پنج؛ سهم سینمای دفاع مقدس از جشنواره سی و ششم

به گزارش ایران اکونومیست؛ «ژانر» یا همان «گونه» در واقع به نوعی تقسیم بندی موضوعی فیلم‌ها گفته می‌شود که برای فهم بهتر و ساده‌تر مخاطب از فضای آثار سینمایی یا مجموعه‌های چند قسمتی تعریف شده است.
ژانربندی فیلم‌های سینمایی در دنیا نیز امری مرسوم و معمول است که از جمله آن می‌توان به ژانر وحشت، کمدی، جنگ، معمایی، حادثه‌ای اکشن، تخیلی فانتزی و اجتماعی اشاره کرد.
اما از میان این گونه‌های مختلف، بدون شک یک ژانر مخصوص سینمای ایران است که از ابتدای دهه 60 و بعد از جنگ ایران و عراق شکل گرفت که به آن گونه دفاع مقدسی می گویند.
این گونه سینمایی که به واقع مخصوص و بومی سینمای ایران است چه در مضمون و مفهوم و چه در ظاهر و سروشکل، تفاوت‌های آشکاری با هر ژانر دیگری در هر نقطه‌ای از دنیا دارد.
سینمای دفاع مقدس در واقع نمایشگر خاطرات هشت ساله مردان و زنانی است که قهرمانانه از خاک، دین و میراث پدری دفاع کردند؛ خاطراتی از چند نسل که راز جذابیت و محبوبیت آن نیز است.
سینمای دفاع مقدس در طول نزدیک به چهار دهه فعالیت خود همواره و در دوره‌های مختلف جشنواره فیلم فجر نماینده‌ای داشته است که برخی مواقع به لحاظ کیفی درخشان بوده‌ و در دوره‌هایی نیز حضور چشمگیری به لحاظ کمی داشته اند.
شاید کمتر دنبال کننده فیلم‌های سینمایی ایران را بتوان برشمرد که «آژانس شیشه ای» ساخته ابراهیم حاتمی کیا را در ذهن نداشته باشد، اثری که هر چند به طور مستقیم به جنگ یا دفاع مقدس نمی‌پرداخت اما در این گونه سینمایی جای گرفته و همواره نیز به عنوان یکی از بهترین آثار 40 سال اخیر سینمای ایران از آن یاد می شود.
البته پیش قراول تولید فیلم در گونه دفاع مقدس را باید به نام جمشید حیدری زد که سال 59 و همان ابتدای آغاز جنگ ایران و عراق، فیلم سینمایی «مرز» را تولید کرد.
«مرز» روایتی از یک دهکده مرزی است که با ورود سواری زخمی به آنجا آرامشش به هم می‌ریزد. سوار نیمه‌ جان پس از ابراز جملات نامفهومی از جمله دشمن به پاسگاه مرزی حمله کرده، در می‌گذرد و...
سینمای دفاع مقدس البته در برخی مقاطع توفیقاتی در گیشه نیز داشته است که از این آثار می توان به فیلم‌های «عقاب‌ها» و «کانی‌مانگا» در دهه 60، «آژانس شیشه‌ای» و «لیلی با من است» در دهه 70 و سه‌گانه‌ «اخراجی‌ها» در دهه‌ 80 اشاره کرد.
از جمله آثار مهم دفاع مقدسی در دهه 60 فیمل های «پیشتازان فتح»، «ما ایستاده‌ایم»، «یاد»، «پرچم‌دار»، «پایگاه جهنمی»، «عقود»، «عبور از میدان مین»، «پلاک»، «جدال در تاسوکی»، «حماسه دره شیلر»، «اتاق یک»، «هویت»، «حریم مهرورزی» و «پرواز در شب» است.
در دهه 70 سال‌های دفاع مقدس به پایان رسیده بود و به دلیل سختی تولید و تهیه آثار در خصوص دفاع مقدس صاحبان آثار، کمتر توجهی به فیلم های صرفاً در حوزه دفاع نشان دادند اما در همین دهه آثاری چون «حمله به اچ3»، «عملیات کرکوک»، «جنگ نفت کش ها»، «از کرخه تا راین»، «برج مینو، «خسوف»، «پناهنده»، «نجات‌یافتگان»، «سفر به چزابه»، «نسل سوخته» و «هیوا» تولید شد.
دهه 80 اما بار دیگر سینمای دفاع مقدس رشد کرد و آثار شاخصی چون «به نام پدر»، «مزرعه پدری»، «دوئل»، «اخراجی‌ها»، «سیزده 59» و «روز سوم» تولید شد.
بعد از سه دهه، سینمای دفاع مقدس حالا به مرز پختگی در موضوع دفاع مقدس رسیده است و در دهه 90 هرچند تعداد آثار این گونه سیر اندک نزولی داشته اما به لحاظ کیفیت عموماً این گونه آثار در میان فیلم های مهم و بعضا پُرمخاطب بوده اند.
با بررسی آثار جشنواره فیلم فجر از ابتدای سال 90 و سی امین جشنواره فیلم فجر تا سال 95، جشنواره فیلم فجر همواره میزبان 3 تا 5 فیلم با موضوع دفاع مقدس بوده است که از شاخص‌ترین این آثار می‌توان به «شیار 143» و «چ» در سی و دومین دوره جشنواره، «نفس» و «ایستاده در غبار» دوره سی و چهارم جشنواره و «ویلایی‌ها» در سال گذشته اشاره کرد.
امسال و در سی و ششمین دوره جشنواره فیلم فجر نیز 5 فیلم با موضوع دفاع مقدس حضور دارند که در ادامه با این آثار بیشتر آشنا می شویم.

