حال حاضر 2 معدن زیر زمینی مهم در استان فعال است، در حالی که در برخی کشورها اکتشافات در عمق هزار و بالای آن انجام می شود اما در خراسان جنوبی حداکثر در عمق 150 متر زیر زمین انجام می شود که باید افزایش یابد. طرح توسعه هم بدون اکتشاف امکانپذیر نیست اما ابتدا باید میزان ذخیره معادن تعیین تکلیف شوند و در قالب طرح توسعه به عمق 300 یا 500 متر برسیم. اگر می خواهیم در استان معدن، ظرفیت خوبی باشد باید اکتشاف سیستماتیک داشته و ذخایر واقعی شناسایی شوند. 60 درصد صنعت استان وصل به معدن هستند لذا در سند آمایش خراسان جنوبی باید این توانمندی استان شفاف سازی شده و در اولویت قرار بگیرد.
50 هزار کیلومتر مربع از وسعت استان منطقه ممنوعه منابع طبیعی اعلام شده است و این سبب عدم توسعه بخش معدن می شود. باید بپذیریم که آیا می توان معدن را در اولویت نخست توسعه و ایجاد اشتغال قرار دهیم یا خیر و اینکه به خاطر چند گیاه جلوی فعالیت معدنی استان را گرفت در این صورت نمی توان بخش معدن را توسعه داد. در حال حاضر با چالش کمبود آب در بخش کشاوزی مواجه هستیم و حتی اگر آب به استان منتقل شود با اولویت بخش صنعت و معدن است لذا روی محصولات دارای ارزش پایین نمی توان مانور داد. اکنون 528 معدن دارای پروانه بهره برداری به مساحت 6 هزار و 500 متر مربع و ذخیره شناسایی شده سالانه 16 میلیون تن و ذخیره قطعی 2.7 میلیارد تن در استان فعال است.
*نایب رئیس خانه معدن خراسان جنوبی: اقدامات برنامه محور و آینده پژوهی تنها راه توسعه معادن استان است. انجام کار برنامه محور در این زمینه فقط با سازمان صنعت، معدن و تجارت نیست بلکه کار کل نظام و سیستم است، بار کار باید از دوش این سازمان برداشته شود این در حالیست که بقیه سازمان ها فقط نگاه می کنند.
یکسری استراتژی ها را باید از بازار دریافت کرد و آینده پژوهی در توسعه از اهمیت زیادی برخوردار است که بدانیم در آینده چه فعالیتی می خواهیم انجام دهیم. تکنولوژی بهره برداری ما نسل یک است و هنوز دوم و سوم نشده ایم. اگر میز نخبگان استان به صورت جدی با محوریت استانداری شکل گیرد آنوقت می توانیم از سازمان صنعت، معدن و تجارت کار بخواهیم اما اکنون تمامی مشکلات بخش معدن بر دوش این سازمان است. اولویت های معدنی خراسان جنوبی باید مشخص شود ما در حوزه سنگ های تزیینی به عنوان یکی از شاخص های اثبات شده استان باید موفق عمل کنیم. تمام نمودارها و تحلیل ها نشان می دهد علیرغم هراسی که از جایگزین شدن سرامیک ها داشتیم اما نرخ مصرف سنگ های تزیینی همچنان در دنیا صعودی است. آینده پژوهی می گوید پتانسیل سنگ تزیینی را باید مدیریت کنیم، در چشم انداز 1414 قرار است چقدر سنگ تزیینی داشته باشیم چرا نباید اکنون مشخص شده باشد؟
*رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان جنوبی: منابع طبیعی باید حفظ شود و همزمان توسعه را ارتقا دهد اگر جلوی بوته کنی منابع طبیعی را می گیرد باید به فکر ایجاد اشتغال و توسعه نیز باشد. اولویت های منابع طبیعی باید مشخص شود و هماهنگی بین بخشی و شفافیت اطلاعات از اهمیت زیادی برخوردار است. باید زمینه های ایجاد اشتغال را گسترش داد، وزارت صنعت، معدن و تجارت متولی ایجاد شغل نبوده بلکه متولی تولید است که ایجاد اشتغال را به دنبال دارد.
