بازيگران بازار سرمايه بررسي كردندبورس 91 چگونه گذشت ...؟
دنیای اقتصاد سرانجام سال پرفراز و نشيب 91 به انتها رسيد و فعالان بازار سرمايه ايران، پايان اين سال پرحاشيه را با عرضه اوليه مهم و سرنوشت‌ساز هلدينگ خليج فارس ورق مي‌زنند.
سال 91 مملو از اتفاقات خوب و بد براي اهالي تالار شيشه‌اي بود، از ثبت زيان 4 درصدي بورس تهران در يكي از هفته‌‌هاي معاملاتي سال 91 تا بازدهي حدود 35 درصدي بورس در پاييز سال جاري، سالي متفاوت را براي معامله‌گران بازار سهام رقم زد. سالي كه تا 27 اسفندماه بدون احتساب عرضه اوليه امروز بازدهي حدود 45 درصدي را به سهامداران داد تا به‌اين ترتيب اهالي وفادار بازار سرمايه با اميدي بيش از گذشته به سال 92 نگاه كنند. اما امروز در حالي سال معاملاتي 91 به پايان مي‌رسد كه 5 درصد از سهام هلدينگ خليج فارس در بازار سهام عرضه خواهد شد. عرضه‌اي مهم كه دو ماهي است بازار را در انتظار قرار داده و نقدينگي را در حساب معامله‌گران نگاه داشته است، تا مبادا سهامداران از فرصت تاريخي حضور در اين خصوصي‌سازي مهم جا بمانند.
با اين تفاسير اميدواريم كه سازمان خصوصي‌سازي با عرضه سهام اين غول پتروشيميايي در روز جاري خاطره خوشي را براي جامعه سهامداري رقم زده و معامله‌گران بازار سهام را با كسب عايدي مناسب راهي نوروز كند. اما سال 91 چگونه براي بورس تهران گذشت و چه رخدادهاي مهمي در اين سال براي بازار سهام رخ داد، موضوع آخرين گزارش گروه بورس روزنامه دنياي اقتصاد در سال 91 است كه در ادامه از نظرتان مي‌گذرد. در اين گزارش متفاوت هر يك از مديران شناخته شده بازار سرمايه به اظهارنظر درخصوص بورس 91 پرداخته‌اند:
علي صالح‌آبادي، رييس سازمان بورس و اوراق بهادارخوشبختانه بازار سرمایه کشور در سال 91 نیز همانند سال‌های پیش‌تر و به همت مسوولان و فعالان این بازار، شاهد دستاوردهای بزرگ و ستودنی در عرصه اقتصادی کشور بود، به ویژه اینکه نامگذاری سال 91 به نام «تولید ملی، حمایت از کار و سرمایه ایرانی» از سوی مقام معظم رهبری و نقش محوری بازار سرمایه در تحقق این هدف، مسوولیتی دوچندان و البته ارزشمند را بر دوش متولیان این بازار قرار داده است. در این میان، ارتقاي سهم بازار سرمایه در تامین مالی بنگاه‌های اقتصادی، به‌عنوان یکی از الزامات اصلی حمایت از تولید ملی، از مهم‌ترین اقدامات سازمان بورس و اوراق بهادار به ویژه در سال 91 به شمار می‌رود، به نحوی که تا دی‌ماه سال 91، بیش از 110 هزار میلیارد ریال تامین مالی ازطریق بازار سرمایه صورت گرفت. همچنین نسبت ارزش بازار سرمایه کشور (بورس تهران و فرابورس) به تولید ناخالص داخلی هم‌اکنون به حدود 50 درصد رسیده که گویای نقش‌آفرینی هرچه بیشتر بورس در تولید داخلی است.
از دیگر سو، راه‌اندازی بورس انرژی به عنوان چهارمین بورس کشور با هدف ایجاد بستری شفاف و نظام‌مند برای معاملات انواع حامل‌های انرژی و استقبال گسترده سرمایه‌گذاران از عرضه سهام این شرکت، تداوم تاسیس نهادهای مالی جدیدی همچون صندوق‌های سرمایه‌گذاری، شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری و شرکت‌های سبدگردان، توسعه و ارتقاي زیرساخت‌هایی همچون معاملات برخط سهام به‌منظور تسهیل فرآیند سرمایه‌گذاری، انتشار ابزارهای مالی متنوع و در نهایت، توسعه فعالیت‌های آموزشی و فرهنگ‌سازی با هدف جلب مشارکت آگاهانه مردم در بورس، زمینه توسعه بیش از پیش بازار سرمایه کشور و تقویت تقاضا در بورس را فراهم كرده است، تا آنجا که امروز، شمار سهامداران بورس به بیش از شش میلیون و دویست هزار نفر رسیده، رقمی که گرچه با عدد مطلوب فاصله دارد، اما موفقیت مسیر طی شده در بازار سرمایه را به خوبی مشخص مي‌كند. سازمان بورس و اوراق بهادار عمیقا اعتقاد دارد که پیشرفت، عدالت و بهسازی اقتصاد ملی در گرو رشد بازار سرمایه است. بر این اساس، محور اصلی برنامه‌ریزی سازمان، ایجاد و توسعه زیرساخت‌های لازم به‌منظور حفظ و توسعه بازار شفاف، منصفانه و کارآی اوراق بهادار و حمایت از حقوق سرمایه‌گذاران در این بازار است، تا از این رهگذر، کشوری آباد و پیشرو داشته باشیم.