*بمب
پیمان معادی امسال با فیلم «بمب» که در ژانر دفاع مقدس تولید شده در مقام کارگردان و بازیگر در جشنواره حضور دارد، داستان این فیلم با حال و هوای موشک‌باران تهران در سال ١٣66 روایت می‌شود و فیلمنامه آن همچون اثر قبلی این کارگردان توسط خود معادی نوشته‌ شده است.
در این فیلم، پیمان معادی، لیلا حاتمی، حبیب رضایی، سیامک انصاری، سیامک صفری، بهادر مالکی‌پور، رامین پورایمان، معصومه قاسمی‌پور، صبا گرگین‌پور و شهروز آقایی‌پور ایفای نقش کرده‌اند و ارشیا عبداللهی، نیوشا جهانی و باران معادی هم به‌عنوان بازیگران کودک این فیلم سینمایی‌اند.

*تنگه ابوغریب
بهرام توکلی نویسنده و کارگردان جوان سینمای ایران نیز سازنده دیگر فیلم دفاع مقدسی جشنواره سی و ششم با نام «تنگه ابوغریب» است که پس از ساخت فیلم «برف سرخ» تازه‌ترین اثر او محسوب می‌شود.
جواد عزتی، امیر جدیدی، حمیدرضا آذرنگ، علی سلیمانی، قربان نجفی و مهدی قربانی ازجمله بازیگرانی هستند که جلوی دوربین تنگه ابوغریب رفته‌اند و حمید خضوعی ابیانه نیز مدیریت فیلم‌برداری کار را بر عهده دارد.
«تنگه ابوغریب» روایتی است از دفاع‌ گردان عمار در برابر لشکرکشی رژیم بعث به فکه و شرهانی و رشادت رزمندگان گردان عمار در روزهای آخر دفاع مقدس در منطقه حساس تنگه ابوغریب.
در خلاصه این فیلم آمده است: در ٢١ تیرماه ١٣6٧، حمله وسیعی سراسر جبهه جنوب را درگیر می‌کند، یکی از نقاط حساسی که دشمن قصد عبور از آن و رسیدن به شهرها و جاده‌های کلیدی ایران را دارد تنگه ابوغریب است، تنگه‌ای که نام و خاطره‌اش در میانه تاریخ رسمی روزهای پایانی جنگ گم‌شده ... تنگه‌ای که محل مقاومت افراد گردان عمار بود ... .

*سرو زیر آب
دیگر فیلم دفاع مقدسی جشنواره امسال «سرو زیر آب» به کارگردانی و نویسندگی محمدعلی باشه آهنگر تولید شده است.
در خلاصه داستان فیلم آمده است: راز جهانبخش کرامت فاش می‌شود؟ این راز خواب چیستا، ماهرو، گودرز، بهرام، جهانگیر و سرگرد پوشیاس را آشفته خواهد کرد. جهانبخش برای اثبات بی گناهیش و بازگشت آرامش سفر بلندی را آغاز می‌کند؛ سفری که پایانش زندگی بسیاری از آن‌ها را تغییر می‌دهد...
در این فیلم بابک حمیدیان، مسعود رایگان، رضا بهبودی، مینا ساداتی، همایون ارشادی، مهتاب نصیر پور، هومن برق‌نورد، ستاره اسکندری، شهرام حقیقت دوست، فرخ نعمتی، هادی قمیشی، سیاوش چراغی پور، حسن نجاریان، حسین فلاح و امیر دلفانی نقش‌آفرینی می‌کنند.

*ماهور
«ماهور» به کارگردانی حمید زرگرنژاد یک درام عاشقانه در بستر دفاع مقدس محسوب می‌شود که تمام فیلمبرداری آن در لوکیشن‌های بکر و واقعی در تالاب‌ها و روستاهای جنوب انجام شده است.
ساعد سهیلی، یوسف مرادیان، بهاره کیان افشار، مونا فرجاد، میترا حجار، داریوش ارجمند، سعید آقاخانی، علی اوسیوند و مالک سراج از جمله بازیگرانی هستند که در این پروژه به ایفای نقش پرداخته‌اند.
در خلاصه داستان این فیلم است: در روستایی مرزی، زیباترین دختر به عنوان عروس هور انتخاب می‌شود، امین معروف به سمور؛ قاچاقچی ایرانی عروس هور به نام ماهور را می‌دزد...

**کامیون
«کامیون» به کارگردانی و تهیه‌کنندگی کامبوزیا پرتوی است که حالا بعد از مدت ها دوری از کارگردانی با مدیریت فیلمبرداری «تورج اصلانی» ساخته شده است.
سعید آقاخانی، نیکی کریمی، تروسکا جولا، رامین راستاد، یعقوب پرسا و نسرین مرادی در این فیلم ایفای نقش کرده اند.
این فیلم روایت یک راننده کامیون ایرانی است که خانواده ای از اهالی کردستان عراق را برای یافتن پدر خانواده به تهران می آورد...
حالا باید منتظر ماند و دید که با توجه به حضور نسبتاً خوب آثار دفاع مقدسی به لحاظ کمی این آثار به لحاظ کیفی و در رقابت با دیگر فیلم های سینمای در بخش سودای سیمرغ جشنواره اقبال خوبی خواهند داشت یا خیر؟
سی و ششمین جشنواره فیلم فجر به دبیری ابراهیم داروغه زاده از 12 تا 22 بهمن ماه در پردیس سینمایی ملت برگزار خواهد شد.