خبرگزاری فارس: فرصت زمستان سخت اروپا را از دست ندهیم
به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، درباره تحریم نفت ایران از سوی اتحادیه اروپا و نحوه برخورد ایران با این تحریم سخنان متفاوتی گفته شده و پیشنهادهای متنوع و حتی متناقضی ارائه شده است چنانکه کسانی روش برخورد عاقلانه با این موضوع را کم کردن تولید و صادرات نفت و کسانی افزایش آن می‌دانند. بعضی خواستار تحریم پیش‌دستانه هستند و بعضی دیگر درباره لزوم اتخاذ یک راهبرد ثابت در تمام سطوح کشور در این باره با مرکزیت یک کمیته تصمیم‌گیر سطح بالا در این باره سخن می‌گویند. اما در کنار لزوم برخورد عاقلانه، حساب شده و هماهنگ همه نهادها و سطوح تصمیم‌گیر با مساله تحریم نفت ایران از سوی اتحادیه اروپا، نکاتی دیگری نیز درباره فرصت و زمان تحریم پیش‌دستانه نفت وجود دارد که باید مورد توجه قرار بگیرد.
۱- در صورت تحریم نفت ایران در ۶ ماه آینده، و در شرایطی که تولید نفت ایران کاهش نیافته باشد، کشور وادار خواهد شد به ذخیره‌سازی نفت روی دریا روی بیاورد. هزینه ذخیره‌سازی روزانه کشتی اول قریب به ۸۰ هزار دلار برآورد می‌شود اما این هزینه با افزایش تعداد کشتی‌ها روند صعودی شدیدی به خود خواهد گرفت و زمانی که نوبت به کشتی سوم برسد روزانه ۲۸۵ هزار دلار باید برای ذخیره‌سازی نفت در آن پرداخت. از طرفی وجود نفت روی آب قیمت جهانی این حامل استراتژیک را کاهش می‌دهد که در شرایط تحریم اصلا به نفع کشور نیست.
۲- از نظر عملیات استخراج نفت، قریب به ۱۷۰۰ حلقه چاه از کل ۸۷۰۰ حلقه چاه تولیدی نفت ایران در نوبت تعمیر قرار دارند و فرصت تعمیر به انها نمی‌رسد. در صورت تمایل ایران برای کاهش پیش‌دستانه تولید نفت و صادرات آن به اروپا، فرصت کافی برای تعمیر چاه‌های موجود و بالا بردن بازدهی آنها فراهم می‌شود.
۳- در کنار فرصت تعمیر چاه‌های نفت، این نکته نیز نباید مغفول بماند که در حال حاضر بخش بزرگی از نفت ایران به صورت غیر صیانتی تولید می‌شود که حداقل براوردها رقم آن را بیش از صادرات نفت ایران به اروپا یعنی بیش از ۴۰۰ هزار بشکه در روز نشان می‌دهند. معنای این میزان برداشت غیر صیانتی از دست رفتن قطعی و غیر قابل جبران صدها میلیون بشکه نفت و میلیاردها دلار منابع مالی است. کاهش تولید نفت به کاهش تولید غیر صیانتی و تکلیفی کمک می کند و باعث می‌شود فرصت کافی برای سرمایه‌گذاری و اجرای روش‌های ازدیاد برداشت و تولید صیانتی فراهم شود. افزایش تولید نفت و تخفیف در قیمت نفت صادراتی دقیقا در مقابل تولید صیانتی قرار دارد.
۴- صادرات نفت ایران به اروپا ۱۸ درصد از کل صادرات نفت ایران را شامل می‌شود و بر اساس قانون برنامه پنجم ۲۰ درصد از درآمد حاصل از صادرات نفت کشور باید به صندوق توسعه ملی واریز شود. صندوق توسعه ملی نیز در دو سال گذشته هیچ پرداختی نداشته و منابع آن دست نخورده باقی مانده است. بنابر این کاهش این میزان از درآمدهای نفتی کشور لااقل در کوتاه و میان مدت مشکلی برای اداره کشور ایجاد نمی‌کند.