سيدعلي حسيني، معاون نظارت بر بورس‌ها و ناشران سازمان بورس و اوراق بهادارمهمترين رخدادهاي بازار سرمايه در سال 91 را در سه بخش مي‌توان خلاصه كرد. افتتاح بورس انرژي يكي از مهم‌ترين رخدادهاي بازار سرمايه در سال 91 بود، زيرا با راه‌اندازي اين بورس، بخش صنعت و انرژي مي‌تواند با بازار مالي ارتباط برقرار كند. اين موضوع يك اتفاق بسيار مهم در بخش انرژي و بازار سرمايه است.
همچنين با تصويب دستورالعمل كنترل‌هاي داخلي گام مهمي در خصوص ضابطه‌مند كردن كنترل‌هاي داخلي در شركت‌هاي سهامي‌عام برداشته شد. تصويب اين دستورالعمل در ارديبهشت ماه و تدوين دو منشور اجرايي در اسفندماه كه نحوه فعاليت كميته حسابرسي و مديريت حسابرسي داخلي را طراحي كرده، دومين رويداد مهم بازار سرمايه در سال 91 بود، زيرا بازار سرمايه در حال بزرگ شدن است و كنترل‌هاي داخلي مي‌تواند انضباط مالي خاصي را براي اعتلاي بازار سرمايه به دنبال داشته باشد. سومين رخداد مهم بورس تهران در سال 91 تاسيس صندوق توسعه بازار سرمايه بود كه در بلندمدت مي‌تواند توسعه و تعادل را براي بورس تهران به دنبال داشته باشد.
حسن قاليباف اصل، مديرعامل بورس اوراق بهادار
بازار سرمایه از سازوکارهای مهم نظام‌های اقتصادی کنونی در تجهیز منابع و تخصیص بهینه آن از طریق تامین مالی واحدهای فعال در اقتصاد است. این کارکرد به جلب مشارکت مردمی در توسعه ملی، گسترش مبانی مالکیت مردمی، جلوگیری از فرار سرمایه و گسترش اقتصاد غیررسمی، جذب سرمایه‌های خارجی، کاستن از فشار کسری بودجه دولت، کاهش فشار بر سیستم پولی و کمک به رشد اقتصادی می‌انجامد.
بورس اوراق بهادار تهران در سال‌های اخیر با توسعه نظام تامین مالی از طریق شناسایی و جذب شرکت‌های جدید و افزایش سرمایه شرکت‌های پذیرفته شده در بورس، ایجاد بازارهای جدید از قبیل بازار ابزارهای مشتق و بازار ابزارهای با درآمد ثابت و طراحی و به‌کارگیری ابزارهای مالی جدید، بهره‌گیری از فناوری‌های نوین برای تسهیل دسترسی به بازار و داد و ستد اوراق بهادار، کمک به اجرای برنامه‌های خصوصی‌سازی در چارچوب سیاست‌های کلی اصل 44 قانون اساسی و برگزاری همایش‌ها و سمینارهای تخصصی به‌منظور توسعه دانش مالی تلاش چشمگیری برای نهادینه کردن جایگاه بازار سرمایه در اقتصاد کشور و افزایش نقش آن در توسعه اقتصادی داشته است.
در شرایط کنونی، با توجه به نامگذاری سال جاری به نام «سال تولید ملی، حمایت از کار و سرمایه ایرانی»، تاکید بر حرکت به سمت اقتصاد مقاومتی با بهره‌گیری از توانایی‌های اقتصاد ملی، نیاز واحدهای اقتصادی فعال به‌ویژه شرکت‌های واگذار شده در چارچوب برنامه خصوصی‌سازی به منابع مالی، نقش بورس و کارکرد تامین مالی آن‌را پررنگ‌تر کرده است. بازار سرمایه، در سال جاری با بهره‌گیری از ظرفیت‌های قانونی و مقرراتی و به‌کارگیری رویه‌های موثر و استفاده از ابزارهای تثبیت‌کننده در بازار از قبیل قراردادهای اختیار فروش تبعی، بازاری شفاف با نقدشوندگی بالا و با ثبات برای سرمایه‌گذاران فراهم کرده است.
