به گزارش ایران اکونومیست به نقل از پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC)، دکتر محمدجواد دهقانی افزود: همانطور که مشاهده می شود انتشار مقالات برتر توسط پژوهشگران ایرانی از سال 2013 تا 2016 همواره سیر صعودی را طی کرده است؛ چنانچه در سال 2013 ، تعداد 136 مقاله برتر و در سال 2014 تعداد 163 مورد، در 2015 و 2016 به ترتیب 216 و 338 مورد مقاله برتر توسط پژوهشگران ایرانی منتشر شده است. تعداد مقالات برتر در سال 2017 تاکنون 355 مقاله بوده است ولی باید توجه کرد که هنوز اطلاعات مربوطه کامل نشده است. به طوری که این تعداد در مهر ماه 96 برابر با 197 مورد بود که دربهمن ماه به 355 مورد افزایش یافته است.
***میزان انتشار مقالات برتر پژوهشگران ایرانی در حوزههای موضوعی(2013-2017)
دهقانی در ادامه بیان کرد: پژوهشگران ایرانی رشته مهندسی در سال 2013 توانستهاند 56 مقاله برتر منتشر کنند همچنین در سال 2014 تا 2016 به ترتیب 67، 87 و 134 مقاله برتر منتشر کردهاند. همان گونه که ملاحظه می‌شود روند انتشار این گونه مقالات در حوزه مهندسی در طول چند سال اخیر همواره صعودی و افزایش رشد 139 درصدی داشته است.
سرپرست ISC گفت: یکی از مهمترین مساله هایی که لازم است مورد توجه و تأکید تمامی پژوهشگران و دانشمندان ایرانی قرار گیرد، پدیده 'همکاری علمی' است. مطالعات نشان میدهد، همکاری علمی میان دانشمندان در انجام پژوهش و در نهایت نگارش و انتشار مقالات، تأثیر مستقیم و معنی داری در افزایش تعداد مقالات و همچنین افزایش تعداد استنادات دارد. به عبارت دیگر، همکاری باعث رشد کمی و کیفی تولیدات علمی دانشمندان در رشتههای گوناگون است.
وی افزود: بررسی مقالات برتر منتشر شده توسط پژوهشگران ایرانی نشان داد که یکی از دلایل اصلی پر استناد شدن مقالهها، استفاده از 'همکاری علمی' و داشتن چندین نویسنده برای هر مقاله است که این امر همانطور که در بالا گفته شد، از یک سو، موجب افزایش سرعت نگارش و ارسال مقالات و در نتیجه انتشار سریعتر آنها خواهد شد و از سوی دیگر، با توجه به نتایج مطالعات، مقالات چند نویسندهای از کیفیت بالاتری نسبت به مقالات تک نویسندهای برخوردار بوده و بیشتر مورد استناد قرار میگیرند و این امر به مرور زمان موجب می‌شود که یک مقاله در اثر دریافت استنادهای پیاپی به مقالات برتر تبدیل شود.
دهقانی خاطرنشان ساخت: نکته مهم دیگری که بایستی مورد توجه قرار گیرد همکاری علمی در سطح بینالمللی با دانشمندان تراز اول و مطرح دنیا است. پیشنهاد می‌شود، پژوهشگران ایرانی شبکههای همکاری علمی خود را از مرزهای ایران فراتر برده و شبکههای همکاری خود را در سطح بینالمللی ایجاد و گسترش داده و با دانشمندان معتبر جهان در حوزههای موضوعی مختلف همکاری علمی داشته و نتیجه این همکاریها را در قالب مقاله مشترک منتشر کنند.
وی ادامه داد: این امر (همکاری با دانشمندان بینالمللی تراز اول) در مرحله نخست شانس انتشار مقالات را در مجلات معتبر افزایش داده و در مرحله بعد موجب دریافت استنادهای متعدد می‌شود. دریافت استنادهای متعدد در بازه زمانی مشخص، مقاله را به مقالات برتر تبدیل میکند. در نهایت، اینگونه مقاله ها و نویسندگان آنها در مجامع علمی ملی و بینالمللی رشتههای تخصصی گوناگون مطرح و مورد توجه و اهمیت قرار میگیرند.
باید خاطر نشان کرد که یکی از شاخص های حرکت به سمت مرجعیت علمی جمهوری اسلامی ایران که اولین بند از سند سیاست های کلان علم و فناوری ابلاغی توسط مقام معظم رهبری است، کیفیت بخشی به پژوهش های علمی انجام شده و دستیابی هر چه بیشتر دانشمندان کشور به منابع هسته ای است.
سرپرست ISC خاطرنشان کرد: پایگاه اطلاعاتی شاخص های اساسی علم(Essential Science Indicators) یکی از زیر مجموعه های مؤسسه Clarivate Analytics ( ISI) بوده که اطلاعات بسیار مهم، معتبر و مفصلی در خصوص برترین کشورها، حوزه های موضوعی، دانشمندان، مجلات و سازمان‌ها بر اساس تعداد مقالات و استنادها را در طول 10 سال اخیر ( 2013-2017) ارائه می دهد.
