کاهش آلودگی هوا با تعطیلی مدارس ممکن است؟!

به گزارش ایران اکونومیست به نقل از خبرگزاری علم و فناوری؛ عیسی کلانتری رئیس سازمان محیط زیست روز 13 دی ماه در حاشیه جلسه هیأت دولت از پیشنهاد تعطیلی یک ماهه مدارس در زمستان در جهت کاهش آلودگی هوای شهرهای نیمه شمالی کشور خبرداد.
 
مساله ای که هر از چند گاهی نقل محافل علمی می شود و با سردی هوا اوج می گیرد و با گرمی هوا فراموش می شود این بار چالش آموزشی کشور از زبان رئیس سازمان محیط زیست مطرح می شود.
 
به نظر می رسد پیشنهاد معاون رئیس جمهور در این مقطع صرفا برای فرار رو به جلو از درمان آلودگی هوای کلانشهرها صورت می گیرد و منظور از آن اصلاح و سازماندهی وضعیت آموزش در مدارس کشور نیست.
 
در مورد رابطه تعطیلی مدارس و آلودگی هوا کارشناسان نظرات متفاوتی دارند. تعدادی از کارشناسان معتقدند که آلودگی هوا در کلانشهرها باتوجه به تغییرات اقلیمی صورت گرفته و تمهیدات متناسب با آن بایستی در نظر گرفته شود اگرچه در این میان خودروهای دیزلی دودزا هم مزید بر علت هستند.
 
اما با این حساب هم نمی توان روند آموزشی کشور را متوقف کرد و باید از نهادهای ذی ربط مسؤول پاسخ گرفت نهادهایی مانند پلیس راهنمایی و رانندگی  و ...
 
اگرچه در این بازی، طرفین توپ را به زمین سایرین می اندازند و هزینه ای که از جیب تماشاگران و مردم صرف می شود. تعطیلی اجباری مدارس، افزایش بیماری های تنفسی و سرطان و سایر هزینه هایی که روی دست مردم باقی می ماند همگی در سایه این است که هیچ اقدامی بجز طرح ترافیک و تعطیلی مدارس اعمال نمی شود.

 
 البته این قصه پرغصه با چندین سازمان ذی ربط در بحث آلودگی هوای شهرها ادامه دارد اما اینکه آیا تعطیلی مدارس یا به اصطلاح جامع تر، تغییر زمان بندی تحصیلی دانش آموزان می تواند گره گشای مشکل آلودگی هوای شهرها باشد؟!
 
بازی دولتی ها
 بازی تعطیلی مدارس در دوره های اخیر میان دولت و مجلس به چالش افتاده است. صدایی که از مجلس به گوش می رسد ساز مخالف است همانگونه که طرح تعطیلات زمستانی مدارس در سال گذشته از سوی مجلس شورای اسلامی تصویب نشد. استدلال مجلس این بود که طرح کارشناسی شده نیست به طوری که تقویم آموزشی برای کل کشور یکسان است و از اول مهر تا آخر اردیبهشت تصویب شده است و نمی توان در این رابطه سلیقه ای و منطقه ای عمل کرد.
 
حمایت میرزاده سخنگوی کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس درباره طرح تعطیلی یک ماهه مدارس در فصل زمستان اظهار کرده است: طرح جدید سازمان محیط زیست در این رابطه هنوز به مجلس ارائه نشده است اما این مسأله چند ماه قبل در قالب طرح دیگری ارائه و در کمسیون کشاورزی  بررسی شد و در مجلس رای نیاورد هم‌اکنون نیز بعید است طرحی که توسط افرادی به جز کارشناسان آموزش‌وپرورش  برای حل مشکل آلودگی هوا که ارتباطی با مدارس ندارد، تهیه شده در مجلس تصویب شود.
 
وی با تاکید بر اینکه ارائه طرحی که نظام آموزشی را تغییر می‌دهد، ساده نیست معتقد است: سازماندهی نیروهای آموزشی، چاپ کتاب‌های درسی و نظام آموزشی در کشور متمرکز است از سوی دیگر آزموده را آزمودن خطاست و در گذشته این طرح ارائه شده بود و چند سال نظم و نظام مدارس را به هم ریخت و در نهایت موفق نشد.
 