این بازار در مقایسه با بازارهای موازی از ثبات قابل توجهی برخوردار بوده است، به‌گونه‌ای که سرمایه‌گذاران و فعالان این بازار با پذیرش ریسکی معقول، از بازدهی مناسبی برخوردار شده‌اند که بخش قابل توجهی از این بازدهی ناشی از بهبود عملکرد و افزایش ارزش شرکت‌های بورسی بوده است. در این سال شاخص‌های عملکردی بورس از روند مثبتی برخوردار بوده‌اند به‌طوری‌که ارزش بازار بیش از 33 درصد و ارزش معاملات حدود 11 درصد رشد داشته‌اند. همچنین شاخص کل بورس از رقم 25 هزار و 900 واحد در ابتدای سال به بالای 37 هزار واحد رسیده است. از این‌رو سرمایه‌گذاران حاضر در این بازار توانسته‌اند بیش از 43 درصد بازدهی کسب کنند. یکی از ویژگی‌های بازار سرمایه در سال 1391، دو برابر شدن ارزش معاملات برخط نسبت به سال گذشته است که بیانگر حضور بیشتر سرمایه‌گذاران در بازار و استقبال آنها از این فنآوری جدید معاملاتی است. با توجه به برنامه‌های بورس اوراق بهادار تهران برای پذیرش شرکت‌های جدید، بهره‌گیری از ابزارهای جدید مالی از قبیل قراردادهای اختیار معامله، تامین مالی اعتباری خرید سهام، قراردادهای سلف و تنوع‌بخشی به روش‌های تامین مالی، گسترش فرهنگ سهامداری و توسعه دانش مالی، تسهیل دسترسی به بازار با به‌کارگیری فناوری‌های جدید معاملاتی، رعایت اصول پاسخ‌گویی و شفافیت در بازار، انتظار می‌رود روند مثبت فعلی بازار در سال آتی تداوم یابد و بورس بتواند جایگاه خود را در اقتصاد ملی ارتقا دهد.
امير هاموني، مديرعامل فرابورس ايرانسرمای زمستان سال گذشته تا تابستان امسال در بازار سرمایه طنین افکن بود، اما زمستان بازارهای مطرح بورس و فرابورس در شش ماه دوم سال جاری داغ و تابستانی بود. اعلام افزایش نرخ سود بانکی در بهمن ماه 90، منجر به کاهش نسبت قیمت به سود بازار (P/E) شد و در نیمه نخست سال 91، رکود نسبی شاخص بازار سهام را در پی داشت. در حالی که تناوب تکان‌های محسوس در متغیرهای کلان اقتصادی دوره جاری، بازارهای نقدینگی را به حالات آشفتگی سوق می‌دهد، بازار سرمایه در شش ماه دوم سال نود و یک، به آرامی اوج گرفته است.
ارزش بازار فرابورس ایران نیز با رشد قابل توجهی به رقمی نزدیک به 480 هزار میلیارد ریال ارتقا یافته است. دوران رونق و رکود در بازار سرمایه طبیعت اقتصاد است که فرابورس ایران با پشت سر گذاشتن چندین سال مملو از روزهای سخت و سهل، تجربه‌های بزرگی را کسب کرده است . بازار سرمایه از امواج تغییرات عناصر کلان اقتصادی برای حرکت به سمت ثبات نیرو می‌گیرد. نظریات نو ظهور اقتصاد کلان، به ویژه پس از بحران مالی جهان در اواخر دهه 2010 میلادی، برای رفع گرفتاری پیش‌بینی نادرست از نتایج به دست آمده در تلاطم بازارهای مالی، به درونزا بودن متغیرهای شوک اقتصادی معتقدند. افزایش نرخ ارز در نیمه دوم امسال نیز از جمله متغیرهایی است که در رشد شاخص بازار سرمایه به طور مستقیم تاثیر گذار بوده است.
با توجه به فعالیت بنگاه‌های بزرگ مقیاس صنایع صادراتی از جمله صنعت نفت، پتروشیمی و فولاد در بازار بورس و فرابورس ایران که فرآورده‌ها و محصولاتشان در بورس‌های جهانی کالا قیمت گذاری می‌شود، افزایش سودآوری این صنایع، که معلول جهش نرخ ارز است، در نهایت به افزایش ارزش بازار منجر می‌شود. افت کوتاه بازار سرمایه در تاثیر اخبار کاهش نرخ ارز در روزهای اخیر، نظریه درونزا بودن تغییرات نرخ ارز در مدل‌های پیش بینی قیمت سهام در بازار سرمایه را تایید می‌کند.
بازار سرمایه در شرایط محیطی نا مطمئن، عکس العمل کارآ نشان می‌دهد. سیر تحول رفتار تطبیقی سرمایه‌گذاران بازار سرمایه عامل اصلی میرا شدن آثار ریسک‌های غیرسیستماتیک حاکم بر بازار است. این مطلب حاکی از واکنش حرفه ای فعالان در کنش‌های شرایط عمومی حاکم بر بازار نسبت به سال‌های گذشته است که نمایانگر میل دامنه انتقال اطلاعات به سمت تقارن و کارآیی نسبی بازار سرمایه است.
