مدتی است که هوای کلانشهرها در بدترین شرایط قراردارد به طوری که مسئولان اعلام کرده‌اند امسال بدترین شرایط آب وهوایی را در تهران نسبت به سالهای گذشته داریم، ظاهرا توزیع بنزین یورو4 در 8 کلانشهر نیز نتوانسته است از میزان آلودگی هوای کلانشهرها بکاهد.
براساس گزارش‌های منتشر شده توسط شرکت ملی پالایش و پخش فراورده های نفتی هم اکنون 8 استان آذربایجان شرقی،اصفهان، البرز،تهران،خراسان رضوی،خوزستان،فارس و مرکزی بنزین یورو4 دریافت می کنند که البته این 8 کلانشهر نیز از آلوده ترین شهرهای حال حاضر کشور هستند،بنابراین باید گفت با توجه به آمار توزیع روزانه حدود 20 میلیون لیتری بنزین یورو4 در این کلانشهرها قطعا این حجم بنزین یورو4 کفاف این 8 کلانشهر را نخواهد داد.
5 سال قبل در زمان مدیریت معصومه ابتکار در سازمان محیط زیست بحث های سیاسی در خصوص تولید بنزین پتروشیمی ها مطرح شد که برخی از رسانه های داخلی نیز هم‌صدا با رسانه های خارجی اعلام کردند بنزینی که در پتروشیمی ها تولید می شود سرطانزا است و حتی برخی از وکلای دادگستری نسبت به این موضوع حساس شده و در پی شکایت از تولیدکنندگان این بنزین برآمدند اما هرگز نه خانم ابتکار و نه رسانه های همسو با آنها نتوانستند سندی را دال بر سرطانزا بودن بنزین پتروشیمی ها ارائه کنند.
در آن سالها گفته می شد بنزین پتروشیمی ها علت آلودگی هوای تهران است ، بنابراین وزارت نفت با همکاری سازمان محیط زیست تصمیم گرفتند تولید بنزین در پتروشیمی ها متوقف وبه جای آن بنزین از خارج از کشور وارد شد.
*آیا بنزین پتروشیمی علت اصلی آلودگی هوای تهران بود؟
این سوالی است که پس از توقف تولید بنزین در مجتمع های پتروشیمی همواره در ذهن منتقدین منصف وجود دارد؛ اینکه اگر چنین است و بنزین پتروشیمی ها علت آلودگی هوای تهران بود به چه دلیل پس از توقف تولید بنزین در پتروشیمی ها هنوز آلودگی هوای کلانشهری مانند تهران برطرف نشده است؟ پاسخ پرسش مذکور را پیشتر مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران به صراحت داده است.
وحید حسینی طی یادداشتی که در سال 92 در اختیار هفته‌نامه تجارت فردا گذاشت، نوشته است« آیا واقعاً کیفیت بنزین مصرفی است که این میزان آلودگی هوای تهران را سبب‌ساز شده است؟ واقعاً پاسخ این سوال منفی است. متاسفانه به مردم این‌طور تلقین شده که خودرو و بنزین مصرفی خودروها در تهران عامل این میزان آلودگی است، اما به عنوان یک پژوهشگر که تمام مطالعاتم در این بخش است، باید بگویم سوخت دیزل و پس از آن نیروگاه‌های کشور اصلی‌ترین عوامل آلودگی هوا به شمار می‌روند. متاسفانه در این موارد سکوت معناداری می‌شود.
*در حال حاضر حدود 140 واحد نیروگاه در کشور وجود دارد که به جای اینکه از گاز طبیعی به عنوان سوخت استفاده کنند، از مازوت پرسولفور استفاده می‌کنند و در نتیجه سوخت نفت کوره به میزان بسیار بالا که قابل قیاس با بدترین نوع بنزین هم نیست، گوگرد وارد هوا می‌شود.
حالا باید دید در اطراف همین تهران و شهرهای بزرگ چه تعداد نیروگاه داریم که به دلیل کمبود گاز طبیعی مجبورند از مازوت استفاده کنند و گوگرد سمی تولید کنند.»
با این وجود مرغ برخی از مسؤولان دولتی یک پاداشته و همواره اعلام کرده‌اند بنزین پتروشیمی ها علت آلودگی هوای تهران بوده است، استدلال رئیس سازمان محیط زیست و بعضی مدیران نفتی برای اثبات آلودگی ریفرمیت(ماده اولیه بنزین) پتروشیمی و جایگزینی این ریفرمیت با بنزین وارداتی به جای ارائه اسناد آزمایش و آنالیز ریفرمیت (ماده اولیه بنزین) پتروشیمی‌ها و مقایسه آن با ریفرمیت پالایشگاه‌ها، پاکتر شدن هوای تهران در بهار سال 93 نسبت به زمستان و بهار سال 92 و امکان رویت قله دماوند پس از توقف تولید بنزین پتروشیمی‌ها در واقع آغاز واردات بنزین بود.
اما جالب است بدانیم که به اذعان مدیران فعلی وزارت نفت و مدیران سابق محیط زیست و بررسی‌های 3 کمیسیون تخصصی مجلس اساسا بنزین پتروشیمی در زمان تولید حتی یک لیتر هم در تهران توزیع نشده است که حذف آن بتواند تاثیری بر آلودگی یا پاکی هوای تهران بگذارد.
