بهره‌وری اگرچه به ظاهر یک واژه لوکس و کمتر دست یافتی برای اقتصاد
ایران است، اما ظاهرا برنامه‌هایی برای افزایش بهره‌وری تدارک دیده شده که
به خصوص در برنامه ششم توسعه، جای پای پررنگ تری دارد. در این میان رویا
طباطبایی، رئیس سازمان ملی بهره وری می‌گوید که نتایج پروژه چرخه مدیریت
بهبود بهره وری در ده بنگاه اقتصادی، آذرماه امسال به صورت رسمی اعلام
می‌شود.گفتگوی مشروح مهر با رئیس سازمان ملی بهره وری از نظر گرامی تان می
گذرد:
*خبرنگار مهر: هدفگذاری برای رسیدن به شاخص بهره‌وری در سال ۹۶ به چه صورت است و چه برنامه‌هایی در دستور کار است که به این هدف تعیین شده برسیم؟
- رویا طباطبایی: یکی از پروژه‌های ابلاغی برای سال اقتصاد مقاومتی، تولید و اشتغال، اجرای چرخه مدیریت بهبود بهره‌وری در ده بنگاه بزرگ اقتصادی منتخب است که از ابتدای تیرماه سال گذشته، آغاز شده و قرار است ظرف مدت ۱۸ ماه، به ثمر بنشیند. بر این اساس تا پایان آذرماه سال جاری، نتایج آن اعلام شود و ما برای اینکه این ده بنگاه در نهایت باقی بمانند؛ بیست بنگاه را انتخاب کرده بودیم و مقداری از کار را هم سال گذشته به ثمر رسانده بودیم، اما امسال امور مربوط به این پروژه مهم به اتمام می رسد. بر این اساس در آینده، این بنگاهها که چرخه مدیریت بهبود بهره‌وری در آنها اجرایی می‌شود، الگویی برای سایر بنگاههای اقتصادی کشور خواهند شد. نکته بعدی این است که ما برای عملیاتی کردن برنامه جامع بهره‌وری کشور، گام های موثری برداشته ایم و به زودی ۷ برنامه ای که درون برنامه جامع بهره‌وری ذکر شده‌اند؛ تقدیم هیات وزیران خواهند شد و از سوی رئیس سازمان اداری و استخدامی ارایه خواهند شد. مواد مهمی نیز در برنامه ششم توسعه به بهره وری اختصاص یافته که از جمله آن، ماده ۵ برنامه ششم توسعه است که بسیار حائز اهمیت بوده و باید مورد پیگیری قرار گیرد، همچنین با سایر دستگاههای دولتی ارتباط نزدیکی برقرار شده که نه تنها در قوه مجریه، بلکه در سایر قوای سه گانه نیز مشغول فعالیت هستند. در عین حال، با روسای کمیته های بهره وری و دبیران این کمیته ها هم، ارتباط نزدیکی برقرار شده و همفکری صورت گرفته است؛ غیر از آن، آموزش در حوزه بهره وری هم جدی تر گرفته شده و دوره های آموزشی زیادی را در سال جاری برگزار خواهیم که از طریق سمینار یا به صورت آموزش های حضوری، پیگیری می شوند.