در آخر کلام، بیان این نکته ضروری به نظر می‌رسد که حرکت فرابورس ایران با نگاه به افزایش کیفیت بازار از طریق طراحی و توسعه ابزارهای نوین مالی نقد‌شونده، تسهیل و گسترش معاملات برخط، تحقیق و توسعه در بخش فناوری اطلاعات و گسترش سیستم‌های نرم افزاری بازار، آسان سازی انتقال اطلاعات فراگیر، و آموزش فرهنگ سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه، در راستای رشد و ارتقای اقتصاد ایران است.
محمودرضا خواجه نصير، رييس بورس‌ها و بازارهاي سازمان بورس اوراق بهادار
مهم‌ترين و تاثيرگذارترين رخداد در سال جاري، تغيير جريان بازار و بازگشت از دوران ركود به شكوفايي و رونق بود؛ در ابتداي امسال جريان ركودي و در واقع منفي بر بازار سرمايه كشور حاكم شده بود كه با سياست‌هاي اخذ شده توسط مسوولان و صاحبنظران بازار، نه تنها جريان منفي ياد شده از بين رفت، بلكه رونق چشمگيري در بورس تهران شكل گرفت. به تعبيري اين اقدام مسوولان بازار سرمايه را مي‌توان عاملي براي بازگشت مجدد سرمايه‌گذاران به بورس دانست؛ به خصوص در شرايطي كه بازارهاي موازي از جمله ارز، طلا و سكه از رونق بالايي برخوردار بودند، جلب سرمايه‌گذاران به بورس كار دشواري بود كه نه تنها با تدابير آگاهانه مديران بازار سرمايه اين مهم اتفاق افتاد، بلكه شاهد افزايش بازدهي در واقع رشد قيمت سهام شركت‌ها بوديم.
به‌اين ترتيب حجم سرمايه‌گذاري‌ها در بورس اوراق بهادار رشد قابل توجهي يافت و ارزش كل معاملات جهش قابل توجهي نسبت به سال 90 را تجربه كرد و به اين ترتيب شركت بورس اوراق بهادار توانست تحقق بودجه خود را شاهد باشد.
سيد‌روح‌الله حسيني‌مقدم، مدير امور ناشران شركت بورس اوراق بهادار تهرانشاید کمتر کسی تصور می‌کرد که سال 1391 سال پرتلاطمی با این کیفیت برای اقتصاد کشور باشد که طی آن نوسان در بسیاری از متغیرهای کلان موجب بروز تلاطم در بازارهای مختلفی مانند بازار ارز، طلا، مسکن و حتی بازار خودرویی که سال‌ها روی خوشی به سرمایه گذاران نشان نداده بود، باشد. كسب بازدهی در سایر بازارها انتظارات سرمایه‌گذاران از بازدهی بیشتر را به دنبال داشت و این در شرایطی بود که بازار اوراق بهادار با روندي منفی روبه‌رو شده بود و شاید چشم‌انداز مبهمی نیز پیش روی بازار سرمایه بود. در هر صورت حتی با وجود نوسان در نماگرهای اصلی بورس می‌توان گفت سال 1391 سال خوبی برای بازار سرمایه بود که رشد کمی و کیفی را در حوزه‌های مختلف دید.
اوراق فروش تبعی: معرفی اوراق فروش تبعی به عنوان یک ابزار مالی جدید که نقش اساسی آن پوشش‌دهندگی ریسک بود، یکی از اتفاقات مهم سال 1391 بود؛ به طوری که شاید بتوان گفت جرقه برگشت بازار از شرایط منفی و ناامیدکننده سه ماهه دوم به یک بازار امیدوارکننده توسط معرفی این ابزار مالی جدید زده شد.
ابزاری که شاید تا حدودی عدم تقارن اطلاعاتی بین سهامداران عمده شرکت‌ها و سهامداران جز نسبت به آینده شرکت را کاهش می‌داد و سرمایه گذاران با اطمینان بیشتری با ارزیابی سایر ریسک‌ها به سهام و شرکت‌ها اقبال نشان دادند.
کنترل داخلی: از اتفاقات مهم دیگر در بازار سرمایه تدوین دستورالعمل کنترل داخلی در اردیبهشت سال 1391 بود. به هر حال از بازار سرمایه به عنوان یک بازار مدرن، انتظار می‌رود که رشد کمی را با توسعه کیفی شاهد باشد. این توسعه کیفی در بازار سرمایه به منظور دستیابی به حد اعلای کارآیی در حوزه‌های مختلف است.
یکی از حوزه‌های موثر در تصمیم‌گيري سرمایه‌گذاران بحث کیفیت و شفافیت اطلاع‌رسانی است که مسوولان بازار سرمایه با هدف پیگیری حقوق سهامداران این دستورالعمل را تدوین كردند. بالاخره هدف متعالی این مقررات کاهش وقفه‌های اطلاع رسانی در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس است.
در این راستا نیاز بود تا اطلاع رسانی دقیق تر در شرکت‌ها انجام شود که به همین دلیل بورس اوراق بهادار تهران مبادرت به برگزاری جلسات و نشست‌های هم‌اندیشی كرد تا این دستورالعمل را در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس تهران نهادینه کند.