*سوال: سیاست های کلان مدیریت استان در بخش معدن چیست؟ رئیس هماهنگی امور اقتصادی صنعت، معدن و تجارن استانداری خراسان جنوبی: توسعه باید پایدار باشد و نباید یک بخش را فدای بخش های دیگر کرد، برنامه های کلی در استان وجود دارد اما از آنجا که برنامه بلندمدت به صورت عدد و رقم در استان وجود ندارد لذا باید نقشه راهی برای توسعه استان داشته باشیم. در حال حاضر اطلاعاتی از تولید ناخالص بخش صنعت و معدن در استان وجود دارد اما چشم انداز خاصی برای رسیدن به آن برای مثال در سال 1420 مشخص نشده است.
*سوال: چرا بخشی از مواد معدنی خراسان جنوبی به صورت خام خارج می شود؟ رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان: وقتی ذخایر کم است نمی توانیم همه معادن را مجبور به فرآوری کنیم؛ تنوع و تعدد مواد معدنی در استان زیاد است اما از لحاظ ذخایر ضعیف هستیم. البته اعتقادی به خام فروشی نداریم زیرا یکی از شاخص های استان سنگ است که باید برای فرآوری به استان هایی مانند اصفهان ارسال شود و نمی توان روی یک رنگ سنگ تمرکز کنیم. برخی مواد معدنی برای فرآوری باید به خارج از استان ارسال شود و این کار در همه جا متداول است.
همچنین در نظر داشته باشیم بالغ بر 90 درصد مواد معدنی استان حداقل یک مرحله فرآوری در استان دارند و ما برای ذخیره های کوچک نمی توانیم کارخانه مستقل ایجاد کنیم بلکه باید ظرفیت های استانی را شناسایی و براساس آن عمل کنیم. خام فروشی وقتی است که ذخایر قوی مانند زغالسنگ وجود داشته باشد و آن را به صورت خام به خارج استان ارسال کنیم اما در این زمینه به علت ذخیره قوی، کارخانه های فرآوری متعدد در استان موجود است.
*نایب رئیس خانه معدن خراسان جنوبی: هیچ جای دنیا اقتصاد دستوری نیست بلکه اقتصاد به معنای ایجاد جاذبه برای سرمایه گذار تعریف شده است. مشکلی که برای خام فروشی مطرح شده استفاده هدفمند عده ای برای ضربه زدن به اقتصاد معدن است. ما در لابی گری ها له می شویم انتظار می رود رسانه های استان در موضوع خام فروشی تریبون دار عده ای فرصت طلب نشوند.
*سوال: برای تسهیل و رفع موانع بخش معدن چه اقداماتی انجام شده است؟ رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان جنوبی: یکی از دلایل موفقیت بخش معدنی در استان عدم استفاده از تسهیلات بانکی و تمرکز سرمایه گذاران بر سرمایه های خودشان بوده است، سرمایه گذاران بخش صنعت به دلیل اینکه در مقطعی از زمان 90 درصد سرمایه مورد نیاز خود را از طریق تسهیلات بانکی تامین کردند با شکست مواجه شدند این در حالیست که برای سرمایه گذاری خود سرمایه گذار باید توانمندی داشته باشد نه اینکه درصد زیادی از مبلغ موردنیاز را از بانک ها تامین کند. در پرداخت تسهیلات بانکی به واحدهای تولیدی استان هیچ بانک خصوصی ورود پیدا نکرد، در صورتی که تمام منابع مردم در بانک های خصوصی موجود است و بخش زیادی از ثروت مردم در بانک های غیرمولد سرمایه گذاری می شود.
تمرکز سازمان صنعت، معدن و تجارت بر اکتشاف به عنوان محور توسعه بخش معدن است و ذخایر معدنی باید برای فرآوری مناسب باشد. اگر بازار خارج را یکبار از دست بدهیم دوباره نمی توانیم به آن ورود پیدا کنیم لذا اگر بخواهیم سیاست های تجاری را به گونه ای تنظیم کنیم که لحظه ای تصمیم بگیریم، ضرر کرده ایم. تمرکز مجموعه صنعت، معدن و تجارت بر بخش زیرساخت هاست، چرا که زیرساخت های استان برای توسعه ایجاد نشده است. اکتشاف سیستماتیک، تمرکز بر بخش زیرساخت ها، هدایت منابع بانکی به سمت تولید، تغییر الگوی مصرف مردم و حفظ اشتغال موجود از جمله اولویت های مهم در این حوزه است.