عباس کاظمی، معاون سابق وزیر نفت و مدیرعامل سابق شرکت ملی پالایش و پخش فراورده‌های نفتی در گفت‌وگویی با شماره 47 ماهنامه تازه‌های انرژی (متعلق به سید عماد حسینی دیگر معاون وزیر نفت) در زمستان 92 در صفحه 44 می‌گوید:«بنزین تولیدی در پتروشیمی از شیراز بالاتر نمی‌آید و در همان شهرهای جنوبی مصرف می‌شود.»
یوسف رشیدی مدیر سابق مرکز هوا و تغییر اقلیم سازمان محیط‌زیست نیز در گفت‌وگو با فارس تاکید کرده است:« قطعا بنزین پتروشیمی‌ها در تهران نیامد.»
حسین آذین سخنگوی کمیسیون اصل 90 نیز پس از دعوت این کمیسیون از همه طرف‌های مرتبط و بحث و بررسی در این باره در گفت‌وگو با فارس تصریح کرد:« سازمان محیط زیست مدعی است حذف بنزین تولیدی پتروشیمی باعث بهبودی کیفیت هوای تهران شده است و این ادعا در کمیسیون اصل 90 زیر سؤال رفت چرا که اصلاً بنزین تولیدی پتروشیمی‌ها در تهران توزیع نشده است.
* توقف تولید بنزین یورو 4 پتروشیمی‌ها و واردات بنزین پاتیلی
همانطور که گفته شد سال 90 در راستای اعمال فشار بر ایران در مسئله هسته‌ای واردات بنزین به کشور تحریم و این تصمیم منجر به تولید بنزین با استاندارد یورو4 با استفاده از ریفورمیت پتروشیمی‌ها شد.
اما با روی کار آمدن دولت یازدهم و اتخاذ یک تصمیم کاملا سیاسی یکباره برخی مسئولان دولت مانند وزیر نفت و رئیس سازمان محیط زیست با حمایت از برخی رسانه‌ها با رسانه‌های خارج‌نشین اعلام کردند بنزین تولیدی توسط ریفورمیت مجتمع های پتروشیمی سرطان زاست! ادعایی که ورود کمیسیون بهداشت و درمان مجلس بی پایه بودن آن را ثابت کرد.
ولی ظاهرا برای برخی از مسؤولان دولتی لذتی که در واردات بنزین حتی پاتیلی وجود دارد در تولید بنزین در داخل کشور نیست، به همین دلیل از سال 92 تا کنون ایران اقدام به واردات بنزین می کند. هر چند که مشخص شد واردات روزانه 14 تا 16 میلیون لیتری بنزین وارداتی نیز نتوانسته است از آلودگی هوای کلانشهری همچون تهران بکاهد.
*گازوئیل ومازوت علت اصلی آلودگی هوای ایران
بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی، هوای ایران یکی از آلوده ترین‌ها در جهان است و براساس گزارشی که این سازمان در سالهای اخیر ارائه کرد ایران دوازدهمین کشور آلوده جهان و چهار شهر ایران در بین 10 شهر آلوده جهان قرار دارند.
این گزارش اضافه می‌کند، ایران سالانه حدود یک میلیارد و 600 میلیون بشکه سوخت معادل نفت مصرف می‌کند که از این مقدار سهم گاز طبیعی یک میلیارد و 132 میلیون بشکه معادل نفت است. تولید گاز طبیعی بازاریابی شده در ایران سالانه حدود 180 میلیارد متر مکعب است که اصلی‌ترین دلیل آلودگی هوای ایران تغذیه نیروگاه‌ها با نفت کوره و گازوئیل است و پس آن خودروهای فرسوده در رفت‌وآمد که بخش اعظمی از آن در ناوگان حمل و نقل عمومی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در ماه های سرد سال جاری به طور متوسط 50 تا 53 میلیون لیتر مخلوط گازوئیل و مازوت در نیروگاه ها استفاده می شود. همچنین باید گفت از توزیع روزانه 79 میلیون لیتر گازوئیل برای حمل و نقل فقط 10 میلیون لیتر آن گازوئیل با استاندارد یورو 4است و مابقی از گازوئیل معمولی استفاده می شود.
عیسی کلانتری رئیس سازمان محیط زیست نیز اخیرا اعلام کرده است گازوئیلی که در اختیار حمل و نقل و نیروگاه ها قرار می دهند 10 ها برابر بیشتر از حد مجاز آلوده کننده است.
نکته ای که نباید از آن غافل بود ابتر ماندن طرحهایی است که می توانست با اجرای آن از آلودگی هوای کلانشهر ها کاست طرح هایی مانند سبد سوخت و انرژی، تعطیلی چندین ساله شورای عالی انرژی که می توانست نقشه راه مصرف سوخت را در کشور تدوین و بر روی آن نظارت کند، مشکلات موجود بین شرکت ملی گاز و نیروگاه ها که هر از گاهی شاهد قطع گاز نیروگاه ها به دلیل بدهی هستیم.
بنابراین باید تاکید داشت تازمانی که مسئولان برنامه ای برای برطرف کردن معضل آلودگی هوا نداشته باشند فقط باید منتظر اظهار نظرهای سیاسی در این باره بود و شاهد تعطیلی مدارس و یا دیگر نهاد های دولتی باشیم.