۵- با راه‌اندازی کامل پالایشگاه امام خمینی شازند اراک قریب به ۱۰۰ هزار بشکه نفت در روز به مصرف این پالایشگاه خواهد رسید و از سبد صادراتی حذف خواهد شد. بنابراین قریب به یک چهارم تا یک پنجم از حجم نفت صادراتی ایران به اروپا بعد از راه‌اندازی کامل این پالایشگاه خود به خود کاسته خواهد شد. پالایشگاه شازند در مداحل نهایی راه‌اندازی است و بنا بر اعلام مسئولان ۹۵ درصد پیشرفت فیزیکی دارد.
۶- در حالی که شرکت نفتی آرامکو عربستان، حداکثر ظرفیت خود را 12.5 میلیون بشکه اعلام کرده است، در گزارش فوریه سازمان بین‌المللی انرژی که در هفته گذشته منتشر شد، حداکثر ظرفیت تولید نفت عربستان روزانه 11.88 میلیون بشکه برآورد شده است. این میزان از برآورد گذشته این سازمان برابر با 12 میلیون بشکه کمتر است. عربستان سعودی تمامی ظرفیت مازاد صنعت نفت جهان را تامین می‌کند. از اینرو این کشور تنها پشتوانه تامین‌کننده نفت در صورت توقف عرضه تولیدکنندگان بزرگی چون ایران است. سازمان بین‌المللی انرژی که عموما توسط مصرف‌کنندگان بزرگ انرژی مدیریت می‌شود برآورد خود از حداکثر ظرفیت تولید عربستان را تنها در موارد نادری در 15 سال گذشته کاهش داده است.
۷- با وجود اینکه عربستان اعلام آمدگی کرده است صادرات نفت خود به هند را افزایش دهد، هند با درخواست آمریکا درباره کم کردن واردات نفت خود از ایران مخالفت کرده و عملا نفت بیشتری از ایران خریداری کرده است. معنای این مساله آن است که هندی‌ها با وجود منافع کلانی که در مراودات خود با آمریکا دارند حاضر نیستند امنیت انرژی خود را در بلند مدت به خطر بیندازند. و این یعنی به هر دلیل اعم از دلایل سیاسی یا اقتصادی هند عربستان را منبع قابل اطمینانی برای جبران واردات نفت ایران نمی‌داند. ویکی لیکس چندی پیش سندی درباره اعلام غیر واقعی اما رسمی ذخایر نفت عربستان بیش از دو برابر میزان واقعی این ذخایر منتشر کرده است.
۸- با توقف تولید نفت از میدان المسیله یمن، کل تولید ۲۶۰ هزار بشکه‌ای نفت این کشور متوقف شد. پیش از این تولید نفت از میدان مآرب بزرگترین میدان نفتی یمن به دلیل انفجارهای متوالی در خط لوله این میدان متوقف شده بود. ظرفیت مازاد تولید نفت عربستان تنها پشتوانه تامین‌کننده نفت در صورت توقف عرضه تولیدکنندگان بزرگی چون ایران است و حتی اگر این ظرفیت بتواند همه تولید نفت ایران را پوشش دهد(که بر اساس آنچه گفته شد ظاهرا نخواهد توانست)، ظرفیت تولید نفت عربستان می‌تواند نیاز بازار را به صورت سر به سر جبران کند و در صورت ایجاد کوچکترین مشکلی در یکی از کشورهای تولیدکننده نفت در خاورمیانه عربی در حال انقلاب -مانند آنچه درباره یمن اتفاق افتاده است- بازار با کمبود واقعی نفت و جهش شدید قیمت این حامل استراتژیک انرژی روبرو خواهد شد. آنگاه بدون اینکه ایران درباره تنگه هرمز دست به هرگونه اقدامی بزند جهان طعم بسیار تلخ تحریم ایران را خواهد چشید.
۹- اگرچه درباره هر گونه عملی در زمینه تحریم پیش‌دستانه باید به موارد حقوقی و قرادادی به دقت توجه شود اما تحریم پیش‌دستانه ایران می تواند به صورت گام به گام و در سه مرحله تعویق، تعلیق و در انتها تحریم اجرایی شود که در دو مرحله نخست نه مشکل قراردادی و حقوقی ایجاد خواهد شد و نه مجوز مجلس برای اجرای تحریم مورد نیاز خواهد بود. پالایشگاه‌های نفت اروپایی به دلایل و بهانه‌های مختلف به ایران بدهی دارند و اگرچه رقم این بدهی چندان درشت نیست به راحتی با توجه به آن می‌توان تحویل محموله‌های نفت خام به این پالایشگاه‌ها را به تعویق انداخت یا به حالت تعلیق درآورد. تجربه توقف صادرات نفت ایران به پالایشگاه‌های بدهکار هندی در آگوست گذشته و تغییر رفتار هندی‌ها گواهی بر موفقیت‌امیز بودن این روش است.