حامد سلطاني‌نژاد، مديرعامل شركت سپرده‌گذاري مركزيراهاندازي سامانه پس از معاملات بورس انرژي يكي از اتفاقات مهم بازار سرمايه سال 1391 به خصوص در حوزه فعاليت شركت سپرده‌گذاري بود. با توجه به اينكه سامانه مزبور به دليل نبود نماد از پيچيدگي بالايي برخوردار است، نيازمند طراحي سيستم خاص و همچنين سامانه تسويه منحصر به فردي بود كه با تلاش كارشناسان و مسوولان شركت سپرده‌گذاري، يك سامانه بسيار دقيق و هوشمند با سيستم عضويت و تسويه خاص طراحي شد و به مرحله اجرا رسيد.
از اتفاقات مهم ديگر در اين حوزه مي‌توان به تلاش براي راه‌اندازي بورس اشاره كرد كه گرچه سامانه مورد نياز طراحي شد و بورس گواهي ارزي در شهريورماه سال جاري در شوراي عالي بورس به نمايش گذاشته شده، اما تنها زيرساخت‌هاي آن عملي شد و به مرحله اجرا نرسيد.
سامانه مديريت ريسك، صندوق تضمين تسويه و كنترل مشتريان اعتباري شركت‌هاي كارگزاري نيز از ديگر اتفاقات مهم سال جاري بود كه باعث نظم بيشتر در بازار سرمايه شد.
بهروز خدارحمی، دبیرکل کانون نهادهای سرمایه‌گذاری ایرانسال 91، بازار سرمایه نیز مشابه با سایر حوزه‌های اقتصادی کشور شاهد تحولات بزرگی بود، از نوسان چند هزار واحدی شاخص که بگذریم، از رکورد‌زنی‌های پی‌در‌پی که بگذریم، از اضطراب‌های ابهام انگیزی که سرمایه‌گذاران را در‌هاله‌ای از حباب فرو برد كه هر لحظه منتظر ترکیدن آن بودند یا افزایش منطقی و با‌ثبات که بگذریم به رکورد‌زنی تغییرات شاخص طی یک روز می‌رسیم و ده‌ها خبر قرمز و آبی البته از جنس تالار شیشه‌ای و گاهی هم نقره‌ای.
یکی از درمان‌هایی که به نظر می‌رسد طی سال 91 در قالب تغییر فرهنگ تجربه کردیم، حساسیت‌زدایی مشارکت‌کنندگان بازار سرمایه نسبت به نوسانات شاخص بود، آفتی که در یکی دو دهه گذشته همیشه از آن نالیده بوده‌ایم که چرا به عوض توجه به متغیرهای بنیادی اقتصادی، این‌قدر نسبت به تغییرات حتی اندک بازار سرمایه حساس بوده‌ایم.
از دیگر اتفاق‌های خوش‌یمن در اقتصاد کشور توجه به روند تغییرات شاخص بورس در مقایسه با تغییرات نرخ ارز بود، اینکه فعالان اقتصادی به عینه تجربه کردند که عدم اقبال نسبت به بازار سرمایه منجر به تلاطم در بازار ارز بود و شاید توجه تصمیم‌سازان به این رخداد فرخنده و عزم جدی برای حمایت از بازار سرمایه برای نیل به ثبات در سایر حوزه‌های اقتصادی نتیجه‌ای زیبنده اقتصاد کشور عزیزمان ایران را رقم بزند.
و بالاخره شروع به فعالیت رسمی بورس انرژی هر چند دیر هنگام و هر چند ناتمام، نویدهای خوشی از استقبال سایر بخش‌های اقتصادی کشور از بازار سرمایه را می‌دهد که البته با همراهی سایر حامل‌های انرژی رونق و اثرگذاری بیشتری هم خواهد یافت. سالی پر درآمد و کم هزینه برای همه فعالان در بازار سرمایه کشور آرزومندم.
ولي نادي‌قمي، مديرعامل شركت تامين سرمايه نوينبه نظر مي‌رسد كه رويدادهاي بسيار مهمي طي سال ١٣٩١ رخ داده است؛ از اثر توام با تاخير تغيير قيمت نهاده‌هاي انرژي بر عدم تعادل در نظام ارزي گرفته تا تا تشكيل كنسرسيوم‌هاي تامين مالي بازار سرمايه و عرضه بزرگ‌ترين شركت مشمول اصل ٤٤ را مي‌توان از جمله اتفاقات تاثيرگذار بازار در نظر گرفت.
متعاقب افزايش قيمت نهاده‌هاي انرژي، بنگاه‌هاي توليدي براي حفظ حاشيه سود مورد انتظار خود يا ماندگاري در بازار، اقدام به صرفه جويي در ساير نهاده‌هاي توليد از طريق واردات و استقراض از بانك‌ها كردند. اين موضوع در كنار تحريم‌ها منجر به جهش قابل توجه نرخ ارز شد.