دهقانی ادامه داد: این اطلاعات در حوزههای موضوعی 22 گانه و برخی شاخصهای علمسنجی به کار رفته از جمله مقالات داغ، مقالات پر استناد و مقالات برتر ( Top papers) می باشد. آخرین بررسی انجام شده نشان می دهد که کل مقالات برتر منتشر شده توسط دانشمندان جمهوری اسلامی ایران برابر با هزار و 623 مورد بوده است که از این میزان هزار و 208 مورد در پنج سال آخر ( 2013-2017) بوده است. بدین ترتیب 75 درصد از مقالات برتر پژوهشگران کشور در پنج سال اخیر بوده است.
سرپرست ISC گفت: اهمیت و ضرورت انتشار مقالات برتر توسط پژوهشگران ایرانی را می توان از دو منظر کلان و خرد تحلیل نمود. از دیدگاه کلان ارتقاء جایگاه علمی کشور در رتبهبندیهای بینالمللی و منطقهای، ارتقاء جایگاه سازمانی در رتبهبندیهای دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی در سطوح مختلف و ارتقاء جایگاه وبسایت سازمان ها و دانشگاه های کشور در رتبه بندی و بومتریک است.
وی اظهار داشت: همه ساله گزارش رتبهبندی کشورهای جهان منتشر و جایگاه هر یک از کشورها در این رتبهبندیها براساس شاخص های مختلف از جمله تعداد مقالات و استنادات مشخص می‌شود. در صورتیکه پژوهشگران ایرانی توجه و اقبال بیشتری برای اننشار مقالات برتر از خود نشان دهند، در نهایت این امر، ارتقاء جایگاه جمهوری اسلامی ایران را در سطح منطقه و جهان به همراه خواهد داشت. در کنار ارتقاء رتبه کشور، رتبه سازمان یا دانشگاه مورد نظر نیز افزایش خواهد یافت. و این مهم با درج وابستگی سازمانی پژوهشگر در مقالات برتر رخ می دهد. به عبارت دیگر، برخی از شاخصهای رتبهبندی دانشگاهها در سطوح بینالمللی، منطقهای و ملی ارتباط مستقیمی با انتشار مقالات برتردارند به این مفهوم که، هرچه تعداد انتشار اینگونه مقالات در سازمانی بیشتر باشد، جایگاه آن سازمان در نظامهای رتبهبندی افزایش خواهد یافت.
وی افزود: ضرورت و امتیازات مثبت انتشار مقالات برتر در سطح خرد و در سه محور ارائه می‌شود. این محورها عبارتند از:
1. ارتقاء رتبه و جایگاه پژوهشگران در پایگاه اطلاعاتی ESI؛ 2. معرفی پژوهشگران و نویسندگان مقالات به عنوان منبع هسته در رشته تخصصی 3. معروفیت و رویت جهانی پژوهشگر در حوزه تخصصی مطابق نظریه قشربندی اجتماعی در علم.
دهقانی گفت: پژوهشگران منتشر کننده اینگونه مقالات، جزء پژوهشگران برتر و اثربخش در حوزه تخصصی هستند. به عبارت دیگر، به هر تعداد پژوهشگر مقالات برتر بیشتری منتشر نماید، جایگاه و رتبه او نیز در پایگاه ESI افزایش خواهد داشت.
وی ادامه داد: با توجه به تعداد قابل توجه استنادات مقالات برتر، اینگونه مقالات جزء منابع هسته معرفی شده و به عنوان مرجع آموزشی و پژوهشی مورد استفاده سایر پژوهشگران و دانشجویان قرار می‌گیرد. به این ترتیب مقالات برتر در وهله نخست، موجب اشتهار پدیدآورندگان و اثربخشی آنها در رشته تخصصیشان و در وهله دوم موجب مطرح شدن خود مقاله و افزایش رویتپذیری آن می‌شود.
سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام تصریح کرد: طبق نظریه قشربندی اجتماعی در علم هر دانشمندی که تعداد مقالات و تعداد استنادات بیشتری داشته باشد در قشرهای مرکزی رشته تخصصی خود قرار گرفته و بر اساس این نظریه از امکانات مادی و معنوی بیشتری بهرمنده خواهند شد. همچنین این پژوهشگران از شانس بیشتری برای انتشار مقالات بعدی خود برخوردار هستند و مجلات نیز توجه و اقبال بیشتری برای دریافت، بررسی و انتشار مقالات این پژوهشگران نشان میدهند. در نهایت میتوان گفت پژوهشگران دارای مقالات برتر شانس بیشتری برای انتشار مقالات آتی در مجلات معتبر و تخصصی رشته خود خواهند داشت.
