این جمله بدان معنا است که ارزش افزوده کالاهایی که ایران صادر می‌کند در مقابل کالاهای وارداتی خیلی کمتر است.از طرف دیگر اگر بخواهیم مقوله صادرات را در حجم و فعالیت اقتصادی ایران نگاه کنیم رقم بسیار ناچیزی به دست می‌آید.
سهم ایران در میزان صادرات جهانی(غیر نفتی) تنها 24 صدم درصد است و این عدد متناسب با بزرگی اقتصاد ایران نیست.اگر می‌خواهیم از این اعداد فاصله بگیریم و در زمینه صادرات به نتایج مثبتی برسیم باید کارهای بزرگی انجام دهیم و چالش‌هایی را که سر راه این بخش است مرتفع کنیم.
عمدتاً مشکلاتی که در سر راه اقتصاد ایران وجود دارد را می‌توان در 6 بخش تقسیم‌بندی کرد. اگر دولت دوازدهم به چالش‌هایی که در ادامه به آن اشاره خواهم کرد توجه کند رسیدن به اهداف صادراتی دور از دسترس نیست.
1- یکی از مشکلات مهم صادرکنندگان واقعی نبودن قیمت ارز است. پایین نگه داشتن قیمت ارز باعث می‌شود سطح رقابت‌پذیری صادرکنندگان کاهش پیدا کند.
2- قیمت تمام شده تولید در ایران بالا است و این امر سبب می‌شود تولیدکنندگان نتوانند براحتی صادرات داشته باشند.وقتی تولیدکننده‌ای نتواند با قیمت رقابتی کالایی تولید کند، از بازارهای صادراتی عقب می‌ماند.
3- فضای کسب و کار برای صادرکنندگان قابل قبول نیست. مقررات دست و پا گیر زیادی وجود دارد که باید با همت دولت برداشته شود.
این مقررات روند صادرات را طولانی می‌کند و باعث افزایش هزینه‌ها می‌شود.
4-عدم برخورداری صادرکنندگان از امتیازاتی که بواسطه قراردادهای ترجیحی و آزاد وجود دارد.
5- نرخ بهره بانکی برای صادرکنندگان بالا است و از سویی خیلی از صادرکنندگان به تسهیلات بانکی دسترسی ندارند.
6- بالا بودن هزینه حمل و نقل کالاهای صادراتی و کند بودن ناوگان حمل و نقل از دیگر مشکلاتی است که صادرکنندگان با آن مواجه هستند.
برای آن که صادرکنندگان بتوانند از مشکلات پیش رو عبور کنند پیشنهادهای مختلفی مطرح می‌شودU اما اگر 8موضوع ذیل در اولویت کاری قرار گیرد در کوتاه مدت می‌توان کاهش صادرات را که در سال‌جاری رخ داده است جبران کرد.
1-رابطه کارگزاری بانکی بین ایران و کشورهای هدف صادراتی باید سهل‌تر شود.
2-عوارض صادراتی برای برخی از محصولات حذف شود.
3-فرآیند ورود موقت کالا را دولت تسهیل کند.
4-تقویت ریسک‌های سیاسی و تجاری در دستور کار صندوق ضمانت صادرات قرار گیرد.
5-شرایطی فراهم شود که صادرکنندگان راحت‌تر از صندوق توسعه ملی تسهیلات دریافت کنند.
6-یکسان‌سازی نرخ ارز مهم‌ترین خواسته صادرکنندگان است.
7-از ظرفیت ایرانیان مقیم خارج از کشور استفاده شود به گونه‌ای که آنها در بازارسازی و بازاررسانی فعال شوند.
8-هلدینگ و کنسرسیوم صادراتی با فوریت در کشور ایجاد شود.
موضوع صادرات فرابخشی است و یک وزارتخانه مانند صنعت، معدن و تجارت نمی‌تواند مشکلات صادرکنندگان را حل کند. بدین جهت صادرکنندگان از تمام بخش‌های مرتبط با حوزه صادرات انتظار دارند که به جای پاس دادن مشکلات به مجموعه‌ای دیگر برای رفع آن اقدام کنند.
بارها عنوان شده است که وابستگی به درآمدهای نفتی نمی‌تواند عامل توسعه و پیشرفت یک کشور باشد و در مقابل صادرات غیر نفتی است که می‌تواند مسیر پیشرفت را برای ایران هموار کند.
اگر به کشورهایی که منابع زیرزمینی چون نفت و گاز ندارند نگاه کنیم می‌بینیم آنها با اتکا به تولید و صادرات به موفقیت رسیدند. نمونه بارز آن کشور ترکیه است. در 10 سال گذشته ارزش صادرات این کشور 377 میلیارد دلار شده این در شرایطی است که حجم صادرات ایران با وجود تمام تغییرات حدود 45 میلیارد دلار است.
برخی‌ها می‌گویند تا زمانی‌که به درآمدهای نفتی دسترسی داریم، افزایش صادرات غیر نفتی امکانپذیر نیست اما این گفته درست نیست چرا که ایران در خیلی از زمینه‌ها مانند گردشگری، دانش بنیان، خدمات فنی و مهندسی و... مزیت دارد.
لذا با یک برنامه‌ریزی درست و دقیق می‌توان به اهداف صادراتی دست یافت. دولت باید سعی کند قوانین و مقرراتی که دست و پای صادرکنندگان را زنجیر کرده است بردارد. اگر چنین اتفاقی رخ دهد خیلی از تجار با وجود مشکلات مختلف می‌توانند رقم صادرات غیر نفتی را افزایش دهند.
«تولید صادرات گرا» واژه‌ای است که طی سال‌های اخیر مورد توجه قرار گرفته است و دولتمردان می‌گویند تولیدی موفق است که ضمن حضور در بازارهای داخلی بتواند به بازارهای جهانی هم راه پیدا کند.
تولیدکنندگان نیز چنین امری را قبول دارند ولی در عمل چنین اتفاقی رخ نمی‌دهد. زمانی‌که نرخ عوامل تولید (ماشین‌آلات قدیمی، نرخ بالای سود بانکی، حمل و نقل گران و...) بالا است قیمت تمام شده کالا گران تمام می‌شود و تولیدکننده امکان رقابت با کالای مشابه خارجی را ازدست می‌دهد لذا هم در بازار داخلی و هم در بازار جهانی امکان نفس کشیدن ندارد.
با این تفاسیر چگونه می‌توان از تولیدکننده ایرانی انتظار داشت تولیداتش صادرات‌گرا باشد. از این‌رو در کالاهایی که مزیت تولید داریم باید مقوله صادرات دنبال شود.
نتیجه‌گیری: همانگونه که در روز ملی صادرات (روز گذشته) عنوان شود میزان صادرات ایران باید به رقم 180 میلیارد دلار برسد. این رقم شاید در برابر رقم‌های فعلی 45 میلیارد دلار زیاد باشد اما اگر تمام بخش‌ها عزم خود را جزم کنند شدنی است و ما می‌توانیم به جهش صادراتی که دور از دسترس نیست، دست پیدا کنیم.
حسین سلاح ورزی نایب رئیس اتاق بازرگانی ایران