ما برای عملیاتی کردن برنامه جامع بهره‌وری کشور، گام های موثری برداشته ایم و به زودی ۷ برنامه ای که درون برنامه جامع بهره‌وری ذکر شده‌اند؛ تقدیم هیات وزیران خواهند شد و از سوی رئیس سازمان اداری و استخدامی ارایه خواهند شد
در کنار این، ارتباطات بین المللی سازمان نیز به شدت گسترده تر می شود و در سال جاری، حدود ۵ تا ۶ میزبانی و یک کنفرانس بین المللی را پیش رو داریم. همچنین دوره های ویدئو کنفرانس با حضور اساتید برجسته دنیا برگزار می شود و به صورت همزمان، این شش کشور از این دوره بهره مند خواهند شد؛ بنابراین برنامه های خیلی زیادی در حوزه افزایش بهره وری تدارک دیده شده که با توجه به اینکه امسال از سوی مقام معظم رهبری، سال اقتصاد مقاومتی، تولید و اشتغال نامگذاری شده و بیش از نیمی از بندهای ارایه شده در سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی، به بهره وری یا مولفه های اثرگذار بر آن اشاره دارد، بنابراین اگر در این زمینه توفیقاتی کسب شود، به این امر کمک خواهد شد که اقتصاد مقاومتی عملیاتی شود و در طی آن، اشتغال و تولید ملی ارتقا یابد. اینها عمده ترین برنامه های سال ۹۶ در حوزه بهره وری کشور است.
* نتایج اجرای پروژه چرخه مدیریت بهبود بهره‌وری چه زمانی اعلام می شود؟ آیا در همان آذرماه که کار پروژه به پایان می رسد، نتایج اعلام خواهد شد یا باز هم فرصتی برای پردازش اطلاعات مورد نیاز است؟
- تا پایان آذرماه، تمام نتایج، به صورت مکتوب نهایی می شود؛ به نحوی که گام به گام تمام قدم هایی که برداشته شده، به صورت مستندسازی اعلام خواهد شد تا برای بنگاههای دیگر قابل استفاده باشد.
* با توجه به گشایش هایی که انجام شده و هم ماشین آلات جدید در حال ورود به کشور است و هم توانستیم از یکسری تکنولوژی‌ها و فناوری‌های جدید و آموزش‌ها در سطح بین‌المللی استفاده کنیم، این امیدواری وجود دارد که بتوان بهره وری را ملموس تر از قبل در دستگاههای دولتی افزایش داد؟
- همانطور که به درستی اشاره کردید، الان دسترسی ما نسبت به گذشته به تکنولوژی های روز دنیا در یکسری از حوزه‌ها بهتر شده و ارتباطات ما به صورت مشترک با یکسری شرکتهای بزرگ جهانی ارتقاء یافته است؛ بنابراین خود به خود استفاده از این تکنولوژی‌ها می‌تواند به ارتقای بهره وری کمک کند.
* اکنون وضعیت بهره‌وری نیروی کار بهتر است یا بهره‌وری عوامل تولید؟
- واقعیت این است که گذشته تاریخی در ایران نشان می دهد که بهره‌وری سرمایه، وضعیت بدتری را نسبت به بهره وری نیروی کار داشته است؛ به نحوی که سرمایه های مناسبی را وارد کشور کرده‌ایم؛ اما به تبع آن نمی توانستیم استفاده های مناسبی از آن داشته باشیم. یا اینکه سرمایه گذاری صورت می‌گرفته و موجودی سرمایه ما قابل توجه بوده است، ولی ارزش افزوده زیادی ایجاد نمی‌شد.
در بخش نفت و گاز، سهم نیروی کار در ارزش افزوده آن، تنها یک درصد است و تمام تولید آن از طریق سرمایه گذاری و موجودی سرمایه انجام می شود که خیلی برای آن تعیین کننده است
اینکه الان می بینید که بخش نفت رشد قابل توجهی داشته، بسیاری از آن به مدد ارتقای بهره‌وری سرمایه در بخش نفت و گاز حاصل شده است که باید آمار آن استخراج شود تا دقیق‌تر بتوان صحبت کرد؛ ولی بخش نفت در دوران تحریم، خیلی به لحاظ بهره وری سرمایه وضعیت مناسبی نداشت؛ در حالیکه در بخش نفت و گاز، سهم نیروی کار در ارزش افزوده آن، تنها یک درصد است و تمام تولید آن از طریق سرمایه گذاری و موجودی سرمایه انجام می شود که خیلی برای آن تعیین کننده است.