۱۰- کشورهایی مانند چین با توجه به آگاهی از شرایط ایران به دنبال ایفای نقش واسطه‌گری در فروش نفت ایران به اروپا هستند و قصد دارند با گرفتن تخفیف‌های عمده از ایران، بیش از نیاز خود نفت خریداری کرده و به اروپایی‌ها بفروشند تا هم پالایشگاه‌های در آستانه ورشکستگی اروپایی با مشکل حادتری مواجه نشوند و هم آنها از این شرایط حداکثر منافع را ببرند. ظاهرا سفر اخیر وزیر نفت ایران به چین نیز در راستای مذاکره برای جلوگیری از همین مساله ارزیابی می‌شود. به هر حال به نظر می‌رسد اروپایی‌های فرو رفته در بحران بدون داشتن گوشه چشمی به ایفای چنین نقشی توسط واسطه‌ها و دریافت کمی گران‌تر یا ارزان‌تر نفت ایران از طریق آنها تحریم‌ها را امضا نکرده‌اند.
۱۱- قریب به ۱۵ پالایشگاه اروپایی در لیست فروش یا تعطیلی قرار دارند. کم شدن واقعی تولید و صادرات نفت ایران علاوه بر کندن دندان طمع چشم بادامی‌های منفعت‌جو باعث می‌شود اروپایی‌ها مزه واقعی بازی سیاسی خود را در زمین آمریکایی‌ها بچشند. امروز تقریبا مشخص است که در شرایط فعلی اروپایی‌ها به سختی می‌توانند از پس هزینه سازگار کردن پالایشگاه‌های خود با نفت جدید برآیند.
۱۲- به هر حال فارغ از خرید و فروش نفت خام، بر خلاف آمریکا که بازارهای مطمئنی را در عراق و عربستان برای فروش تجهیزات نفتی خود ایجاد کرده است، در صورت تحریم نفت ایران از سوی اروپا، بازار فروش تجهیزات نفتی اروپایی‌ها شدیدا متاثر می‌شود و ضربه دیگری به اقتصاد از نفس افتاده کشورهای اروپایی وارد خواهد شد. به هر روی اروپا در قالب اتحادیه اروپا به نیابت از آمریکا به مصاف ایران امده است و همه اعضای اتحادیه باید هزینه این مصاف را بپردازند. چه آنهایی که نفت وارد می‌کنند و چه آنهایی که تجهیزات می‌فروشند.
۱۳- به نظر می‌رسد آمریکایی‌ها با دید بلند مدت و استراتژیکی بازی در زمین تحریم نفت ایران به وسیله مهره اروپا آغاز کرده‌اند. ظاهرا اروپایی‌ها تصور می‌کنند با وجود بحران شدید اقتصادی و قرار گرفتن دولت‌های اروپایی در مرز ورشکستگی می‌توانند با مانورهای کوتاه مدتی نظیر آنچه به آن اشاره شد هم رضایت آمریکایی‌ها و وام‌های مورد نیاز خود را به دست آورند و هم خود را از تبعات جدی تحریم نفتی ایران دور نگه دارند. در عین حال ظاهرا آنها بازی بزرگ‌تر آمریکا در زمین انرژی جهان را که ابعادی از آن متوجه خود انها خواهد شد را نمی‌فهمند یا نمی خواهند آن را بفهمند.
۱۴- فاصله مصرف نفت در زمستان و تابستان قریب به ۱۰ میلیون بشکه در روز است. اروپا نیز با سرمای سختی روبروست و روس‌ها نیز بازی گازی زمستانی خود را آغاز کرده اند. زمستان فرصتی است که ایران با تحریم پیش‌دستانه یه شیوه‌ای که به آن اشاره شد به اروپایی‌ها کمک کند ابعاد بازی آمریکا را در کنترل منابع انرژی جهان بهتر درک کنند. فرصت زمستان را نباید از دست داد.
