تضاد دو نگاه به آینده نفت

کشورهای صادرکننده نفت در نشست روز پنج‌شنبه اوپک به تمدید 9‌ماهه توافق (تا پایان مارس 2018) برای کاهش 8/ 1میلیون بشکه‌ای تولید روزانه نفت رای دادند. اما از آنجا که خبر«تمدید توافق برای 9 ماه دیگر» در روزهای پیش از نشست مطرح و تاثیر آن بر قیمت نفت پیش‌خور شده بود، این واقعه با افت شدید قیمت‌ها(8/ 4 درصد) همراه شد. افت قیمت نفت در پی تمدید توافق موضوعی است که «دنیای اقتصاد» در گزارشی با عنوان «رمز غافلگیری در بازار نفت» پیش‌بینی کرده بود. در این گزارش تاکید شده بود برای جلوگیری از کاهش قیمت نفت اوپک باید با اتخاذ تصمیمی بیش از انتظار معامله‌گران، بازار نفت را شوکه کند. با این حال بسیاری بر این باورند که کاهش قیمت نفت واکنش کوتاه‌مدت بازار به خبر تمدید توافق بوده و تمدید توافق در بلندمدت به کاهش موجودی انبارهای نفتی و رشد قیمت‌ها منتهی می‌شود. اما از سوی دیگر، برخی کارشناسان نیز بر این باورند که تصمیم روز پنج‌شنبه اوپک نشان داد که این سازمان توانایی انجام اقدامات موثرتری در بازار را نفت نداشته و این موجب ناامیدی معامله‌گران شده است. همچنین این تصمیم نمی‌تواند نگرانی از بازگشت شدید مازاد عرضه به بازار نفت در سال 2018 را رفع کند. این گمانه‌ها درخصوص تاثیر توافق بر بازار نفت در حالی مطرح است که ریسک‌هایی بر سر اجرای توافق وجود دارد و ممکن است اوپک نتواند مانند 5 ماه اخیر با موفقیت 100 درصدی توافق را اجرا کند.

تمدید توافق و افت قیمت‌ها

اوپک در پایان نشست 172 خود که روز پنج‌شنبه برگزار شد، آنچه را که روزها به بازار نفت مخابره کرده بود را به تصویب رساند و غافلگیر نشدن بازار نفت از تصمیم اوپک موجب کاهش شدید قیمت نفت شد. قیمت نفت برنت در پایان معاملات این روز با 5/ 2 دلار (6/ 4 درصد) کاهش به 46/ 51 دلار بر بشکه رسید. هربشکه نفت خام آمریکا نیز با 46/ 2دلار(8/ 4 درصد) کاهش، به قیمت 9/ 48 دلار معامله شد. روز گذشته نیز بازار نفت به نوسان حول این قیمت‌ها ادامه داد، آن‌طور که «دنیای اقتصاد» نیز در گزارش روز پنج‌شنبه خود بررسی کرده بود، با نزدیک شدن به زمان نشست اوپک بسیاری از معامله‌گران بازار آتی نفت در موقعیت‌های انتظار برای رشد قیمت نفت (Long Position) سرمایه‌گذاری کرده بودند، اما با مشخص شدن اینکه در نشست اوپک تصمیمی فراتر از آنچه انتظار می‌رفت اتخاذ نشده است، بخشی از قراردادهای گاوی به فروش رسید و موجب تشدید افت قیمت‌ها شده است. دلیل این مدعا نیز حجم بالای معاملات بازار نفت در روز پنج‌شنبه است. به گزارش بلومبرگ، حجم معاملات در این روز حدود دو برابر متوسط 100روز گذشته بوده است.در واقع، حدود دو هفته پیش اعلام شد که روسیه و عربستان برای تمدید کاهش تولید به مدت 9ماه یعنی تا پایان سه ماه ابتدای سال 2018 توافق کرده‌اند که این خبر رشد قیمت‌ها را در دو هفته اخیر به دنبال داشته است. بنابراین، اوپک اگر قصد داشت در پایان نشست اخیر خود به بازار شوک وارد کند یا باید توافق را تعمیق می‌داد و کاهش بیشتر تولید را در آن لحاظ می‌کرد یا اینکه با مشارکت تولیدکنندگان بیشتری توافق را تمدید می‌کرد.

بر‌اساس این گزارش، کشورهای عضو اوپک در دسامبر سال 2016 توافق کردند که تولیدات خود را در نیمه اول سال 2017 نسبت به سطح تولید ماه اکتبر 166/ 1 میلیون بشکه در روز کاهش دهند. در این مسیر 11 تولیدکننده نفت خارج از این سازمان از جمله روسیه با اوپک همراه شد. کشورهای غیرعضو نیز به کاهش حدود 600 هزار بشکه‌ای تولیداتشان متعهد شدند. اما با وجود اینکه توافق به شکل بی‌نظیری با پایبندی 100 درصدی اعضای اوپک در 5ماه ابتدای سال اجرا شد، به دلیل کاهش رشد تقاضا و رشد تولیدات نفت آمریکا تاثیری بر ذخایر انبارهای نفتی جهان نگذاشت. از این رو اوپک تصمیم به تمدید توافق به مدت 9‌ماه دیگر گرفت.

