توسعه بازار مشتقه از اولویت های بورس تهران است

به گزارش ایران اکونومیست به نقل از بورس اوراق بهادار تهران؛ گفت و گو با علی صحرائی معاونت بازار شرکت بورس اوراق بهادار تهران را در ذیل می خوانید:

** لطفاً یک مقدمه کوتاه درباره اقدامات اولیه بورس اوراق بهادار تهران در زمینه راه ­اندازی بازار اختیار معامله بیان بفرمایید؟
نخستین قدم در زمینه راه ­اندازی بازار ابزار جدید اختیار معامله، اخذ موافقت کمیته محترم فقهی در شرعی بودن این ابزار و تصویب دستورالعمل اولیه معاملات قراردادهای اختیار معامله در سال 1390 بوده ­است.
با پیگیری­ های صورت­ گرفته توسط بورس اوراق بهادار تهران و با همکاری­ سازمان بورس و اوراق بهادار، شرکت مدیریت فناوری بورس تهران و شرکت سپرده­ گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه، کار گروه تدوین و اصلاح دستورالعمل اختیار معامله از اوایل سال 1395 آغاز به کار کرد و دستورالعمل نهایی در تاریخ 17/09/95 توسط هیئت ­مدیره محترم سازمان بورس و اوراق بهادار به تصویب رسید.

سرانجام در 28 آذرماه 1395، قراردادهای اختیارمعامله سهام برای اولین بار در بازار سرمایه ایران و از طریق بورس تهران معرفی و بر روی سه سهم پایه شرکت ­های ملی صنایع مس ایران، فولاد مبارکه اصفهان و ایران­ خودرو با سررسید بهمن ­ماه 1395عرضه شد.

در ادامه، علاوه ­بر سهام سه شرکت مذکور، با افزودن اختیارمعاملات سهام شرکت گسترش نفت و گاز پارسیان، قراردادهای جدید با سررسید اردیبهشت ­ماه 1396 به بازار عرضه شد. پس از پایان دوره معاملاتی سررسید اردیبهشت­ ماه 1396 و با توجه به استقبال بازار سرمایه، قراردادهای اختیار معامله جدید بر روی سهام پایه شرکت­ های مخابرات ایران، گسترش نفت و گاز پارسیان، گروه مپنا، پالایش نفت اصفهان، سرمایه گذاری غدیر و توسعه معادن روی ایران با سررسید مهرماه 1396 و سهام شرکت ­های ملی صنایع مس ایران، فولاد مبارکه اصفهان، ایران­خودرو، معدنی و صنعتی گل­ گهر و سایپا با سررسید آبان­ ماه 1396 منتشر شد.
 
** بورس تهران تابه­ حال چه اقداماتی را در زمینه معرفی، آموزش و توسعه ابزار اختیار معامله انجام داده است؟
بورس تهران در زمینه آموزش و توسعه دانش مشتقات مالی اقدامات گسترده ­ای را تا به حال انجام داده ­است. تهیه سؤالات متداول و بروشورهای آموزشی در بخش قراردادهای اختیار معامله سهام، برگزاری مستمر دوره­ های آموزشی در سطوح مختلف کارگزاران و عموم سرمایه­ گذاران و نیز اصحاب رسانه، بازبینی مستمر ابزار فوق و بهبود رویه­ های اجرایی از جمله اقدامات بورس تهران و به­ ویژه واحد مدیریت ابزارهای نوین مالی این شرکت بوده ­است.

همچنین با توجه به پیچیدگی محاسباتی قراردادهای اختیارمعامله، بورس تهران ماشین­ حساب ویژه ارزش­ گذاری این قراردادها را طراحی و از طریق وب­سایت رسمی خود، در اختیار سرمایه­ گذاران محترم قرار داده که این کار برای اولین بار در بازار سرمایه ایران اجرا شده ­است.
 
** از ابتدای راه ­اندازی بازار اختیار معامله، این ابزار با چه محدودیت­ هایی روبه­ رو بوده است؟
با توجه به برخی ملاحظات فنی و نیز سیاست توسعه تدریجی بازار، از ابتدا امکان ارائه کامل قراردادهای اختیار معامله سهام وجود نداشته و به تازگی بخش بزرگی از این محدودیت­ ها با راه­ اندازی معاملات برخط و سامانه مدیریت ریسک رفع شده ­است.

از جمله این محدودیت­ ها، اخذ موقعیت فروش در قراردادهای اختیار معامله بود. با توجه عدم قابلیت اجرای سامانه مدیریت ریسک در سررسیدهای گذشته، امکان اتخاذ موقعیت فروش در این قراردادها برای عموم سرمایه ­گذاران وجود نداشت.

از این­ رو بورس تهران از چند صندوق بزرگ و معتبر دعوت به عمل آورد تا با توثیق اوراق بهادار و انتشار قراردادهای اختیار معامله، در نبود سامانه مدیریت ریسک و محاسبه وجوه تضمین، بورس تهران را در راه ­اندازی بازار قراردادهای اختیار معامله مساعدت نمایند.

محدویت دیگر نیز عدم وجود امکان معاملات برخط قراردادهای اختیار معامله بودکه نقدشوندگی و افزایش حجم معاملات این ابزار را با مشکل مواجه می ­کرد.
 
