راهکاری برای کاهش میزان پرتوگیری بیماران و پزشکان از دستگاه‌های تصویربرداری

به گزارش ایران اکونومیست؛  مطالعات نشان می‌دهد 30 تا 50 درصد تصمیم گیری‌های پزشکی درشرایط بحرانی متکی بر یافته‌های رادیولوژیک است؛ چراکه فراوانی آزمون‌های پرتونگاری از بیماران بسیار بالا است؛ به گونه‌ای که تنها در آمریکا سالانه بیش از 15 میلیون آزمون پرتونگاری پرتابل در بالین بیماران صورت می‌گیرد.

این روند به طور روزافزون در حال افزایش است، به طوری که روزانه در جهان بیش از 10 میلیون آزمون مراقبت‌های ویژه، اورژانسی و یا در اتاق‌های عمل انجام می‌شود و این در حالی است که رشد روزافزون بکار گیری آزمون‌های پرتونگاری در تشخیص و درمان بیماران متضمن پرتوتابی بیشتر بیماران، پرتونگاران، سایر کارکنان و افراد حاضر در محل پرتونگاری خواهد بود.

رشدی این چنین نگرانی‌هایی را نسبت به افزایش پرتوگیری بیماران و پرتونگاران را حین اجرای آزمون‌های پرتابل بر بالین بیمار به همراه دارد؛ چراکه اغلب این آزمون‌ها بدون هیچ گونه آمادگی و آموزش بیماران و توسط دستگاه‌های پرتابلی و بدون ایجاد دیوارهای ثابت حفاظتی کنترل شده انجام می‌شود.

بنابراین بکارگیری حداقل دوز پرتوی ممکن و همچنین رعایت کامل اصول حفاظت در برابر پرتو توسط پرتونگاران حین آزمون‌های پرتونگاری خصوصا پرتو نگاری پرتابل کاملا ضروری است.

مطالعات نشان می‌دهند خطر عمده پرتوگیری حین آزمون‌های پرتابل برای پرتونگاران بروز عوارض احتمالی و دیررس همچون انواع سرطان‌ها و آسیب‌های ژنتیکی است که ناشی از پرتوگیری با دوز کم، ولی مزمن است.

با توجه به اینکه هیچ دوزی از پرتوگیری که بتوان آن را مطلقا بی‌خطر دانست وجود ندارد، اهمیت رعایت قوانین حفاظت در برابر پرتو خصوصا در پرتونگاری در بالین بیماران با دستگاه پرتونگاری پرتابل روشن‌تر می‌شود.

موثرترین و کم هزینه‌ترین اصل حفاظت در برابر پرتوهای پونیزان ایکس، گرفتن فاصله حداکثر ممکن از منبع پرتو (تیوب اشعه ایکس و بدن بیماران تحت پرتونگاری) و در گام بعدی استفاده از روپوش سربی و شیلدهای حفاظتی است.

محدودیت فاصله‌گیری بیش از 2 متر در طراحی‌های قدیمی دستگاه‌های پرتابل منجر به استفاده غیر استاندارد کاربران این دستگاه‌ها از سیم‌های طویل در بخش فرمان تابش دستگاه‌های پرتابل می‎شد که ضمن خطر قطع مکرر، اتصالی و نشت برق و اتصال کوتاه برای سیستم، احتمال انتقال آلودگی میکروبی و باکتریایی و انتقال این آلودگی‌ها به بخش‌های ایزوله، اتاق‌های عمل و بخش مراقبت‌های ویژه نیز مطرح است.

امروزه شرکت‌های سازنده دستگاه‌های پرتابل برای رفع این نقیصه اقدام به اضافه کردن گزینه انتخابی کنترل از راه دور البته با عملکردی محدود و هزینه‌ای گزاف برای دستگاه‌های پرتابل کرده‌اند.

با توجه به قدیمی بودن بخش اعظم دستگاه‌های پرتونگاری پرتابل مراکز تشخیصی درمانی کشور از یک سو و هزینه‌های ارزی بالا جایگزینی دستگاه‌های قدیمی با دستگاه‌هایی با فناوری روز و محدویت منابع مالی بخش بهداشت و درمان کشور از سوی دیگر در حال حاضر مقرون به صرفه‌ترین روش استفاده از فناوری‌های جدید در دستگاه‌های پرتابل، ارتقای سیستم‌های موجود به حد قابلیت‌های متعارف روز دنیا است.

بر این اساس، محققان کشور با اجرای طرح تحقیقاتی «سیستم کنترل اتوماتیک دستگاه‌های پرتونگاری پزشکی و صنعتی با کنترل از راه دور» راهکاری را در این زمینه ارائه کردند.

 این مطالعه با هدف طراحی بسته ارتقای کارایی دستگاه‌های پرتونگاری پرتابل مجهز به سیستم پایش تصویری بیمار و ارسال فرامین تابش از راه دور اجرا شده است.

از جمله مزایای کاربردی این طراحی را می‌توان به صرف حداقل هزینه و ارتقای سیستم‌های موجود به بالاترین حدممکن، کاهش پرتوگیری پرتونگاران و بیماران و سایر کارکنان بخش‌های مراقبتی و ارتقای سرعت اجرای آزمون‌های پرتابل که نقش حیاتی در مراقبت از بیماران اورژانسی و تحت جراحی دارد، اشاره کرد.

یکی دیگر از فواید استفاده از این سیستم کاهش احتمال تکرار آزمون پرتابل به دلیل نظارت مستقیم و کامل تصویری بر هرگونه تغییر وضعیت قرارگیری بیماران در حین تابش است.