تقابل دو دیدگاه به نشست 172 اوپک

اما نشست اوپک در روز پنج‌شنبه و افت قیمت‎‌ها با دو نگاه متفاوت همراه بود. برخی افت قیمت‌ها در این روز را آنی دانسته و بر موثر بودن توافق اوپک در بلندمدت تاکید داشتند و برخی نیز شرایط بازار نفت را نگران‌کننده اعلام کردند. به گزارش بلومبرگ، جان کیلدداف، تحلیلگر بازار نفت بر این باور است که اوپک در روز پنج‌شنبه نشان داد توانایی اقدام بیشتر و موثرتری را در بازار نفت ندارد و این مساله برای معامله‌گران این بازار بسیار ناامید‌کننده است. ایبلی کنری، مدیر سرمایه‌گذاری جی‌پی‌مورگان نیز بر این باور است که تمدید توافق برای 9 ماه پیش از این تاثیر خود را بر بازار نفت گذاشته بود و حال معامله‌گران منتظرند بدانند که بعد از پایان مهلت 9 ماهه چه اتفاقی در بازار نفت خواهد افتاد. به گفته وی، برای به ثبات رسیدن بازار نفت نیاز است که معامله‌گران بدانند آخر بازی چه خواهد شد؟ با توجه به پیش‌بینی رشد مازاد عرضه در سال 2018 و بدون وجود یک پیام روشن پیرامون استراتژی کاهش عرضه، نوسان قیمت‌ها ادامه خواهد داشت.

مدیرعامل JBC نیز بر این باور است که هرچند اوپک با تمدید توافق برای کاهش تولید به جنگ مازاد عرضه در بازار نفت رفته و این احتمالا در نیمه دوم سال بر کاهش موجودی انبارهای نفتی اثرگذار باشد، با این حال لازم است اوپک به مدیریت بازار نفت بعد از پایان مهلت 9 ماهه نیز ادامه دهد. وی به CNBC می‌گوید: «عمق کاهش مناسب است، اما زمان توافق چندان چشمگیر نیست، نیاز است که برای مقابله با مازاد عرضه در سال 2018 و حتی 2019 اوپک به کنترل بازار نفت ادامه دهد.» به گزارش «دنیای اقتصاد» اخیرا برخی با توجه به رشد شدید تولید نفت آمریکا در چند ماه گذشته، اعلام کرده‌اند که بازار نفت در سال 2018 در نفت غرق خواهد شد و مازاد عرضه به سطح سال 2014 باز خواهد گشت.

با این حال خالد الفالح، وزیر انرژی و منابع طبیعی و معادن عربستان بر این باور است که افت قیمت نفت واکنش آنی و کوتاه مدت بازار نفت به توافق روز پنج‌شنبه بوده است. به گفته الفالح، اوپک برای تصمیم‌گیری در این نشست سناریوهای مختلفی (از تعمیق بیشتر توافق تا تمدید توافق به مدت 6‌ماه یا یک سال) را بررسی کرده‌اند و تمدید توافق به مدت 9 ماه را بهینه‌ترین تصمیم ممکن دیده‌اند. در واقع اوپک برخلاف برخی کارشناسان معتقد است که رشد تولیدات نفت آمریکا به اندازه‌ای که توسط برخی موسسات و کارشناسان اعلام می‌شود سریع نخواهد بود و تولید نفت شیل به زودی به نقطه اوج خود خواهد رسید. از این رو اوپک به این نتیجه رسیده که نیازمند تمدید بیشتر یا تعمیق توافق نیست. خالد الفالح بر این باور است که توافق در حال اثرگذاری بر بازار نفت است و کاهش موجودی انبارهای نفتی جهان در سه ماه سوم سال سرعت خواهد گرفت. وی می‌گوید: «اوایل سال 2018 شاهد نزدیک شدن سطح موجودی انبارهای نفتی جهان به متوسط 5 ساله خواهیم بود.» الکساندر نواک، وزیر انرژی روسیه نیز گفته است: «من نگران افت قیمت‌ها نیستم. متوسط قیمت نفت در سال جاری بین 55 تا 60 دلار خواهد بود.» به گفته نواک، کشورهای تولیدکننده نفت ابزارهای بیشتری برای اثرگذاری در بازار نفت در اختیار دارند و در صورت لزوم از آنها استفاده خواهند کرد.