سخنگوی کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس می گوید: این مباحث باید به صورت دقیق توسط کارشناسان تعلیم‌و تربیت تهیه شود تا به مشکلات کل کشور کمک کند و سیستم آموزشی به گونه‌ای طراحی شود که این مسئله عملیاتی باشد نه اینکه یک نفر به ذهنش برسد و طرحی را برای تعطیلات یک ماهه مدارس در فصل زمستان ارائه کند؛ جمعیت را از روستاها مهاجرت داده و در تهران متمرکز کرده‌اند و حالا می‌گویند برای حل آلودگی هوا مدارس را تعطیل کنیم آیا روزهایی که مدرسه تعطیل می‌شود، بچه‌ها در خانه می‌مانند؟
 
میرزاده همچنین معتقد است:‌ مسؤولان محیط زیست اگر پیشنهادی دارند باید آن را به آموزش‌وپرورش ارائه دهند تا توسط کارشناسان بررسی شود و به جای تعطیلی مدارس سطح آموزش‌ها را ارتقاء دهند و اطلاعاتی در کتاب‌های درسی ارائه شود  که بحث آلودگی هوا کنترل شود و دانش‌آموزان با حفظ محیط زیست آشنا شوند.
 

اما در ادامه مجلسیان علل دیگری را نیز از دلایل مخالفت خود می دانند به طوری که مواردی مانند میزان ساعات موظفی تدریس در نظام آموزشی کشور و رابطه آلودگی هوا با تعطیلی مدارس را از موانع خود برای موافقت با این لایحه بر می شمارند. شرایط جغرافیایی و اقلیمی نیز از دیگر علل رأی نیاوردن این لایحه است چرا که به زعم نمایندگان مجلس، تنوع آب و هوا و شرایط اقلیمی گوناگون در کشور شرایط متفاوتی را در آلودگی هوا برای هموطنان بوجود آورده و نمی توان نسخه ای یکسان برای مناطق سردسیر و گرمسیر کشور پیچید. اگر بنا بر این باشد که مدارس یک ماه زودتر شروع به کار کنند باید در نظر گرفت که در مناطق گرمسیر شدت گرما ممکن است آسیب هایی برای دانش آموزان داشته باشد.
 
فاطمه سعیدی عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس نیز در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه آیا بحث انعطاف در تقویم آموزشی مجدداً در دستور کار مجلس قرار خواهد گرفت، گفت:‌ هم‌اکنون در حال بررسی کارشناسی پیرامون این مسئله هستیم چرا که هنوز برای ما ثابت نشده است که تغییر زمان شروع سال تحصیلی بتواند در کاهش آلودگی هوا مؤثر باشد و اگر در بررسی‌ها به این نتیجه برسیم که تغییر تقویم آموزشی مدارس در کاهش آلودگی تأثیرگذار خواهد بود قطعاً با آن موافقت خواهیم کرد.

 
کارشناسان آموزش و پرورش چه می گویند؟!
به‌اذعان مسؤولان آموزش‌وپرورش، تعداد روزهای آموزشی در کشور بین 180 تا 200 روز تعیین شده است و برمبنای همان هم تعداد ساعات آموزشی را تعیین کرده‌اند برهمین اساس آموزش و پرورش موظف است آن تعداد روز را به ارائه آموزش بپردازد. تعطیل شدن مدارس به هر دلیلی، آلودگی هوا، بارش برف یا ایجاد شرایط اضطراری در برخی استان‌ها یک امر طبیعی است و پیش می‌آید ولی برای این‌که تعداد روزهای مفید آموزش تحقق پیدا کند، علی القاعده باید به‌تعداد روزهای تعطیلی، در ادامه سال تحصیلی آن روزها جبران شود.
 
اگرچه کارشناسان معتقدند که تعطیلی مدارس تنها می تواند مانند یک مسکّن برای آلودگی شهرها عمل کند و درد پابرجاست. اول اینکه تنظیم تعطیلات دانش آموزان با والدین برای خروج از شهرهای آلوده در روزهای تعطیل و کاهش آلودگی امری آسان نیست و ممکن است اشتغال والدین مانع انجام مسافرت های چند روزه در روزهای عادی سال گردد و تعطیلی چندروزه مدارس بر هزینه والدین برای نگهداری دانش آموزان می افزاید. از طرفی دیگر با فرض اینکه مسافرت های چند روزه صورت بگیرد لاجرم پس از بازگشت شهروندان به خانه بازهم روز از نو خواهد بود و همان هوای آلوده گریبان ما را خواهد گرفت.
 