با توجه به اينكه قيمت فروش محصولات توليدي بسياري از شركت‌هاي شاخص ساز بازار بر حسب ارز تعيين مي‌شود، لذا افزايش درآمدها و سود انتظاري اين شركت‌ها (توهم پولي در شرايط تورمي) در كنار معرفي ابزار اختيار فروش تبعي، منجر به جهش شاخص بازار شد. در حوزه تامين مالي بنگاه‌هاي اقتصادي، شركت‌هاي تامين سرمايه نوين، امين و سپهر سه كنسرسيوم موفق در زمينه تعهد پذيره‌نويسي سهام بانك آينده، و تعهد پذيره‌نويسي و بازارگرداني اوراق مشاركت وزارت راه و اوراق مشاركت شهرداري شيراز تشكيل دادند. اين موضوع نويد‌دهنده سمت‌گيري تامين مالي پروژه‌هاي زيربنايي از طريق نظام بازار سرمايه با هزينه مالي ارزان‌تر است.
شروين شهرياري، كارشناس ارشد بازار سرمايهظهور صنعت پالايشگاهي در بورس تهران از مهم‌ترين رويدادهاي بورس در سال 91 بود. اين صنعت در ابتداي امسال از صنايع مطرح بازار نبود، اما اين روزها به عنوان سومين صنعت بورس تهران جايگاه ويژه‌اي را در معاملات بازار به خود اختصاص داده است. با ورود پالايشگاه‌هاي بزرگ ارزش بازار اين صنعت از 5 هزار ميليارد تومان به 20 هزار ميليارد تومان افزايش يافت كه يكي از عوامل اصلي توجه بازار به اين صنعت بود. به طوري كه صنعت پالايشگاهي با رشد قابل توجه در حال حاضر به لحاظ كسب بازدهي از بهترين گروه‌هاي بورس تهران است.
بورس در سال 91 يك بار ديگر به اهميت تحليل در بازار سرمايه روي خوش نشان داد و از اين نظر دومين اتفاق قابل توجه امسال را رقم زد، زيرا در شرايط راكد ابتداي امسال با وجودي كه شركت‌ها به دليل افزايش نرخ ارز شرايط مطلوبي را پيش رو داشتند، با استقبال چنداني مواجه نشدند. براين اساس، تنها سرمايه‌گذاراني كه با استفاده از تحليل و به دور از جو بازار به انتخاب سهام در نيمه اول سال پرداخته بودند، توانستند در نيمه دوم سال بازده خيره‌كننده‌اي را كسب كنند.
ابوالفضل شهرآبادي، استاد دانشگاهشايد شيرين‌ترين رخدادها بازدهي بالاي 45 درصد بازار طي اين سال بوده است كه باوجود رونق زياد بازارهاي رقيب از جمله بازار طلا و سكه و ارز، بازار سرمايه به لطف افزايش نرخ برابري دلار و برخي دلايل ديگر بازدهي خوبي داد. همچنين در سال 91 بورس از نظر آمار معاملات نيز وضعيت خوبي داشت، به طوري كه در اين سال در بيش از 54 درصد روزهاي معاملاتي، بازار مثبت بود و ارزش معاملات نيز با 12 درصد رشد نسبت به سال گذشته به رقم 235 هزار ميليارد ريال رسيد و متوسط حجم معاملات روزانه حدود يكصد ميليارد تومان بود.
ارزش كل بازار نيز با 63 درصد رشد به رقم بي‌سابقه بالاي 165 هزار ميليارد تومان رسيد. در كنار همه اينها متوسط ضريب P/E بازار با 10 درصد كاهش به رقم 4/5 رسيد كه به نوعي بيانگر زمينه خوب براي سرمايه‌گذاري بيشتر در اين بازار است.
امسال شايد براي اولين بار بود كه دلار اين گونه در بورس خودنمايي كرد و ميزان تاثيرگذاري خود را به رخ كشيد و نشان داد كه در صورت رفع تحريم‌ها و توسعه صادرات صنعتي نيز مي‌توان آينده خوبي را براي سودآوري شركت‌هاي بورسي انتظار داشت. از ديگر مسائل مهم بورسي در سال جاري وجود ريسك و ابهام بسيار بالا در آن بوده است.
باوجودي كه بورس تهران حتي در سطح جهاني نيز به عنوان پربازده‌ترين بورس ركورد شكست، ولي واقعيت اين است كه به واسطه وجود تحريم‌ها و نوسانات زياد بازار، در واقع يكي از پرريسك‌ترين بورس‌ها نيز هست. انجام چند عرضه اوليه نظير شبندر، شپاس، شاوان و... نيز از ديگر رخدادهاي خوب بازار بود، هرچند همه مي‌دانيم كه حجم و تعداد عرضه‌هاي اوليه در بورس تهران هنوز بسيار كم و ضعيف است و اگر قرار است اين بازار بزرگ شود لازمه آن گسترش عرضه‌هاي اوليه است.
