آدم آهنی ها از مسابقه تا کار/ ساخت هر ربات چند شغل ایجاد می کند

این علم در ایران نیز مورد توجه قرار گرفته به طوریکه رشته رباتیک در دانشگاههای کشور بر پایه دروس علمی و تحقیقات عملی پایه ریزی شده تا ربات هایی برای تسهیل زندگی مردم ساخته شوند. توسعه و تحقیق در مورد کاربردهای جدید نیازمند توجه ویژه به این رشته و تربیت مهندسان خلاق و متخصص است. از طرفی در چند سال گذشته فعالیت‌های چشمگیری در زمینه رباتیک در بین دانش آموزان و دانشجویان صورت پذیرفته که باعث بوجود آمدن طیف وسیعی از علاقه‌مندان به این رشته شده است.

اهمیت به مسابقات ربات ها در دنیا

ربوکاپ یا جام جهانی ربات‌ها، یک پروژه بین‌المللی برای ارتقاء هوش مصنوعی و رباتیک است که فدراسیون جهانی ربوکاپ با طرح مسئله‌ای استاندارد دامنه گسترده ای از فناوری‌های موجود را به مشارکت و آزمون فرا می‌خواند تا به موضوع پرورش تحقیقات هوش مصنوعی و ربات‌های هوشمند پرداخته شود. همچنین ربوکاپ چارچوبی را برای تحقیق در جنبه‌های نرم‌افزاری خود فراهم کرده است.

ایده برگزاری ربوکاپ برای اولین بار از ۲۵ سال پیش در کشور کانادا مطرح شد و رقابتهای ربوکاپ در سال ۱۹۹۶ بصورت رسمی آغاز بکار کرد.

زمانیکه که اهمیت به تکنولوژی رباتیک و هوش مصنوعی در دنیا مورد توجه قرار گرفت، ایران نیز این توانایی را در خود دید که می تواند در این زمینه پیشرفت کند. بر همین اساس از سال ۱۳۸۵ گروهی از اساتید و دانشجویان ایرانی اقدام به راه اندازی کمیته ملی ربوکاپ و برگزاری مسابقات ربوکاپ آزاد ایران کردند. از آن پس هر ساله این مسابقات به میزبانی کشور ما، برگزار  شد و در آن افزایش تیم ها نشان از پیشرفت سطح دانش در ایران بود.

خوشبختانه پیشرفت در این حوزه بسیار بالا بوده به طوری که تیمهای ایرانی همه ساله توانسته اند با تیمهای صاحب نام دنیا از دانشگاه ها و موسسات تحقیقاتی مطرح رقابتهای نزدیکی داشته باشند و هر سال مقام های متعدد در خور شان کشورمان کسب کنند.

ایران در تولید دانش رباتیک جزء برترین هاست

دکتر سروش صادق نژاد، عضو هیات رئیسه فدراسیون جهانی ربوکاپ در لیگ رباتهای انسان نما در خصوص جایگاه ایران در مقایسه با کشورهای فعال حوزه رباتیک اظهار داشت: همواره ایران در حوزه تولید دانش رباتیک جزء برترین کشورهای حال حاضر دنیا بوده به طوری که محققان ایرانی جزء به روزترین دانشمندان این حوزه  به شمار می روند.

وی افزود: کشورهای مطرحی از آلمان، آمریکا، ژاپن، چین، کانادا، فرانسه، ایتالیا، هلند و مکزیک در این حوزه بسیار فعال هستند. مخصوصا پس از برگزاری مسابقات جهانی ربوکاپ در این کشورها و نگاه تازه مسئولان آن کشورها در این حوزه، سرمایه گذاری عظیمی در این ارتباط برای آنها صورت پذیرفته است.

برطرف کردن نیاز مردم با ربات ها

روباتهایی بیشتر به درد زندگی مردم می خورند که بتوانند دردی را از آنها دوا کنند این مشکل می تواند در بخش صنعت باشد و یا در سلامت. رئیس کمیته ملی روبوکاپ در این زمینه بیشتر به مهر توضیح می دهد.

دکتر مرتضی موسی خانی گفت: اکنون برخی ربات هایی که ساخته دست محققان کشور هستند نیاز را در برخی صنایع برطرف می کنند.

معاون پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه در حال حاضر شرکت های دانش بنیانی هستند که در زمینه ربات های صنعتی فعالیت می کنند، اظهار داشت: ربات هایی که برای جابجایی و شوت کردن کالا در برخی صنایع به کار گرفته می شوند توسط شرکت های دانش بنیان  دانشگاه آزاد اسلامی ساخته شده است. این ربات ها جایگزینی برای انسان ها هستند و می توانند در برخی صنایع که سلامت انسان را به خطر می اندازد نیز به کار گرفته شوند.

