افزایش یارانه نقدی یکی از مطالبات اقشار کم‌درآمد جامعه بود و در دوران تبلیغات ریاست جمهوری این موضوع به بحثی داغ تبدیل شد.
یارانه نقدی از آذرماه 89 به حساب سرپرستان خانوار واریز شد، اما با اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها و واقعی شدن بخشی از قیمت‌ها قدرت خرید خانوارها روند نزولی را طی کرد. بررسی تنها یکی از اقلام گران شده مانند بنزین نشان می‌دهد که قدرت خرید مردم نسبت به خرید آن همچنان پایین است.
نرخ بنزین قبل از اجرای هدفمندی یارانه‌ها 100 تومان بود که با اجرای آن به دو نرخ 100 و 400 تبدیل شد. چندی بعد نرخ 100 تومانی به 400 و 400 تومانی به 700 افزایش یافت و در دولت یازدهم نیز بنزین روند تک‌نرخی را طی کرد و با قیمت هزار تومان عرضه شد. بررسی همین یک مورد غیر از آب، برق و گاز که این روزها زمزمه گران شدن آنها نیز به گوش می‌رسد، نشان می‌دهد، وضعیت اقتصادی خانوارها در شرایط مطلوبی به سر نمی‌برد.
دولت یازدهم در فروردین سال‌جاری قبل از انتخابات ریاست‌جمهوری دوره دوازدهم اقدام به افزایش سه برابری یارانه اقشار نیازمند کرد تا بتواند معیشت این قشر را در سطح قابل قبولی قرار دهد.
این تصمیم براساس ماده 79 قانون برنامه ششم توسعه و در قالب یک برنامه کارشناسی دوساله صورت گرفته است. در این ماده به افزایش حداقل مستمری خانوارهای مددجویان تحت حمایت دو نهاد کمیته امداد امام خمینی(ره) و سازمان بهزیستی متناسب با سطح محرومیت بر مبنای متوسط 20 درصد حداقل دستمزد مصوب شورای عالی کار اشاره و اعتبار مدنظر قرار گرفته برای این افزایش 4000میلیارد تومان است.
با این اقدام، از فروردین امسال یارانه خانوارهای تحت‌پوشش یک‌نفره از 45 هزار تومان به 140 هزار تومان، یارانه خانوارهای دونفره از 90 هزار تومان به 279 هزار تومان، یارانه خانوارهای سه‌نفره از 135 هزار تومان به 388 هزار تومان، یارانه خانوارهای چهار نفره از 180 هزار تومان به 517 هزار تومان و یارانه خانوارهای پنج نفره و بیشتر از 225 هزار تومان به 590 هزار تومان افزایش یافت. حال آن‌طور که دیروز محمدباقر نوبخت سخنگوی دولت اعلام کرد، دولت قصد دارد مستمری این اقشار را طی سال‌های آینده پنج برابر کند.
منابع برای افزایش یارانه فقرا
آمارهایی که در ماه‌های اخیر درباره منابع و مصارف هدفمندی یارانه‌ها توسط نمایندگان مجلس مطرح شده، بیانگر آن است که در سال گذشته درآمد هدفمندی یارانه‌ها به 70 هزار میلیارد تومان رسیده، اما سهم یارانه نقدی پرداختی به مردم 31 هزار میلیارد تومان بوده است.
به گفته کارشناسان، براساس این آمار و ارقام، سهم دولت از درآمد هدفمندی یارانه‌ها به طور مرتب بیشتر و سهم یارانه نقدی مردم، کمتر شده است. در صورتی که سهم دولت به مردم منتقل شود، امکان افزایش یارانه نقدی بخصوص برای اقشار کم‌درآمد بدون گرانی جدید، کاملا هموار است.
اقتصاددان معتقدند اگر منبع افزایش پنج برابری یارانه اقشار کم‌درآمد، حذف یارانه ثروتمندان باشد بسیار کار خوبی است و برخی دیگر نیز اعتقاد دارند دولت باید به فکر ایجاد شغل باشد، نه زیاد کردن نان‌خور دولتی.
