دوسال قبل وقتی ولی الله سیف رییس کل بانک مرکزی وعده داد تا قیمت ارز تک نرخی شود،هنوز توافق برجام شکل نگرفته بود،با این حال او بعدها گفت که بعد از شکل گیری ثبات در روابط خارجی طرح یکسان سازی نرخ ارز اجرایی خواهد شد،طرحی که حالا در آستانه تشکیل دولت دوازدهم بیش از همه فعالان بخش خصوصی آن را از دولت طلب می کنند و خواستار واقعی شدن قیمت ارز هستند.
اقتصاد ایران در چهار دهه گذشته، جز در دو مقطع سال 1372 و نیز دوره بین سالهای 1381 تا 1390 ،همواره نظام دو یا چندنرخی بودن ارز را تجربه کرده است. برای دولت یازدهم هم ارز چند نرخی، ارثی بود که از دولت احمدی نژاد باقی ماند.حالا ده سالی می شود که ارز چند نرخی گریبان این اقتصاد را گرفته؛زمانی نوسان قیمت ارز آنقدر زیاد بود که دقیقه به دقیقه تغییر می کرد و دلارفروشان کنار خیابان برای اعلام قیمت دلار به رهگذران باید قیمت را در لحظه چک می کردند.
هم اکنون ماههاست که قیمت ارز در بازار در کانال 3700 تا 3800 باقی مانده است. دلار دولتی هم قیمتی در حدود 3300 تومان دارد.زمزمه کسری بودجه ناشی از تعهدات دولت به بخش هایی که بدهکار است و البته دو طرح یارانه نقدی و طرح سلامت بودجه دولت را بیش از گذشته فربه کرده است. از همین رو،بعید به نظر می رسد که اگر ارز رسمی یکسان شود،قیمت ها تمایل به پایین آمدن داشته باشند.هرچند که صادرکننده ها بیشتر تمایل دارند که ارزی که تک نرخی می شود،بالاتر از ارقام کنونی بازار باشد،اما برخی اقتصاددانان هم هشدار می دهند که اگر ارز تک نرخی شود،تورم به اقتصاد هدیه خواهد داد.
ثبات در بازار
عباس شاکری استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی می گوید:«در دولت یازدهم اقتصاد از یک پديده وارونگي و چندگانگي متضاد در نقش آفريني عبور کرده است؛ نرخ ارز معمولا تابع شرايط اقتصادي است و بايد متناسب با وضعيت رونق اقتصادي يا رکود، رشد و توسعه و همچنین اهداف اقتصادي و بازرگاني خارجي، تغيير کند. اگرچه گاهی نرخ ارز تحت تاثیر هیجان های سیاسی کاهش يافته، اما بعد از مدتی دوباره صعودي شده است.بنابراین برای اجرای سیاست ارز تک نرخی باید بازار به ثبات برسد.»
مهمترین روش برای اطمینان بخشیدن به سرمایه گذاری مولد و سالم در اقتصاد، تک نرخی کردن ارز است. دولت دوازدهم برای ادامه اصلاح ساختارهای اقتصادی لازم است که این سیاست را اجرایی کند،زیرا این اقدام بزرگترین خدمت به سرمایه گذاری مولد به خصوص در بخش تولید صنعتی محسوب می شود.
سعید لیلاز تحلیل گر مسایل اقتصادی هم می گوید:«هرقدر حرکت به سمت تک نرخی شدن ارز سریعتر اتفاق بیفتد، جلوی فساد، ناکارآمدی، رانت خواری، از بین رفتن اشتغال داخلی و ناامید شدن سرمایه گذاران نیز گرفته می شود.»
قیمت ارز چقدر باشد؟
صادرکننده ها بسیار تمایل دارند که قیمت ارز تک نرخی عددی در آستانه 4 هزار تومان باشد،در مقابل کارشناسان زیادی هم می گویند،عدد 3700 تومان رقم مناسبی برای ارز تک نرخی است،زیرا بازار به این رقم پالس مثبت نشان داده و مدتهاست در همین حوالی سیر می کند.
نرخ دلار، تاثیر زیادی بر همه شاخص های اقتصادی مثل صادرات، واردات، قیمت تمام شده تولید داخلی، و رقابت پذیری کالاهای تولید داخل در بازار جهانی دارد. به همین دلیل، رسیدن به یک نرخ مصلحتی که برای اقتصاد ملی مفید باشد یک کار چندبعدی و چندوجهی است که به سایر موضوعات اقتصادی مثل نرخ بهره و سود بانکی، نرخ تسهیلات، و درآمدهای رسمی و غیررسمی دولت از منابع ارزی که در اختیار دولت است بستگی دارد.
از سویی برای کنترل بازار، چون به لحاظ قانونی نرخ ارز به صورت شناور مدیریت شده است، باید در سطحی صورت بگیرد که برای اقتصاد ملی مفید باشد. طبیعی است که برای کنترل این نوسانات قبل از هرچیز منابع ارزی دولت تعیین کننده است که چقدر می تواند در بازار مداخله کند.
شفافیت در بازار
بازار جهانی هم بر اجرای سیاست ارز تک نرخی تاثیر مستقیم دارد.نوسان دلار در بازار جهانی سبب شده در چند ماه گذشته قیمت دلار در مقابل سایر ارزها تقویت شود.دراین میان طبیعی است که همه اقتصادها به دنبال تقويت ارزش پول ملي باشند.
برخی موسسات مطالعات اقتصادی مثل «بامداد» اواخر سال گذشته پیش بینی کردند که در شهریور ماه قیمت دلار در بازار جهانی نسبت به سایر ارزها تقویت خواهد شد. این موضوع بی تردید بر بازار ارز ایران هم تاثیر خواهد گذاشت.هرچند بازار ارز در ايران به ثبات و قيمت هاي واقعي نياز دارد،اما بازار جهانی را هم نباید نادیده گرفت.چه آنکه هرگونه نوسان بازار جهانی بر بازار ایران هم تاثیر می گذارد،به این دلیل که بخش بزرگی از درآمدهای ایران ناشی از فروش نفت است.
از همین رو توصیه اکید کارشناسان این است که نرخ ارز واقعي با معيار برابري قدرت خريد باید به گونه ای تعیین شود که هم تلاطم های اقتصاد را تحت پوشش قرار دهد و هم بازار داخلی به شفاف ترين برسد.
