سایه سنگین خشکسالی و حرکت لاک پشتی در شیرین سازی آب دریا

به گزارش ایران اکونومیست؛ ایران براساس دسته بندی های جغرافیایی جهان در منطقه گرم و خشک واقع است و به لحاظ مقدار بارندگی از وضعیت مناسبی برخوردار نیست، به طوری که با کاهش بارندگی در طول دو دهه اخیر روند خشک شدن رودخانه ها و بسیاری از منابع آبی زیرزمینی و روند خشکسالی در برخی مناطق کشور همچون خراسان جنوبی شدت بیشتری یافته است.
بر اساس شاخص های برخی موسسات معتبر بین المللی، ایران در حال حاضر در آستانه قرار گرفتن در بحران آبی است. تیرماه 1393، روزنامه واشنگتن پست در گزارشی اعلام کرد: ایران در بین 24 کشوری قرار دارد که وضعیت آب در آنها خطرناک است.
کاهش شدت بارندگی در کشورمان در کنار استفاده بی رویه از منابع آب های زیرزمینی و حفر چاه های غیر مجاز در مناطق مختلف از جمله شرق، جنوب و مرکز کشور افت سطح آب زیرزمینی و خشک شدن بسیاری از رودخانه ها، چشمه ها و قنات ها را به دنبال داشته است.
در این میان البته به دلائل مختلف از جمله بی توجهی در مدیریت مطلوب آب، خشکسالی بخشی از چهره دلهره آور خود را در برخی مناطق از جمله خراسان جنوبی نمایان ساخته به طوری که 64 منبع آبی خراسان جنوبی در 10 سال گذشته خشک شده است.
به هرحال، وجود انواع و اقسام تهدیدها در حوزه آب، حرکت جدی به سمت نمک زدایی یا همان شیرین سازی آب دریا را با توجه به قرار گرفتن خلیج فارس به عنوان یک ذخیره عظیم آبی در جنوب کشورمان، ضروری ساخته است.
طبق گزارش ها، در سال 2009 در کشورهای مختلف در مجموع حدود 60 میلیون متر مکعب در روز (سالانه 22 میلیارد مترمکعب) آب دریا نمک‌زدایی و استفاده شده و در سال 2010 این رقم به 68 میلیون مترمکعب در روز افزایش یافته است. لذا پیش‌بینی می‌شود تا سال 2020 این حجم شیرین سازی آب دریا به 120 میلیون متر مکعب در روز برسد که روزانه 40 میلیون مترمکعب برای کشورهای خاورمیانه در نظر گرفته شده است.
صنعتی که به گفته دکتر مرتضی امرونی حسینی استاد دانشگاه و یکی از اساتید نانو تکنولوژی و نانو ذرات، در حال حاضر بسیاری از کشورهای دنیا از جمله استرالیا، امریکا، انگلیس، چین، عربستان، اسپانیا، هند، امارات متحده عربی و بحرین برای مصارف شرب و کشاورزی خود از آن بهره مند شده اند.
وی افزود: در حال حاضر تعدادی از کشورهای حاشیه خلیج فارس به دلائل جغرافیایی و کمبود نزولات آسمانی چندسالی است که برای تامین آب مورد نیاز خود در بخش های مختلف به شیرین سازی آب خلیج فارس روی آورده اند.
« طبق گزارش ها در حال حاضر بزرگترین واحد تبخیری اب جهان با ظرفیت روزانه 450 هزار متر مکعب در عربستان است و بزرگترین تاسیسات آب‌شیرین‌کن دنیا «جبل علی» که سالانه حدود 300 میلیون مترمکعب آب شیرین از دریا استحصال می‌کند، در امارات احداث شده است. ضمن این که بزرگترین واحد فیلتری جهان با ظرفیت 300 هزار مترمکعب در روز در سرزمین های اشغالی فلسطین نصب شده است».
همچنین در کشور ژاپن بیش از 10 راکتور هسته‌ای در حوزه شیرین سازی آب دریا فعالیت می‌کنند. این کارخانه‌ها منبع تولید مقادیر عظیمی از آب شیرین در این کشور محسوب می شوند.
گفته می شود برخی از کشورهای حوزه خزر نیز نمک زدایی از آب این دریا را چندسالی است آغاز کرده اند، در حالی که به لحاظ زیستی، بحث نمک زدایی از آب خزر با مسائل زیست محیطی به مراتب بیشتری همراه خواهد بود.
