به گزارش ایران اکونومیست؛ زاد روز فردوسی به صراحت در تاریخ ادبیات مشخص نیست اما اول بهمن ماه در تقویم ایران به نام فردوسی و گرامیداشت این شاعر حماسه سرا شناخته شده، برخی فردوسی را بزرگ‌ترین سراینده پارسی‌گو دانسته‌اند که از شهرت جهانی برخوردار است و نام ایران و ایرانیان را در جهان با افتخار زنده کرده است.
این حکیم سخن بین سال های 329 تا 416 هجری قمری در طوس خراسان زاد و زیست. اساتید ادبیات معتقدند این شاعر بزرگ مثل بقیه بزرگان علم و ادب فارسی، به تمامی دانش زمان خود تسلط داشته و فردی با دانشی والا از حکمت و فلسفه، تاریخ و اسطوره، پزشکی و از همه مهم‌تر ستاره‌شناسی و گاهشماری بوده و به همین جهت نیز نامش را از همان ابتدا با عنوان حکیم یاد کرده‌اند.
نشانه های هریک از این علوم را می توان به وضوح از ابیات و اشعار فردوسی گرفت.
شاهنامه پرآوازه‌ترین سروده فردوسی و یکی از بزرگ‌ترین نوشته‌های ادبیات کهن پارسی است، فردوسی شاهنامه را در مدت 25 تا 30 سال سرود که در نوشته های تاریخی بیان شده پس از بر تخت نشستن سلطان محمود غزنوی آن را تقدیم وی کرد.
فردوسی دهقان و دهقان‌زاده بود، او آغاز زندگی را در روزگار سامانیان و هم‌زمان با جنبش استقلال خواهی و هویت‌طلبی در میان ایرانیان سپری کرد، شاهان سامانی با پشتیبانی از زبان فارسی، عصری درخشان را برای پرورش زبان و اندیشه ایرانی آماده کردند و فردوسی در هنر سخنوری آشکارا وامدار گذشتگان خویش و همه آنانی است که در سده‌های سوم و چهارم هجری، زبان فارسی را به اوج رساندند.
برخی از پژوهشگران ادب فارسی درگذشت حکیم سخن را پس از سال ۴۰۵ و پیش از سال ۴۱۱ هجری قمری دانسته اند و نوشته اند پس از مرگ، واعظ طبرستان به دلیل شیعه بودن فردوسی از به خاکسپاری پیکر وی در گورستان مسلمانان جلوگیری کرد و به ناچار در باغ خود وی در توس به خاک سپرده شد.
**فرهنگ و منش ایرانی مرهون فردوسی
میرجلال‌الدین کزازی شاهنامه‌پژوه و پژوهشگر برجسته ایرانی در زبان و ادب فارسی در زمینه اهمیت و جایگاه فردوسی در ادبیات ایران گفت: فردوسی سخنوری است که او را نمی توان از دید کارکرد بنیادین و نهادین گسترده و ژرفی که بر فرهنگ و منش ایرانی نهاده است با هیچ سخنور دیگری سنجید و برابر نهاد.
این چهره ماندگار فرهنگ و ادب ایران افزود: فردوسی شاهکاری جاودانه و بی مانند را پدید آورده که تنها یک شاهکار ادبی نیست، از بعدی شاهکاری ادبی است اما شالوده آنچه من آن را ناخودآگاهی تباری می نامم با این پدیده شگرف و شگفت ادبی و فرهنگی در ایران نو، ایران پس از اسلام ریخته شده است.
استاد کزازی ادامه داد: به گونه ای می توانیم بیانگاریم که اگر فردوسی در یکی از باریک ترین و دشوارترین روزگاران در تاریخ این سرزمین کهن سر بر نمی آورد و شاهنامه را نمی سرود ما ایرانیان اکنون خود را ایرانی نمی دانستیم و به زبان دلاویز و شورانگیز فارسی با یکدیگر سخن نمی گفتیم.
**شاهنامه نامه منش و فرهنگ ایرانی
این استاد دانشگاه خاطر نشان کرد: بر همین پایه است که من شاهنامه را نامه فرهنگ و منش ایرانی می نامم.
به گفته وی فردوسی نه تنها در فرهنگ و ادب ایران بی همتاست بلکه در ادب و فرهنگ جهان هم براستی نمی توان سخنوری را همتا و همبالای او نشان داد، برای نمونه هومر سخنسرای یونانی یا ویرژیل سخنسرای روم را که برترین رزمنامه سرایان اروپایی اند نمی توان با فردوسی در یک تراز و ترازو نهاد.
این پژوهشگر برجسته ایرانی افزود: هنوز نیز فردوسی نزد ایرانیان شناخته ترین سخنور و شاهنامه شناخته ترین شاهکار ادبی است. اگر آماری بگیریم در این زمینه بی گمان فردوسی و به همان سان شاهنامه در فراز این آمار جای خواهند گرفت.
کزازی گفت: تنها سخنوری که در شناختگی با فردوسی سنجیده می تواند شد و دیوان او با شاهنامه قابل قیاس است، حافظ می باشد.
**بهره وری ایرانیان از فردوسی و شاهنامه پس از روزگار گذار
این استاد دانشگاه خاطر نشان کرد: ما در روزگار گذار اجتماعی و فرهنگی هستیم و در روزگار گذار به ناچار نابهنجاری، سرگشتگی، دروایی (تعلق) و پادرهوایی فرهنگی و اندیشه ای و روانی پدید می آید.
وی اذعان داشت: ایرانیان هنگامی که روزگار گذار را به پایان بیاورند به خویشتن باز می گردند و خود را به شایستگی شناخته و انگیخته تر، جان افروخته تر و با شور و شرار و تب و تابی افزون تر چنگ به دامان فردوسی و شاهنامه درخواهند زد، زیرا می دانند که برای ایرانی بودن و ایرانی ماندن از این دو بیشترین ، مایه ورترین و پایه ورترین بهره را می توانند برد.
**زادروز فردوسی در هاله ابهام
این چهره ماندگار ادب فارسی گفت: به درستی نمی دانم که چرا این روز زادروز فردوسی شمرده شده است اما در آن چند و چون و مگر هست.
کزازی افزود: این زمینه ای است ادبی و تاریخی که همواره باید بدان اندیشید و در آن کاوید اما از این دید که روزی را ما روز فردوسی بشماریم و آن روز را گرامی بداریم ، این زمینه چندان ارجی نمی تواند داشت.
این استاد دانشگاه تاکید کرد: مشخص نبودن زادروز فردوسی بهانه ای بهینه در بیش اندیشیدن و پرداختن به فردوسی و شاهنامه او خواهد بود. از نگاهی بسیار فراخ، هر روز که ما در آن به ابرمرد فرهنگ و ادب ایران بیندیشیم و به شاهکار درجامند و بی مانند او، آن روز ، خجسته روز فردوسی و شاهنامه خواهد بود.