** مدیریت ریسک قراردادهای اختیار معامله از چه طریقی ممکن شده است؟
پیش از این، ریسک نکول دارندگان موقعیت باز فروش از طریق توثیق اوراق بهادار پایه نزد شرکت سپرده­ گذاری مرکزی و تسویه وجوه و با تأیید بورس تهران پوشش داده می­ شد و البته همانطور که گفته شد تنها برخی صندوق­ ها و اشخاص حقوقی قادر به انجام این کار بودند.

ولی اکنون به دنبال رفع محدودیت ­ها، این امکان فراهم شده­ است تا تمامی اشخاص دارای کد بورسی بتوانند از طریق کارگزارانی که دارای مجوز معاملات برخط بازار اختیار معامله هستند، اقدام به سرمایه­ گذاری در این قراردادها و اتخاذ موقعیت فروش نمایند. تمامی مراحل محاسبه و اخذ وجوه تضمین برای اتخاذ موقعیت فروش، از طریق شرکت­ های نرم ­افزاری ارائه ­دهنده خدمات برخط انجام خواهد شد.
مکانیزم محاسبه وجوه تضمین نیز بر اساس روابط موجود در مستند ضوابط وجه تضمین قرارداد اختیار معامله مصوب هیئت­ مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار تعیین شده ­است. این را هم اضافه کنم که مبنای محاسبه وجوه تضمین به ازای هر قرارداد بوده و استراتژی­ ها، اثرات بین دوره های سررسید و موقعیت­ های معکوس تاثیری در تعدیل مقدار آنها ندارد.
 
** چه اقداماتی توسط بورس تهران برای ایجاد سامانه مدیریت ریسک انجام شده است؟
پس از راه ­اندازی اولیه بازار قراردادهای اختیار معامله، با توجه به بازخورد دریافتی از فعالان بازار، ایجاد سامانه مدیریت ریسک و فراهم­ سازی امکان اتخاذ موقعیت فروش برای تمامی سرمایه­ گذاران در دستور کار بورس تهران قرار گرفت.

به منظور رفع محدودیت­ های فوق و با توجه به تجربه موفق معاملات برخط سهام در بازار، جلساتی با شرکت ­های نرم ­افزاری ارائه ­دهنده خدمات برخط برگزار شد و بنابه درخواست این شرکت­ ها، مستندات رویه معاملات برخط و اعمال قراردادهای اختیار معامله مطابق با شرایط فنی موجود و ریزساختارهای بازار سرمایه و رعایت موازین شرعی در کار گروه اختیارمعامله سهام با محوریت بورس تهران و با همکاری سازمان بورس و سایر ارکان بازار و پس از برگزاری جلسات متعدد از بهمن ­ماه 1395 تهیه و در خردادماه امسال دراختیار شرکت ­های نرم ­افزاری ارائه­ دهنده خدمات برخط قرار گرفت.

لازم به ذکر است جلسات هماهنگی با این شرکت­ ها به منظور تبیین رویه­ های اجرایی مستند ارائه­ شده، همچنان ادامه داشته و همکارانم در مدیریت ابزارهای نوین مالی همواره درصدد پاسخگویی به سؤالات احتمالی هستند.
 
** تاکنون چند شرکت نرم ­افزاری امکان معاملات برخط قراردادهای اختیار معامله را دارند؟
شرکت ره ­پویان پردازش ­گستر صحرا، اولین شرکتی است که توانسته ­است مجوز معاملات برخط قراردادهای اختیارمعامله را از سبا اخذ نماید. لذا سرمایه ­گذاران محترم می ­توانند از طریق کارگزاری­ های طرف قرارداد با این شرکت، به ­صورت برخط در بازار اختیار معامله فعالیت نمایند.

فعالیت سایر شرکت­ های نرم­افزاری ارائه ­دهنده معاملات برخط نیز در صورت اعلام آمادگی آنها و کسب مجوز لازم، امکان ­پذیر است. لازم به ذکر است که از این پس، ارسال سفارش و اتخاذ موقعیت از طریق سامانه نامک وجود نداشته و معاملات ابزار اختیار معامله تنها به­ صورت برخط انجام خواهد شد.

** در حال حاضر چه نمادهایی برای معاملات برخط قراردادهای اختیار معامله در بازار تعریف شده است؟
قراردادهای اختیار معامله خرید و فروش سهام شرکت فولاد مبارکه اصفهان با سررسید بهمن ­ماه 1396، امکان معامله برخط و اتخاذ موقعیت فروش برای عموم را داشته و دوره معاملاتی آنها از هفته جاری آغاز خواهد شد.
 
** گام بعدی بورس تهران در طراحی و معرفی سایر ابزارهای مالی چیست؟
بهبود و توسعه بازار مشتقه همواره از اولویت­ های بورس تهران بوده­است. ایجاد قراردادهای اختیار معامله با تعداد سهام ­پایه­ بیشتر و سررسیدهای متنوع ­تر و نیز ارتقای سامانه مدیریت ریسک از برنامه­ های آتی بورس تهران می­ باشد.

همچنین قراردادهای آتی و اختیار معامله سبد سهام که موفق به اخذ تأییدیه از کمیته محترم فقهی سازمان بورس و اوراق بهادارشده ­اند و نیز مکانیزم فروش استقراضی سهام در دستور کار بورس تهران قرار دارند و امید است با اجرایی­ شدن این ابزارها، توسعه بازار سرمایه به ویژه مشتقات با سرعت بیشتری انجام شود.