در حال‌ حاضر، قزاقستان 39 میلیون مترمکعب آب خزر را برای مصارف نیروگاه حرارتی، گردشگری، کشاورزی، شرب و صنایع سنگین با استفاده از 4 واحد نمک‌زدایی شیرین می‌کند و در نظر دارد این حجم را تا 140 میلیون مترمکعب افزایش دهد.
ترکمنستان و آذربایجان نیز که درحال‌حاضر به ترتیب حدود 17 و 4 میلیون مترمکعب آب را شیرین می‌کنند، در نظر دارند این حجم را به 25 و 7 میلیون مترمکعب افزایش دهند.

**سهم دو درصدی ایران در شیرین سازی آب خلیج فارس
اما با این که گفته می شود تکنولوژی شیرین سازی آب شور دریا و به کارگیری آن در بخش های مختلف به دهه 90 میلادی برمی گردد و در منطقه خلیج فارس نیز بسیاری از کشورها برای رفع بحران آب در راستای اجرای انواع روش های نمک زدایی آب دریا گام برداشته اند، به گفته دکتر هدایت فهمی معاون مدیـر کل دفتر بـرنـامه‌ریزی کلان آب و آبـفای وزارت نیـرو، سهم کشورمان در این حوزه در منطقه خلیج فارس حداکثر دو درصد است.
وی  با بیان این که در حال حاضر ظرفیت نمک زدایی از آب های شور و لَب شور در کشور حدود 200 هزار متر مکعب در شبانه روز است، اظهارکرد: طبق برنامه ریزی ها، این ظرفیت تا پایان برنامه ششم باید به روزانه یک میلیون متر مکعب افزایش یابد.
فهمی در ادامه یکی از دلائل اصلی تعلل در بحث شیرین سازی آب دریا را هزینه بر بودن آن دانست و تاکید کرد: در حال حاضر نزدیک به 3500 تا 4 هزارتومان هزینه هر متر مکعب نمک زدایی پای تاسیسات است.
معاون مدیر کل دفتر برنامه‌ریزی کلان آب و آبفای وزارت نیرو همچنین با اشاره به قیمت تمام شده آب تصفیه شده فعلی برای این وزارتخانه گفت: آب شرب و بهداشتی حدود 1000 تا 1200 تومان برای ما تمام می شود درحالی که از بخش خانگی نزدیک به 400 تومان و صنعت حدود 700 تومان دریافت می کنیم.
وی ادامه داد: در بخش کشاورزی نیز به دلیل این که ماده واحده ای در خصوص آب بهای زراعی وجود دارد، آب بهای مصرفی آب در شبکه های مدرن سه درصد قیمت تمام شده محصول و در نیمه مدرن دو درصد و در سنتی یک درصد آن محاسبه می شود.
فهمی ادامه داد: در بخش کشاورزی قیمت تکلیفی هر متر مکعب آب برای کشاورز به طور متوسط 10 تا 15 تومان بیشتر نخواهد شد که البته این رقم بسیار پایینی است چرا که تامین همین آب برای وزارت نیرو هر متر مکعب حدود 150 تومان هزینه در بر دارد.
معاون مدیر کل دفتر برنامه‌ریزی کلان آب و آبفای وزارت نیرو با بیان این که آب مصرفی به کشاورز در حال حاضر با قیمت تکلیفی ارائه می شود، در عین حال افزود: در تمام دنیا به بخش کشاورزی به عنوان یک بخش نیازمند حمایت، یارانه می دهند.
وی با بیان این که در حال حاضر همه جزایر جنوبی کشور از جمله کیش، قشم، هرمز، تنب های کوچک و بزرگ که برخی از آنها تا چند سال پیش با استفاده از لنج و صرف هزینه های سنگین آبرسانی می شدند، از آب شیرین کن بهره مند شده اند، افزود: این طرح ها و پروژه ها، بدون سرمایه گذاری اولیه، با حضور و استفاده از توان و سرمایه بخش خصوصی و در قالب قراردادهای بی. او. او (BOO) یا همان 'ساخت، تملک و بهره برداری' در حال اجراست و دولت آب تولید شده را به صورت تضمینی خریداری می کند که البته در مناطق مختلف قیمت آن نیز متفاوت است.