راهکار پیشنهادی برای افزایش مجدد یارانه فقرا، حذف یارانه ثروتمندان است که با توجه به اظهارات مقامات دولتی، این کار در شرایط فعلی براحتی قابل اجراست. اگر به سخنان علی طیب‌نیا، وزیر اقتصاد برگردیم که هفته گذشته پس از پیروزی حسن روحانی در انتخابات ریاست‌جمهوری اعلام کرد مردمی که به ما رأی داده‌اند، از وعده‌های پر آب و تاب اضافه کردن یارانه‌ها چشم‌پوشی کرده‌اند؛ به این واقعیت می‌رسیم که دولت دوازدهم با پشتوانه اجتماعی 23 میلیون نفری که به افزایش یارانه، نه گفته‌اند براحتی می‌تواند یارانه اقشار پردرآمد را حذف کرده و به یارانه فقرا اضافه کند.
حذف یارانه ثروتمندان
دکتر مهدی پازوکی، استاد دانشگاه علامه طباطبایی درباره طرح افزایش دوباره یارانه کم‌درآمدها به جام‌جم گفت: موضوع افزایش یارانه نقدی در انتخابات ریاست‌جمهوری نیز زیاد مطرح شد، اما آن چیزی که مهم است معیشت مردم است که باید در سطح مطلوبی قرار داشته باشد.
وی با اشاره به این‌که اکنون دولت اعلام کرده یارانه اقشار کم‌درآمد را افزایش می‌دهد، افزود: من موافق پرداخت یارانه پنج برابری به سه دهک پایین درآمدی هستم و باید اقشار پردرآمد از فهرست یارانه بگیران حذف شوند.
این اقتصاددان ادامه داد: سه دهک پایین درآمدی جامعه، افرادی‌اند که تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره)، سازمان بهزیستی و دیگر سازمان‌های حمایتی هستند و به نظر می‌رسد فقط این افراد مشمول دریافت یارانه باشند و بقیه باید حذف شوند. پازوکی با تاکید بر این‌که منابع افزایش پنج برابری یارانه باید مشخص شود گفت: این‌که دولت یارانه اقشار کم‌درآمد را افزایش دهد، کار بسیار خوبی است و باعث افزایش سطح رفاه آنها می‌شود، اما نکته‌ای که حائز اهمیت خواهد بود، منابع این کار است.
وی افزود: اگر منابع افزایش یارانه اقشار کم‌درآمد، حذف یارانه ثروتمندان باشد، کار بسیار خوبی است اما اگر قرار است از محل بودجه دولتی این کار انجام شود، قطعاً با مشکلاتی مانند کسری بودجه مواجه خواهیم شد. این کارشناس اقتصادی اظهار کرد: اگر دولت در شرایط فعلی تخصیص بودجه عمرانی را کم کند، مشکلاتی به وجود خواهد آمد که اقتصاد ایران را تحت تأثیر قرار داده و باعث بدهکارتر شدن دولت به پیمانکاران می‌شود که نتیجه آن رکود بیشتر در جامعه است.
حمایت‌ها باید موقتی باشد
دکتر مرتضی عزتی، عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس هم به جام‌جم گفت: به نظر می‌رسد اعطای پرداخت یارانه نقدی در مرحله آخر باشد و دولت برای افزایش رفاه عمومی اقشار کم‌درآمد باید اشتغال ایجاد کند و از سوی دیگر حمایت‌های غیرمستقیم مانند تخفیف‌های بیمه‌ای و مسکن و البته موقتی در نظر بگیرد.
وی افزود: تعدادی از افراد تحت‌پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره) و سازمان بهزیستی هستند که قادر به کار کردن نیستند و دولت باید برای این افراد برنامه ویژه تدوین کند. افزایش پنج برابری یارانه به تنهایی موجب بالا رفتن سطح رفاه اقشار کم‌درآمد نمی‌شود. به نظر می‌رسد اقداماتی مانند برقراری بیمه برای افرادی که توانایی کار ندارند، مهم‌ترین موضوع است تا بتوانند به حداقل‌های زندگی برسند.
