اما نکته‌ای که طی سالیان اخیر در بحث آلودگی هوا به آن پرداخته شد تنها مسائل فنی بوده به‌طوری که نگاه صرف به مسائل فنی و تکنولوژی، گاه برنامه‌ریزان را از توجه به مسائل مدیریتی نظیر مدیریت تقاضای سفر، مدیریت ترافیک، بارگذاری جمعیت در تهران و مدیریت کاربری اراضی غافل کرده است.
بی توجهی به تمام مسائل آلودگی هوا حالا سبب شده با وجود ارتقای استانداردهای زیست محیطی خودروها و ارتقای کیفیت سوخت، کماکان مشکل آلودگی هوا همچنان در کشور نمایان باشد.
در این میان بحث مدیریت تردد خودروها و ایجاد محدودیت‌های مبتنی بر مطالعات رعایت عدالت و کاهش آلودگی هوا در شهرها یکی از مهم‌ترین بحث‌های مدیریتی کاهش آلودگی هوا است که در شهرهای مختلف دنیا اجرا می‌شود.
راهکارهای ساده و زود بازده دم دستی نظیر زوج و فرد باعث شده که در تهران نه تنها مسأله آلودگی هوا حل نشود بلکه تمایل به داشتن چند خودرو و استفاده از موتورسیکلت افزایش یابد آن هم بدون اینکه اقدام عملی برای کاهش آلودگی هوا صورت بگیرد!
اگر در شهر تهران بتوان تردد خودروها را بر اساس آلودگی و مصرف سوخت مدیریت کرد می‌توان گفت یکی از اقدامات مغفول کاهش آلودگی هوا اجرایی شده است. اعتقاد کارشناسان بر این است که آلودگی از اگزوز خودروها خارج می‌شود و نه از پلاک خودرو.
جاگزینی طرح ترافیک کنونی با یک طرح هوشمند مبتنی بر عدالت با هدف کاهش آلودگی هوا به نوبه خود طرحی درخور قدردانی است که می‌تواند دستاوردهای مثبتی داشته باشد.
از جمله اینکه امکانات و تسهیلاتی را برای ساکنین منطقه در نظر گرفته است. از دیدگاه شهری و مسائل اجتماعی خالی شدن بافت مرکزی ناصر خسرو و پامنار و حوالی آن و تبدیل شدن منازل به انبارهای مشاغل شیمیایی و لوازم خودرو و غیره از نکات منفی طرح قدیمی ترافیک تهران است و عملاً هیچ مسئولی، جسارت تغییر و تحول آن را نداشته است.
به‌عبارتی طرح ترافیک کنونی بافت مرکزی شهر تهران را از دیدگاه مسکونی متلاشی کرد. از دیدگاه عدالت اجتماعی نیز ضمن اینکه لازم است دسترسی افراد به این منطقه فراهم و تبعیض‌ها حذف شود، باید تسهیلات خاصی برای ساکنین منطقه در نظر گرفته شود که در گزارش‌ها به آن اشاره شده است.
اشاره به این نکات برای نخستین بار بسیار درخور توجه است زیرا اغلب تصمیم گیری‌های منطقه را تا به امروز کسانی انجام داده‌اند که حتی یک روز هم در این منطقه زندگی نکرده‌اند! اما چند نکته باید در نظر گرفته شود:
1 - در حال حاضر عوارض خودرو شهرداری برخلاف رویه دنیا است به‌طوری که خودرو نو عوارض بیشتری نسبت به خودرو کهنه‌تر می‌پردازد همچنین عوارض خودروها براساس قیمت آنها است نه براساس تولید آلودگی و مصرف سوخت!
2- با توجه به این اصل که آلوده‌کننده باید بهای آن را بپردازد ورود به محدوده یا کلاً نقاط مختلف شهر باید متناسب با تولید آلودگی باشد که این امر نیازمند بازنگری اساسی در سیستم معاینه فنی سنتی کنونی است.
3- شایسته است بخش‌های دیگر شهرداری مسائل دیگری که ترافیک و منظر شهر را از بین برده است نظیر ساخت و سازهای بی‌رویه و توسعه ناهمگون شهر را بازنگری اساسی نمایند.
4- توجه به آلودگی سیستم حمل و نقل اتوبوسرانی باید در اولویت بالایی قرار گیرد تا رسالت شهرداری در تحقق حمل و نقل عمومی کم آلاینده تحقق یابد.
یوسف رشیدی عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی
