قیمت‌گذاری نفت خام چگونه است

قیمت‌گذاری نفت، قبل از 1980

1 ـ قیمت‌های مبتنی بر مذاکرات

در دهه 50 و 60 شرکت‌های BP و GULF نفت خام خود را براساس قراردادهای بلندمدت به شرکت‌های پالایشی می‌فروختند. قیمت‌ها براساس قدرت چانه‌زنی مشخص می‌شد و تحت عنوان تجاری محرمانه٬ هیچ‌گاه افشا نمی‌شد.

2 ـ قیمت‌های اعلامی

این روش بعد از جنگ جهانی دوم تا سال 1973 رایج شده بود. در این روش قیمت‌گذاری٬ تقاضاکنندگان و بویژه پالایشگران آمریکایی اعلام می‌کردند، نفت را به ایکس قیمت می‌خرند و این قیمت را روی ورودی پالایشگاه نصب می‌کردند. در این سیستم، قیمت‌های اعلامی به منظور جلوگیری از پرداخت مالیات‌های بیشتر ثابت نگه داشته می‌شد.

3 ـ قیمت‌های با احتساب هزینه مالیات پرداختی

در این روش، قیمت به صورت تابعی از سهم دولت از قیمت‌ها و سهم شرکت‌های نفتی از هزینه‌ها اعلام می‌شد. مثلا در شرایط توافقی 50 ـ 50 بین دولت و شرکت‌ها، قیمت از 50 درصد قیمت‌های اعلامی و 50 درصد هزینه‌های شرکت تعیین می‌شد.

4 ـ قیمت‌های دولتی

از سال 1973 به بعد و با توجه به ملی شدن صنعت نفت در کشورهای نفتی، این‌گونه قیمت‌گذاری رایج شد لذا دولت‌های نفتی باید خود نفت را می‌فروختند یا فروش نفت را به شرکت‌های خارجی می‌سپردند. این روش به دلیل این که با دو روش دیگر همراه بود به ضرر کشورهای نفتی شد، زیرا سه قیمت برای یک نفت تعیین می‌شد .از سال 1975 به بعد این روش در دستور کار قرار گرفت.

5 ـ قیمت‌های مرجع

از سال 1974 تا 1985، دوره رواج قیمت‌های مرجع در بازار نفت است، اما با رشد کشورهای غیر اوپکی در صادرات نفت و رکود شدید اقتصادی در دهه 80، این سیستم شکست خورد. قیمت نفت اوپک به دلیل کاهش تقاضا و افزایش عرضه کاهش یافت تا سیستم نت بک در دستور کار قرار بگیرد.

6 ـ قیمت‌گذاری نت بک

یکی از بی‌دوام‌ترین و ضررده‌ترین شیوه‌های قیمت‌گذاری بود. این روش از اوایل سال 1986 آغاز شد و کمتر از یک سال دوام آورد؛ در این روش، قیمت نفت خام براساس ارزش ناخالص فرآورده‌های استحصالی، هزینه‌های پالایشی و ارزش زمانی ناشی از دوره برداشت تا تحویل نفت خام تعیین می‌شد. در این روش تنها پالایشگران سود می‌کردند زیرا سود خود را تضمین شده می‌دیدند، برعکس کشورهای نفتی که ضرر‌کننده اصلی بودند. این شیوه باعث شد، قیمت نفت از 27 دلار به 13 دلار برسد.

قیمت‌گذاری نفت پس از سال 1987

ژانویه سال 1987 اوپک سبد خود را همراه میزان سهمیه هر کشور و کنترل عرضه نفت معرفی کرد که موفق نبود. شرکت پمکس مکزیک برای اولین بار قیمت شناور را معرفی کرد و نت بک را کنار گذاشت. در حال حاضر،‌ 161 نوع نفت خام در دنیا معامله می‌شود که بر مبنای شاخص‌های چند نوع نفت خام قیمت‌گذاری می‌شوند.

1 ـ نفت خام شاخص آمریکا

نفت خام WTI عمده‌ترین نفت خام خاص آمریکا به شمار می‌رود. نفت شیرین و سبکی که در آن سال‌ها یک میلیون و 360 هزار بشکه تولید می‌شد، ولی امروزه کمتر از 300 هزار بشکه تولید می‌شود. هم‌اکنون حدود 15 میلیون بشکه نفت در آمریکا با این شاخص قیمت‌گذاری می‌شود.

2 ـ نفت خام شاخص بازار اروپا

نفت خام برنت دریای شمال از جمله نفت‌های شیرین و سبک به شمار می‌رود. به دلیل تولید بالای برنت٬ نام این نوع نفت برنت بود، ولی امروز منظور از برنت، نفت برنت، فورتی، اکوفیسک و اوزبرگ است. تولید برنت هم‌اکنون کمتر از 200 هزار بشکه در روز است. در هر ماه میزان تولید از هر نوع نفت خام اعلام می‌شود و براساس ترکیب سهمیه‌ای این نوع نفت، قیمت تعیین می‌شود. مجموع تولید این چهارنفت بیش از یک میلیون و 400 هزار بشکه در روز است. بیش از 50 میلیون بشکه در روز نفت‌ صادراتی از مبادی مختلف به مقصدهای آمریکا و اروپا براساس این نفت تعیین می‌شود.

3 نفت خام بازار آسیا

قیمت بیش از 12 میلیون بشکه از انواع نفت‌های صادراتی منطقه خلیج فارس به بازارهای شرق آسیا برمبنای این شاخص انجام می‌شود. در دهه 80 نفت دبی به دلیل برخورداری از سطح تولید مناسب و استقبال گسترده از آن به عنوان نفت خام پایه آسیا در نظر گرفته می‌شد. این نوع نفت برخلاف اروپا و آمریکا در زمره نفت‌های ترش طبقه‌بندی می‌شود چون نفت تولیدی در خاورمیانه بیشتر ترش است با کاهش تولید نفت این کشور از 400 هزار بشکه به کمتر از 100 هزار بشکه در سال 1995 ٬ نفت خام عمان به آن اضافه شود تا این شاخص دچار تغییر نشود. با توجه به کیفیت بهتر این نفت، فروش آن غیراقتصادی به نظر رسید. لذا این نفت از ترکیب با نفت دبی بیرون رفت و نفت مرغوب دیگری شبیه نفت دبی تحت قراردادهای نفت خام دبی٬ شاخص قیمت‌گذاری قرار گرفت.