عزتی تصریح کرد: افرادی هستند که تحت‌پوشش سازمان‌های حمایتی قرار دارند، اما قادر به کار نیستند و به نظر من حتی این افراد نیز مشمول دریافت یارانه نخواهند شد و دولت باید برای آنها شغل فراهم کند و زمانی هم که افراد بیکار هستند، بتوانند از بیمه بیکاری بهره ببرند. پرداخت بیمه بیکاری به افرادی که فاقد کار هستند، نباید آنقدر زیاد باشد که انگیزه کار را از افراد بگیرد.
این مدرس اقتصاد ادامه داد: وظیفه دولت ایجاد شغل است، نه پرداخت یارانه به همه افراد. با استفاده از این روش‌ها به جای این‌که رشد اقتصادی حاصل شود، نان‌خور دولت زیاد خواهد شد. وی اضافه کرد: برخی بیماری خاص دارند و هزینه زیادی برای درمان می‌پردازند؛ دولت باید آنها را از طریق پرداخت هزینه‌های بهداشتی درمانی رایگان حمایت کند. از سوی دیگر افرادی که مشغول کار بودند و ورشکست شدند حتماً باید تحت حمایت دولت برای برقراری دوباره شغل قرار بگیرند.
عزتی گفت: حمایت‌ها از سبد غذایی، مسکن و پوشاک شروع می‌شود و اگر خانواده‌ای با وجود دریافت این بخش‌ها باز هم دچار مشکل بود، مشمول دریافت یارانه نقدی با ارقام پایه حقوق است، اما به نظر من افراد دیگر نباید یارانه را دریافت کنند.
افزایش 3 برابری یارانه اقشار کم درآمد بدون مشکل است
سخنگوی دولت با اشاره به برنامه دولت دوازدهم برای افزایش پنج برابری سطح معیشت ده‌میلیون نفر از اقشار فقیر جامعه گفت: منابع پنج برابر کردن معیشت اقشار فقیر را از هدفمندی تأمین می‌کنیم.
سخنگوی دولت در گفت‌وگو با فارس، در پاسخ به این سؤال که در برنامه انتخاباتی دولت دوازدهم به صراحت آمده است که قصد دارید در یک دوره چهار ساله سطح معیشت ده میلیون نفر از اقشار فقیر جامعه را پنج برابر کنید که این کار به منابع بسیار زیادی احتیاج دارد، این منابع را از کجا و از چه محلی تأمین می‌کنید، اظهار کرد: اکنون یارانه و مستمری این قشر سه، چهار برابر شده است.
وی در ادامه افزود: هنگامی که درباره افزایش یارانه صحبت می‌کنیم گاهی این حرف درخصوص اقشار آسیب‌پذیر و کم‌درآمد است که شامل افراد تحت‌پوشش می‌شود که این افراد حدود ده تا 12 میلیون و حداکثر 15 میلیون نفر هستند در حالی که ما اکنون به 75 میلیون نفر یارانه می‌دهیم، آنچه انتقاد ما به سایر دوستان بود، این بود که اگر شما می‌خواهید یارانه‌ها را سه برابر کنید، این کار اصلا امکان‌پذیر نیست، اما این‌که یارانه این گروه و اقشار را سه برابر کنیم کاملا قابل تأمل است.
رئیس سازمان برنامه و بودجه تاکید کرد: یعنی ما براحتی می‌توانیم در یک دوره چهار ساله در یک دولت، این کار را انجام دهیم، امسال یارانه این قشر را سه برابر کردیم و مشکلی وجود ندارد و برای سال آینده هم می‌توانیم این مقدار را افزایش دهیم و براحتی می‌توانیم سه برابر دیگر هم کنیم. چون اینها ارقام زیادی نیست. این کار از محل بودجه قابل انجام است.
نوبخت در پاسخ به این سؤال که این منابع قرار است از چه محلی تامین شود، اظهار کرد: این منابع از محل هدفمندی است، قیمت حامل انرژی افزایش پیدا نخواهد کرد و موضوع هدفمندی را نیز باید مدیریت کنیم.