دکتر فهمی با بیان این که برخی نیروگاه ها در نوار جنوبی کشور از روش های حرارتی برای نمک زدایی آب و استفاده در صنعت خود استفاده می کنند، یکی از برنامه های اصلی وزارت نیرو در دوره جدید را تامین 250 میلیون مترمکعب آب از منابع مختلف از جمله نمک زدایی از طریق دریا ذکر کرد.
معاون مدیر کل دفتر برنامه‌ریزی کلان آب و آبفای وزارت نیرو افزود: اگر بحث شیرین سازی در خلیج فارس را به صورت صد درصد در نظر بگیریم کشورمان در این بخش تنها سهم دو درصدی دارد و طبیعی است باید تا افزایش سهم خود از دریا در بخش نمک زدایی، حقآبه سازی کند.
وی ضمن تاکید بر حمایت بخش وزارت نیرو از بخش خصوصی برای نمک زدایی از آب دریا و این که برخی دیگر از سازمان ها نیز بر این بخش نظارت دارند، اظهارکرد: اگر صنایعی یا بخش هایی بتوانند در این بخش فعالیت کنند، وزارت نیرو از آنها به اشکال مختلف حمایت خواهد کرد، به شرط آن که مراعات جنبه های زیست محیطی را داشته باشند چراکه سازمان حفاظت از محیط زیست و همچنین شیلات نیز با وزارت نیرو در این بخش همکاری می کند.

**روش های شیرین سازی آب دریا
اما در بخش نمک زدایی یا همان شیرین سازی آب دریا برای مصارف مختلف از جمله کشاورزی، صنعت و حتی شرب، جمعی از توانمندان حوزه های مختلف از جمله نانو دست به کار شده اند و در این زمینه اقدامات ارزنده ای نیز داشته اند.
دکتر مرتضی امرونی حسینی دارای درجه فوق دکتری شیمی کاربردی از لندن و استاد بازنشسته دانشگاه که در این زمینه استفاده از فیلترهای نانو برای نمک زدایی از آب دریا پژوهش های بسیار ارزشمندی داشته است، می گوید: برخی از کشورهای دنیا در حال حاضر با استفاده از همین فیلترهای نانویی شوری آب را به چهار و حداکثر پنج درصد رسانده اند که آب قابل شرب محسوب می شود.
وی با بیان این که امروزه فرایند شیرین سازی آب دریا با استفاده از فناوری های مختلف امکانپذیر شده است، افزود: این فرایند در سه بخش حرارتی، غشایی و همچنین هیبریدی که ترکیب دو فرایند قبل است، تقسیم بندی شده است.
دکتر امرونی ادامه داد: در فرایند حرارتی با استفاده از انرژی حرارتی ابتدا آب شور تبخیر شده و پس از آن بخار تولید شده به آب تقریبا خالص یا همان مقطر تبدیل می شود و در ادامه در صورت نیاز برای هر بخش مانند شرب یا کشاورزی و یا صنعت، املاح لازم به این آب اضافه می شود.
وی با بیان این که در فرآیندهای حرارتی نسبت به فرآیندهای غشایی انرژی حرارتی بیشتری مورد نیاز است، گفت: البته به دلیل این که منبع این حرارت بخار آب می تواند باشد لذا برق کمتری مصرف می شود، ضمن این که می‌توان با تأسیس این واحدها در کنار نیروگاه‌های برق، از حرارت تلف شده این نیروگاه‌ها برای تبخیر آب استفاده کرد و هزینه ها را کاهش داد.
این پژوهشگر حوزه نانو ذرات با بیان این که در کشورهای خلیج فارس به خصوص عربستان و امارات بیشتر از روش حرارتی برای شیرین سازی آب استفاده می شود، گفت: در این کشورها به طور متوسط روزانه حدود 16 میلیون متر مکعب شیرین سازی می شود.
وی با اشاره به روش غشایی به عنوان یکی دیگر از فرایندهای نمک زدایی از آب اظهار کرد: در این روش آب شور با اعمال فشار از غشاهای نانومتری عبور داده شده و این غشاها مانند فیلتر ناخالصی های آب را گرفته و دیگری نیازی به استفاده از حرارت و همچنین اضافه کردن املاح به آب نیست.