در هر حال اگر برنامه زمانی نظام آموزشی کشور را یکی از شاخص های مرتبط با آلودگی هوا در کلانشهرها بدانیم باید از منظری کارشناسانه به تقویم آموزشی در کشور نگاه کنیم. آیا زمان بندی آموزش در ایران متناسب با شرایط و رویکرد آن قابل توجیه است؟
 در این رابطه سید بابک هاشمی نکو کارشناس آموزشی با اشاره به توزیع تعطیلات در طول سال تحصیلی به می گوید: توزیع تعطیلات مدارس در طول سال منجر به آن می‌شود که تراکم تعطیلات در یک زمان نباشد، فاصله مناسب در دوره‌های مختلف زمانی برای دانش‌آموزان ایجاد شود تا یادگیری آنها استمرار پیدا کند.
 
وی همچنین معتقد است: می‌توان با شرایط جغرافیایی استان‌های مختلف، زمان شروع فعالیت مدارس را از شهریور تعیین کرد تا در فصول سرد سال که در کلان‌شهرها شاهد آلودگی هوا هستیم، تعطیلات مدارس مشکلی در روند آموزش ایجاد نکند، از سوی دیگر دانش‌آموزان در فصل تابستان حدود سه ماه و نیم تعطیل هستند و این فاصله طولانی در جریان آموزش باعث گسست علمی می‌شود و می‌توان با خروج آموزش‌وپرورش از حالت تمرکز و دادن اختیار به استان‌ها، زمان شروع فعالیت مدارس را در برخی مناطق از شهریور ماه پیش‌بینی کرد.
 
مدیران و مسؤولان وزارت آموزش و پرورش نیز با توزیع تعطیلات در طول سال به دلایل مختلف موافقند و در این رابطه به بندهایی از سند تحول بنیادین استناد می کنند. علی زرافشان معاون آموزش متوسطه وزارت آموزش و پرورش درباره نسبت به طرح سازمان محیط زیست برای تعطیلی یک‌ماهه مدارس در فصل سرما اظهار می کند: در سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش در بحث زمان آموزش به موضوع توزیع تعطیلات در طول سال تحصیلی و جلوگیری از ایجاد شکاف زمانی اشاره شده است یعنی تعطیلات طولانی‌مدت تابستان باعث افزایش فاصله دانش‌آموزان از مدرسه و افت تحصیلی می‌شود.
 
وی معتقد است: پیشنهاد آموزش‌وپرورش برای توزیع تعطیلات در طول سال تحصیلی بر مبنای سند تحول بنیادین است، در این سند به بحث تغییر زمان آموزش متناسب با شرایط جغرافیایی اشاره شده است همچنین به‌لحاظ آموزش و یادگیری، تعطیلات طولانی تابستان باید کوتاهتر شود یعنی به‌جای 12 هفته، 7 هفته تعطیلات داشته باشیم و بقیه در طول سال تحصیلی توزیع شود.
 
معاون آموزش متوسطه وزارت آموزش‌وپرورش بر تجربه برخی کشورهای استناد می کند و می گوید: اگر به آموزش‌وپرورش اختیار داده شود این آمادگی را داریم تا تعطیلات تابستانی را در طول سال توزیع و متناسب با شرایط آب‌وهوایی آن را تنظیم کنیم. اگر این اتفاق در آموزش‌وپرورش رخ دهد فرصت‌های خوبی برای محیط زیست و گردشگری کشور نیز ایجاد می‌شود البته در آموزش و پرورش از منظر آلودگی هوا و گردشگری به مسئله توزیع تعطیلات نگاه نمی‌کنیم.
 
تجربه جهانی
 اما تجربه ای که زرافشان از آن سخن می گوید از چند جهت قابل بررسی است. اول اینکه شرایط اقلیمی و جغرافیایی آن کشور چگونه است؟ دوم اینکه اهداف و رویکردهای نظام آموزشی آن کشور بر چه اساس است؟ سوم اینکه الگوی کشورهای مبدا در نظام آموزشی کشور تا چه میزان مطابق با ایران است؟
 کشورهای مختلف در دنیا نظام آموزشی متناسب با شرایط و اهداف خود را دارند به گونه ای که در جدول ذیل روزهای تعطیل در برخی کشورها آمده است.

 
بدین ترتیب می توان چنین جمع بندی کرد که برای بروزرسانی زمان بندی تحصیلی در کشور، یک طرح کارشناسی شده از سوی وزارت آموزش و پرورش به مجلس ارائه شود که مطابق با استانداردهای آموزشی در سطح جهانی و متناسب با ساختار بومی ایران باشد و صرفا برای برون رفت موقت از مخمصه فعلی مدنظر نباشد چرا که تجربه تلخ تغییر سیستم آموزشی یا توزیع تعطیلات در دوره های قبل بازهم تکرار می شود و تنها دانش آموزان در این میان قربانی سیاسی کاری و ندانم کاری برخی مسؤولان می شوند.