در این بین بسیاری از کارشناسان نیز با اوپک همصدا هستند. به‌طور مثال مایکل کوهن، تحلیلگر بارکلیز معتقد است که واکنش بازار به نتیجه نشست اوپک زودگذر خواهد بود و در فصل تابستان به دنبال شروع مسافرت‌های جاده‌ای که رشد تقاضا برای نفت‌خام را به دنبال دارد، موجودی انبارهای نفتی کاهش خواهد یافت. مدیر تحقیقاتی بخش آسیایی موسسه وودمکنزی نیز واکنش بازار نفت در روز پنج‌شنبه را اغراق شده می‌داند و بر این باور است که در سه ماه سوم و چهارم سال جاری بازار نفت به سمت متعادل شدن پیش‎ می‌رود. وودمکنزی بر این باور است که با توافق اوپک مازاد عرضه جهانی به 200‌هزار بشکه در روز خواهد رسید، در حالی که رشد تقاضا 3/ 1 میلیون بشکه در روز خواهد بود که به معنای کاهش ذخایر انبارهای نفتی جهان است. این کارشناس بازار نفت بر این باور است که در دو فصل پایانی سال جاری قیمت نفت افزایش خواهد یافت و برنت به قیمت متوسط سالانه 55 دلار معامله خواهد شد.

مدیر ارشد گروه سرمایه‌گذاری Cie نیز با اشاره به اینکه بازار نفت در حال رسیدن به تعادل است، افت قیمت نفت در روز برگزاری نشست اوپک را به سوء‌مدیریت اوپک در انتشار خبر تمدید توافق پیش از نشست مرتبط می‌داند. اما حلیمه کرافت، تحلیلگر موسسه RBC نیز بر این باور است که باوجود واکنش منفی اولیه بازار نفت به تمدید توافق اوپک، متوسط قیمت‌ها در فصل چهارم سال جاری به 61 دلار خواهد رسید و کف قیمت نفت در نیمه دوم سال 50دلار خواهد بود. وی همچنین می‌گوید که نیاز عربستان به قیمت‌های بالای نفت برای عرضه سهام آرامکو و همچنین نیاز روسیه به تامین هزینه‌های اجتماعی این کشور، می‌تواند موجب ایجاد اتحاد بین بزرگ‌ترین‌ تولیدکنندگان نفت جهان برای رسیدن به قیمت‌های بالاتر شود.

ریسک‌های اجرای تمدید توافق

اوپک در 5 ماه ابتدای سال 2017 به شکل بی‌سابقه‌ای توافق برای کاهش تولید را اجرا کرده است. به‌طوری‌که منابع اطلاعاتی مختلف به پایبندی 100 درصدی اوپک به توافق اذعان داشته‌اند. با این حال ادامه کاهش عرضه نفت با ریسک‌های بیشتری مواجه است و ممکن است اجرای موفق توافق را تحت‌الشعاع قرار دهد. اول اینکه سهم بازار اوپک مدام در حال کاهش است و این خود می‌تواند به‌عنوان محرکی برای زیر پاگذاشتن توافق از سوی برخی اعضا عمل کند. آن‌طور که موسسه برنشتاین گزارش داده است، اوپک که به شدت به سهم بازار خود تاکید دارد، حتی بخشی از سهمش در بازار آسیا را به تولیدکنندگان دیگری واگذار کرده است. به‌طور مثال سهم آمریکا از بازار چین سال گذشته نیم‌درصد بوده و امسال به 2/ 2 درصد رسیده است.

در حالی که سهم کشورهای خاورمیانه از بازار چین از 47‌درصد سال 2016، امسال به 43 درصد رسیده است. از طرفی احتمال افزایش تولید نفت لیبی و نیجریه با کاهش تنش‌های سیاسی که کاهش تولید دیگر اعضا را خنثی خواهد کرد می‌تواند موجب عدم پایبندی اوپک به توافق شود. این ریسک از طرف روسیه نیز که سابقه خوبی در همکاری با اوپک ندارد، مطرح است.از سویی نیز در آستانه فصل اوج تقاضا برای نفت قرار داریم که به معنای رشد تقاضای داخلی تولیدکنندگان نفت و به خصوص عربستان به‌عنوان کشوری که از سوخت مایع در نیروگاه‌های خود استفاده می‌کند، است.این در حالی است که اعضای اوپک از ابتدای سال 2017 با استفاده از ذخایر انبارهای نفتی خود مانع از کاهش صادرات متناسب با کاهش تولید نفت خود شده‌اند که از افت چشمگیر سهمشان در بازار نفت جلوگیری کرده است. حال با توجه به رشد تقاضای داخلی و کاهش سطح موجودی انبارهای نفتی آنها، این کشورها دو راه بیشتر ندارند یا از میزان پایبندی به توافق بکاهند یا اینکه از سهم بازارشان چشم‌‌پوشی کنند.همچنین اگر قیمت نفت نتواند رشدی مناسب با کاهش عرضه داشته باشد، انگیزه کشورها برای پایبندی به توافق را کاهش خواهد داد.