بورس تهران در سال‌هاي قبل در عرصه بين‌المللي به عنوان رييس كميته كاري فدراسيون بورس‌هاي اروپايي- آسيايي (FEAS) انتخاب شده بود كه متاسفانه امسال اين پست نسبتا مهم را از دست داد، همچنين درخصوص تعليق عضويت آن در فدراسيون جهاني بورس‌ها (WFE) كه سال قبل اتفاق افتاده بود، حركت خاص و موثري براي رفع آن ديده نشد.
معرفي و انتشار ابزار جديد اوراق اختيار فروش تبعي نيز رخداد خوبي بود كه در راستاي تنوع‌بخشي به ابزارهاي مالي موجود انجام شد. همچنين تهيه دستورالعمل خريد اعتباري مشتريان كارگزاري‌ها نيز اقدام مثبت خوبي بود كه توسط سازمان بورس انجام شد. راه‌اندازي بورس انرژي نيز رخداد مثبتي بود كه به طور قطع به گسترش بازار كالا و سرمايه ايران مي‌تواند كمك شاياني بكند.
در همين حال، راه‌اندازي اتاق مبادلات ارزي نيز از ديگر رخدادهاي مهم و اثرگذار بر بازار سرمايه بود. شكل‌گيري اين اتاق در واقع مانع راه‌اندازي يك بورس جديد به نام بورس ارز شد. همچنين به دنبال افزايش‌هاي زياد قيمت و بازدهي سهام شركت‌هاي پتروشيمي، پالايشگاهي و فلزي، در پايان سه ماهه سوم سال به نظر رسيد كه سازمان بورس براي جلوگيري از حبابي شدن بازار دست به اقداماتي زد. البته چنين مساله‌اي به طور رسمي از طرف سازمان اعلام و تاييد نشد، بلكه بيشتر برداشت فعالان بازار چنين بود. به نظر مي‌رسد براي برطرف شدن چنين ابهاماتي در آينده و جلوگيري از گسترش بازار شايعات لازم است تا اقداماتي استاندارد به منظور شفافيت بخشيدن بيشتر به بازار انديشده شود.
علیرضا عسگری مارانی، مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری ملی ایرانامید به بهار، یعنی امید به تغییر طبیعت نه تغییر بنیان‌ها، که تغییر نماي درختان تجلی زیبایی بهار است، درخت تنومند بازار سرمایه ریشه‌هایش عمیق در خاک است و چترش گسترده بر تمام بازارها «تجلی زیبای بهار اقتصادی .......» این پیر علم اقتصاد، وادارمان می‌کند به تمکین از اصول، آن اصولی که منطق دارند و تداوم هرچند بار واردات بی‌رویه، قیمت‌گذاری کم لطف و تضعیف پول ملی در چهارفصل، شاخه‌هایش را خم کرده این پرتوان اما، همچنان ایستاده سرفراز، به امید بهاری که نویدبخش سالی است پررونق، که تک تک اقشار جامعه درآن، جوانه‌های پس‌انداز را بر بازوان این درخت می‌رویانند و سهمی می‌برند از میوه‌های شیرین آن...
سید‌محمود سیدی، مدیر امور مالی و اقتصادی شرکت چادرملوبه نظر من نوسان خارج از انتظار نرخ برابری ارزها در مقابل ریال طی سال جاری به ویژه برای موسساتی که برای تامین قطعات خود وابستگی زیادی به نرخ ارز داشتند، مهم‌ترین چالشی بود که اقتصاد کشور را تحت تاثیر خود قرار داد.
در واقع این نوسان نرخ ارز به طور مستقیم سرمایه‌گذاری‌ها و هزینه‌های تعمیر و نگهداری با منشأ خارجی و به طور غیر‌مستقیم در هزینه‌های تعمیر و نگهداری با منشأ داخلی تاثیر‌گذار بوده است.
حسین خزلی‌خرازی، مدیر عامل شرکت کارگزاری بانک تاتدر سال‌های دولت سازندگی جهش چند برابری غیررسمی ارزهای خارجی نسبت به ریال بسیاری از صنایع و بنگاه‌های بزرگ در بورس تهران را قادر به شناسایی سودهای حسابداری حاصل از تسعیر نرخ ارز کرد. برخی از صنایع و بنگاه‌های بزرگ هم با توجه به قیمت‌گذاری محصولاتشان بر اساس قیمت کالای مشابه وارداتی، به‌رغم فروش کالای خود در بازار داخلی) مانند فولاد و تیرآهن رشد قابل توجهی ( بعضا 100 درصدی) را حاصل کردند. مساله‌ای که سبب شد تا شرکت‌های بورسی از این جهت از سود حسابداری خوبی منتفع شوند. دقت کنیم که مفهوم ارزش افزوده اقتصادی با شناسایی سودهای حسابداری تفاوت دارد. رشد برابری فروش حاصل از تسعیر نرخ ارز و یا رشد فروش حاصل از دارایی‌های ثابت یا برگشت ذخاير در شرکتی شامل ارزش افزوده اقتصادی نیست؛ بنابراین مدیران بنگاه‌ها و مسوولان ارشد اقتصادی باید به این نکته مهم توجه کنند.