* الان هدفگذاری‌ها قرار است ما را به چه میزانی در بهره وری سرمایه برساند؟
- برای سال ۹۶ که همزمان با ابتدای برنامه ششم توسعه است، در بخش های مختلف اقتصادی هدف گذاری‌هایی صورت گرفته است که بعنوان نمونه، بخش کشاورزی به طور متوسط چقدر رشد کند و چه سهمی از این رشد، از طریق بهره وری در این بخش انجام شود. یا بخش صنعت چقدر رشد کند و چند درصد از این رشد، از طریق بهره وری حاصل شود. در طول برنامه ششم، این سهم‌ها تا ۵ سال هدفگذاری شده است که اگر به مواد ۲ و ۳ برنامه ششم دقت کنید، آنجا به صراحت ذکر شده است.
* یکی از بحث های کلان اقتصاد که بخش های مختلفی را هم درگیر می کند، نظام بانکی است. برای بهره وری نظام بانکی تدبیر خاصی اندیشیده شده است که پایش شود بهره‌وری نظام بانکی چقدر است؟
- ما الان محاسبات بهره وری را در چند بانک و البته به درخواست خودشان شروع کردیم که خود آنها علاقمند بودند که محاسبات بهره وری را انجام دهند؛ ولی اینکه کل نظام بانکی این پایش را صورت دهند، هنوز در دستور کار نیست؛ اما اینکه برای دو بانک این کار را انجام دادیم، می‌تواند الگویی برای سایر بانکها شود که محاسبات مربوط به بهره وری را انجام دهند.
برای کل نظام بانکی در آینده نزدیک بعد از اینکه دو بانک متقاضی، محاسبات مربوط به بهره وری را در یک دوره زمانی انجام دادند، پایش آغاز خواهد شد؛ به نحوی که از مابقی بانکهای کشور نیز خواهیم خواست که با این الگو، محاسبات خود را انجام دهند
به این ترتیب، برای کل نظام بانکی در آینده نزدیک بعد از اینکه دو بانک متقاضی، محاسبات مربوط به بهره وری را در یک دوره زمانی انجام دادند، پایش آغاز خواهد شد؛ به نحوی که از مابقی بانکهای کشور نیز خواهیم خواست که با این الگو، محاسبات خود را انجام دهند. برای کل نظام بانکی می توان این کار را انجام داد و تمام بخش های اقتصاد باید بتوانند محاسبات مربوط به بهره‌وری خود را انجام دهند.
* نتایج آن کی اعلام می شود؟
- در آن دو بانک، اتمام کار بستگی به این دارد که چقدر سریع بتوانند آمار و اطلاعات مورد نیاز خود را تحویل داده و موجودی سرمایه نیز که البته کار بسیار سختی است را بسنجند؛ البته موجودی سرمایه فقط نیست؛ بلکه باید آن را به صورتی انجام دهند که تجدید ارزیابی صورت گیرد؛ اگرچه باید توجه داشت که تجدید ارزیابی هم به راحتی انجام نمی‌گیرد؛ ولی اگر بتوانند این کارها را انجام داده و طبق ضوابط و دستورالعمل ها بتوانند این کار را سامان دهند؛ پروژه زیاد زمان بر نیست. به هرحال جمع آوری اطلاعات مهم است که زمان بر است و البته همانطور که گفتم، تجدید ارزیابی دارایی های بانک هم باید انجام شود.
* این محاسبات، الگوهای ملی دارد یا بین المللی؟
- الگوهای بین المللی دارد.
* در نهایت، امسال برای افزایش همکاری با سازمان های بهره وری بین المللی چه برنامه هایی دارید؟
- ما عضو سازمان بهره وری آسیایی هستیم و اتفاقا یکی از اعضای فعال هم به شمار می رویم. اما امسال برنامه داریم که زمینه فعالیت هر چه بیشتر را برای ارتباط با مجامع بین المللی فراهم کنیم.