دکتر امرونی با بیان این که در این روش البته برق بیشتری نسبت به روش حرارتی مصرف می شود، افزود: روش اسمز معکوس (Reverse Osmosis) از جمله روش های متداول در این بخش است که با استفاده از فشار وارده به آب اثر معکوس اتفاق می افتد و مایعات از طریق غشا فشرده شده و مواد جامد محلول در پشت باقی می ماند.
دکتر امرونی با اشاره به روش سوم نمک زدایی آب دریا تحت عنوان فرایند هیبریدی اظهارکرد: این روش نیز در برخی کشورهای خلیج فارس بسیار مورد استفاده قرار می گیرد و البته در سواحل جنوبی ایران نیز مدتی است برخی طرح ها برای راه اندازی دنبال شده است.
این استاد دانشگاه گفت: بر اساس این روش که حاصل ترکیب و استفاده از مزایای دو روش حرارتی و غشایی است، گفت: در این روش با ترکیب آب تولیدی غشایی و حرارتی، میزان اضافه کردن املاح به آب کاهش یافته و ضایعات آب نیز در این روش کاهش محسوسی خواهد داشت.

**بخش خصوصی فعال در حوزه شیرین سازی آب دریا نیازمند حمایت
دکتر امرونی در ادامه با تاکید براین که فیلترهای نانویی قادرند که صددرصد آب را از نظر میکرب و ناخالصی آب تصفیه کرده و شوری ان را بیش از 50 درصد کاهش دهند، در عین حال گفت: البته ما هنوز موفق نشدیم 100 در صد شوری آب را بگیریم و دستیابی به این دانش نیازمند یک بودجه تحقیقاتی است، ما هم اکنون با هزینه های شخصی خودمان شوری آب دریا را به 40 رسانده ایم که البته قابل شرب نیست.
این استاد دانشگاه که بیشتر کارهای تحقیقاتی خود در حوزه نمک زدایی از آب را در مرکز تحقیقاتی ساپکو مربوط به وزارت صنایع انجام داده است، در ادامه اظهارکرد: اگر حمایت های لازم صورت گیرد ظرف حداکثر شش ماه می توان این فیلتر نانویی را برای تبدیل آب دریا به آب شرب ساخت چراکه چندین سال است در این زمینه تحقیق کرده ام و مراحل کار پیش رفته است.
وی همچنین با اشاره به ساخت یک فیلتر نانویی روی قایق از سوی محققان کشور ترکیه برای نمک زدایی از آب، اظهار کرد: بر اساس این طرح، آب را با استفاده از یک پیستون با فشار از فیلتر نانو رد می کنند که البته این روش برای مقیاس کوچک و برای کسانی ساخته شده است که در دریا گم می شوند و دسترسی به آب شیرین ندارند.
این محقق حوزه نانو گفت: فیلترنانو ذراتی که ما ساخته ایم، جاذب نمک است و نمک از آن عبور نخواهد کرد، به طوری که آب از فیلتر رد می شود اما سدیم و کلراید جدا شده و بر همین اساس شوری آب دریا را در مراحلی از 100 به 80 و سپس به 60، 45 و حتی 40 رسانده ایم؛ یعنی آب شور نیست اما شیرین هم محسوب نمی شود.
وی با اشاره به این که تا دو سه سال پیش مشاور یک ستاد تحقیقاتی در استان بوشهر بوده و برای اجرای یک پروژه تحقیقاتی با آنها همکاری داشته است، افزود: در بوشهر در خصوص تولید آب لب شور از دریا اقدامات پژوهشی مناسبی کردیم و حتی آب تصفیه شده برای کشت محصولات کشاورزی مانند گوجه فرنگی جواب داد، لذا توانستیم ساعتی 20 تا 30 لیتر آب از دستگاه آزمایشگاهی بگیریم که البته ادامه کار به دلیل نبود بودجه مناسب ادامه پیدا نکرد.
این استاد دانشگاه با اشاره به یکی از پروژه های تحقیقاتی خود برای استفاده از انرژی حرارتی مشعل های گازی که در حال حاضر به هدر می رود، گفت: در این طرح که قرار بود با همکاری شرکت نفت به مرحله اجرا برسد و البته به حال خود رها شد، ما قادر خواهیم بود ابتدا آب مقطر به عمل آوریم و با درصدی از آب دریا ترکیب و سپس آب شرب و کشاورزی تهیه کنیم.
به گفته این استاد دانشگاه، گازهای مشعل در صورت انتشار به صورت خام در هوا، آلودگی شدید هوا را به دنبال خواهند داشت، لذا مجبورند آن را بسوزانند.