ابراهیم نوایی، مدیر عامل شرکت سینافرایند نیروگرایش نرخ ارز به واقعی شدن در سالی که گذشت باعث کاهش واردات و تضیف ورود کالاهای خارجی و تقویت تولیدات داخلی شد تا به این واسطه کمک بزرگی به صادرات کشور کند؛ به ویژه شرکت‌های بورسی که حجم صادارت آنها تاثیر زیادی در صورت‌های مالی آنها می‌گذاشت. به عبارتی با کاهش یارانه ای که طی چند سال گذشته از سوی دولت به ارز اختصاص می‌یافت یا به عبارتی با پایین نگه داشتن نرخ ارز به وارد‌کنندگان (این سوبسیدی که به ناحق پرداخت می‌شد)، کمک بزرگی به تولید‌کنندگان و صادرکنندگان کرد. این مساله از شهریورماه 91 به همراه صورت‌های مالی شش ماهه علایم خود را نشان داد، به طوری که سهام شرکت‌هایی که با ارز رابطه مستقیمی داشتند از جهش‌های قیمتی در برخی از مواقع تا 120درصدی بهره‌مند شدند. امیدوارم این جهش همراه با ثبات اقتصادی باشد.
اميرعلي اميرباقري، كارشناس بازار سرمايه
سال 91 سالی کم فراز و پرفرود برای اقتصاد ایران بود. در این سال، اقتصاد ایران از مسائل سیاسی و بین‌المللی تاثیر پذیرفت، به گونه‌اي كه بازار سرمایه نیز از این تاثیر بی‌بهره نماند. اثر متغیرهای کلان، ارزش ریال، نرخ تورم و ریسک‌های متعدد درونی و بیرونی رابه خوبی می‌توان بر شاخص بورس دید. بازار سرمایه، نجابت و وفاداری خود را در این سال «بازاثبات» کرد؛ زيرا اگر به دلیل بازدهی بازارهای موازی، در کوتاه مدت، سرمایه به بازارهای رقیب کوچ کرد، در بلندمدت سرمایه‌ای حجیم تر، به بازار بازگشت.
بنابر اظهارات مدیرعامل شرکت بورس، ارزش بازار در سال 91 بالغ بر 176 هزار میلیارد تومان شد و شاخص نیز از رقم 25هزار و 900 واحد به 37هزار و 500 واحد افزایش یافت. این صعود موید بازده 43درصدی بورس تهران بوده كه ناشی از افزایش قیمت سهام و تقسیم سود نقدی شرکت‌ها در مجامع است.
به طور میانگین ارزش کل معاملات خرد و بلوک با 22 درصد رشد نسبت به سال قبل به 24هزار میلیارد تومان رسید. در این میان می‌توان به کاهش نسبتP/E بازار از ابتدای سال 91 و نزول آن از 6 به 6/5 مرتبه اشاره کرد. در این سال نقش عرضه‌های اولیه سهام پررنگ بود. رالی خصوصی‌سازی با عرضه پالایشگاه نفت بندرعباس به عنوان چهارصدو‌هفتادمین شرکت بورسی، پالایشگاه نفت لاوان، نفت ایرانول و... در این سال ادامه یافت تا ادامه گذار اقتصاد دولتی به اقتصاد خصوصی از مجرای بورس را شاهد باشیم.
در این سال وقایعی نیز رخ داد که شاید در گروه مهم‌ترین اتفاقات جای گیرد، اما الزاما در گروه خوش ترین وقایع نمی‌گنجد. از این دست می‌توان به بستن و بازگشایی نماد سهامی اشاره کرد که در دوره صعودی بازار به ناگاه ترمز بازار را کشید و تاثیر شتاب خارجی را بر بدنه بازار آشکار ساخت. خبر نه چندان خوش دیگر در این سال تعلیق عضویت بورس تهران در فدراسیون جهانی بورس‌ها بود.هرچند تاثیر این خبر از بعد داخلی اندک بود، اما از بعد بین‌المللی، خالی از اهمیت نبود. بازار در این سال چشم به راه راه‌اندازی موسسات رتبه بندی بودکه تنها به تهیه پیش‌نویس مقررات این موسسات بسنده شد. بورس تهران سال 91 را باانعطاف پذیری نسبت به نوسانات بازارهای رقیب پشت سر گذاشت. شاید مهم‌ترین رخداد بورس، موفقیت در آزمونی بود که از این بازار در مقابل بازارهای موازی گرفته شد. در سیر کاهش ارزش ریال، با افزایش سودآوری ناشی از تسعیر ارز با نرخ‌های جدید ودر سیر افزایش نسبی ارزش ریال با کاهش ریسک و بازده مورد انتظار، و نیز ارائه مشوق‌هایی چون عرضه‌های اولیه، حداقل سرمایه‌گذاران را از خود ناامید و دلسرد نکرد.