به اعتقاد وی، کاهش شدت بارندگی در کنار حفر چاه های غیرمجاز و استفاده بی رویه از منابع آب های زیرزمینی درمناطق مختلف کشور که افت سطح آب زیرزمینی و خشک شدن بسیاری از رودخانه ها، چشمه و قنات ها را بدنبال داشته است، توجه ویژه و شتاب در سرمایه گذاری به منظور استحصال آب شیرین از دریا را که سال ها است کشورهای عربی از آن بهره مند شده اند، بسیار ضروری ساخته است.

**ستاد نانو از طرح های جدید برای شیرین سازی آب حمایت می کند
اما دکتر سعید سرکار رییس ستاد ویژه توسعه فناوری نانو معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در خصوص اقدامات این ستاد در حوزه ساخت نانوفیلترها برای شیرین سازی آب،  گفت: در حال حاضر یک شرکت نانویی در کشورمان در این زمینه کارهای بسیار خوبی کرده است.
وی افزود: این شرکت که از سوی ستاد نانو حمایت شده، توانسته است تکنولوژی فیلترهای نانو را برای تبدیل آب دریا به آب لب شور و جداسازی آلودگی های آن توسعه داده و به صورت پایلوت در چند منطقه فعالیت داشته و تکنولوژی آنها اقتصادی تر از نوع خارجی است.
دکتر سرکار در خصوص حمایت ستاد نانو از فناوران حوزه نانو تکنولوژی در حوزه نمک زدایی از آب نیز اظهارکرد: تمام محققانی که در زمینه تکنولوژی های نانو به ویژه شیرین سازی آب دریا طرح ها و ایده های جدیدی دارند می توانند با این ستاد مکاتبه کرده و در صورت اثبات طرح و اقتصادی بودن از حمایت های ستاد بهره مند خواهند شد.

**روش جدید یک شرکت ایرانی برای شیرین سازی آب دریا
اما پژوهشگران یک شرکت ایرانی فعال در حوزه نانو تکنولوژی با اقدامات تحقیقاتی بر روی تکنولوژی های شیرین سازی آب دریا موفق شده است که روش جدیدی برای نمک زدایی از آب دریا طراحی و با موفقیت آزمایش کنند.
مهندس علیرضا رخشا مدیرعامل یک شرکت فعال در حوزه نانوتکنولوژی و مورد حمایت ستاد نانو  با بیان اینکه،ما با بررسی چند تکنولوژی موجود در نمک زدایی از آب متوجه شدیم این روش ها دارای دو ایراد اساسی از جمله میزان پساب بالا و همچنین استهلاک و هزینه بالای دستگاه می باشند.
وی گفت: مطابق با تکنولوژی های قبل برای شیرین سازی یک متر مکعب نیاز به بیرون آرودن دو متر مکعب آب بود، این یعنی یک متر مکعب دارای 50 درصد ضایعات است که البته اگر غلظت نمک بالاتر باشد این ضایعات به 70 درصد هم می رسد، بعنوان مثال واحدهای اسمز معکوس 30 درصد آب را شیرین می کنند و دوباره 70 درصد را به دریا بر می گردانند.
این فعال دانش بنیان در ادامه اضافه کرد: استفاده از این روش ها باعث شده است که در خلیج فارس ظرف 10 سال میزان شوری آب 1.5 برابر افزایش داشته باشد و این درحالی است که آب خلیج فارس هر 300 سال یکبار عوض می شود.
وی با بیان اینکه، روش مورد استفاده این شرکت برای نمک زدایی از آب تحت عنوان الکترودیالیز نام دارد گفت: کاری که ما کردیم این بود که تکنولوژی موجود را به سمت ضایعات کمتر آب هدایت کنیم به طوریکه ضایعات 40 تا 50 درصد آب را به زیر 10 درصد رسانده ایم واز طرفی استهلاک دستگاه ها را نیز کاهش داده ایم.
رخشا اظهارکرد: در فرایند تکنولوژی های پیشین مانند روش اسمز معکوس غشاء های آن بایستی هر دو سال یکبار عوض می شد در صورتی که عمر غشاهای دستگاه الکترودیالیز حداقل 10 سال است. ضمن اینکه با این روش از رها شدن آب پساب و شور که خسارت زیست محیطی فراوانی به دنبال خواهد داشت جلوگیری می شود.
به گفته وی هم اکنون درمناطق مرکزی ایران میزان ورودی آب به چاه به نسبت میزان خروجی قابل مقایسه نیست در نتیجه چاه ها در حال پایین تر رفتن و ارتفاع آنها در حال افزایش است.
رخشا ادامه داد:ضمن اینکه بر اساس این روش می توان نوع عنصر و آلودگی مورد نظر را از آب جدا کرد بعنوان مثال با کمک الکترودیالیز انتخابی اگر نیترات آب زیاد باشد آنرا کاهش خواهیم داد و باقی املاح آب دست نمی خورد.
وی گفت:استفاده از این تکنولوژی در دنیا از سال 1998 بصورت جدی آغاز شده است و بعد به تدریج به جایی رسیده است که چند کشور از جمله اسپانیا، آمریکا، ژاپن و ایتالیا عمدتا در حال استفاده از این روش هستند که البته ما موفق شده ایم یکسری بهبودها در این روش ایجاد کنیم.
این پژوهشگر حوزه نانو اظهارکرد:به هرصورت کاری که ما کرده ایم آن است که این تکولوژی را در ایران بومی سازی و در شاخص هایی نیز بهبود دهیم، بدین صورت که قابلیت انتخاب و جدا سازی آلودگی ها از جمله آن است به طوریکه درجایی نمک، یک جایی نیترات یا کروم و آرسنیک را جدا سازی می کند.
وی همچنین یکی دیگر از مزایای دستگاه الکترودیالیز طراحی شده نسبت به سایر روش ها را صرفه جویی در میزان برق مصرفی دانست و گفت: دستگاه الکترودیالیز به ازاء هرمتر مکعب 4 دهم کیلوات به اندازه مصرف دو تا لامپ 200 و یک چهارم روش اسموز معکوس است و ضایعات آب نیز زیر سه درصد است.
مدیرعامل شرکت فعال در حوزه نانو تکنولوژی در ادامه با بیان اینکه، در دریای خزر نیاز به آب شیرین کن نیست گفت: این به دلیل آن است که هنوز آب سطحی و رودخانه موجود است.
وی با اشاره به اقدامات برخی کشاورزان در شیرین سازی آب چاه ها با استفاده از روش RO یا همان اسمز معکوس در کاشت برخی محصولات از جمله پسته در مناطق خشک و کم آب کشور بر برخورد قانونی دولت با این گونه اقدامات تاکید کرد و گفت: در این روش حداقل 50 درصد آب ضایعات شده و دوباره به زمین و چاه ها بازگردانده می شوند که این خود مشکل زیست محیطی و شوری آب و کاهش سطح اب چاه ها را بدنبال داشته است.

**بحث بازار آب در ایران هنوز جدی گرفته نشده
اما مهندس رخشا در ادامه در خصوص اینکه در حال حاضر برای خروج از وضعیت بحران آب چه باید کرد نیز اظهارکرد: در بحث کلان این است که اول باید قیمت آب بایستی بازیابی شود چراکه هرساله دولت مقدار زیادی اعتبار از صندوق ذخیره ارزی در بخش یارانه آب صرف می کند.
وی با تاکید براینکه هنوز متاسفانه آب در بخش صنعت و کشاورزی بسیار ارزان است به نکته جالبی اشاره کردو گفت: ما حتی موفق شده ایم در کشور چین برای تصفیه پساب برخی کارخانه های صنعتی پروژه بگیریم اما هنوز در ایران موفق نبوده ایم چراکه اب در ایران بسیار ارزان است و دور ریختن آن برای شرکت های ایرانی هنوز به صرفه است.
این مهندس فعال در حوزه نانو تکنولوژی در ادامه تاکید کرد:مشکل اساسی در مدیریت سیستم است به طوریکه هنوز بحث برداشت های بی رویه آب های زیرزمینی و همچنین بازار آب در کشورمان خیلی جدی گرفته نشده است.
وی افزود: اگر بازار آب جدی گرفته شود، ورود هرچه بیشتر فعالان و سرمایه گذاران بخش خصوصی به منظور توسعه تکنولوژی های روز و پیشرفته در شیرین سازی، تصفیه و بازچرخانی آب را شاهد خواهیم بود و تنها در این صورت می توان خشکسالی در کشور را بصورت بهینه مدیریت کرد.