موسی خانی با اشاره به وضعیت رباتیک در کشور عنوان کرد: البته که ما دیر شروع کرده ایم ولی به خوبی در حال پیشرفت هستیم؛ توجه و حمایت در این مسیر نیاز است.

وی در خصوص وضعیت ساخت ربات در کشور خاطر نشان کرد: ساخت ربات های صنعتی کمتر در کشور ما دیده شده است لذا در ردیف کشورهای متوسط هستیم ولی در زمینه مسابقات در سطح کشورهای پیشرو همچون ژاپن هستیم. هچنین از حیث علمی از کشورهای پیشرو جلوتر هستیم  و حتی ربات هایی در زمینه نمونه های اولیه که هنوز تجاری سازی نشده اند داریم. اگر بتوانیم به خوبی در این زمینه پیشرفت کنیم مضاف بر تولید می توانیم در راستای صادرات به سایر کشورها گام برداریم.

ورود ربات ها به بخش صنعت در گرو حمایت

استفاده از ربات‌ها در بخش‌های صنعتی نیاز به حمایت و پیگیری جدی مسئولان کشور در حوزه رباتیک دارد تا بتوانیم از این طریق حمایت‌های بیشتر بخش صنعت به این حوزه را دریافت کنیم. توجه بیشتر وزارتخانه‌هایی همچون صنعت، معدن و تجارت به حوزه رباتیک برای کاربردی کردن آنها در بخش صنعتی موجب توسعه سخت افزاری و نرم افزاری در زمینه ربات ها خواهد شد.

در اصل ایجاد شرکت‌های دانش بنیان یکی از موثرترین راهکارها در زمینه ایجاد اقتصاد مقاومتی، تولید و صادرات نرم افزار، اشتغال نیروهای تحصیلکرده و جلوگیری از فرار مغزها است که با اعمال سیاست‌های مناسب می‌توان در زمینه جلوگیری از خروج مغزها و اشتغالزایی برای نیروهای تحصیلکرده گام‌های موثری برداشت.

موضوع ایجاد شرکت های دانش بنیان در این زمینه هم مورد تاکید بسیاری از مسئولان، اساتید و دانشجویان فعال در زمینه ساخت ربات هاست به طوریکه رئیس کمیته ملی ربوکاپ با تاکید بر اینکه ایران ظرفیت خوبی در حوزه تولید نرم افزارها که مربوط به هوش ربات می شود، دارد معتقد است که خیلی از فارغ التحصیلان ایرانی در قالب پروژه های دکترا با شرکت های خارجی برای تولید نرم افزار همکاری می کنند، این یک سوداوری برای آنها دارد.

مرتضی موسی خانی ادامه داد: این افراد نخبه ای که ایرانی هستند می توانند در ایران به فعالیت بپردازند و سودآوری برای خودشان و کشورشان به همراه بیاورند.

ظرفیت جمهوری اسلامی ایران در زمینه هوش مصنوعی بالاست؛ وقتی محققان ایرانی در بهترین دانشگاههای خارجی جذب می شوند بدان معناست که پتانسیل بالایی در کشور وجود دارد ولی باید جهت دهی شوند.وی با بیان اینکه ظرفیت جمهوری اسلامی ایران در زمینه هوش مصنوعی بالاست، گفت: وقتی محققان ایرانی در بهترین دانشگاههای خارجی جذب می شوند بدان معناست که پتانسیل بالایی در کشور وجود دارد ولی باید جهت دهی شوند.

معاون پژوهشی دانشگاه آزاد افزود: نتوانسته ایم به خوبی از رشته مهندسی رباتیک ثروت خلق کنیم. قابلیت ها زیاد است؛  باید اساتید دانشگاهها تیم های ربوکاپی تشکیل داده و دانشجویان مستعد در این زمینه را به کار بگیرند.

ساخت روبات اشتغال زایی می کند

همیشه تکنولوژی جدید می تواند اشتغال زا باشد. طبق بررسی ها از شرکت های دانش بنیان برای طراحی و ساخت یک ربات نیاز به حدود ۲۰ متخصص و کارشناس است. اگر به طور متوسط هر شرکت این تعداد از فارغ التحصیلان را به کار بگیرد علاوه بر اشتغال در ساخت ربات ها به پیشرفت های زیادی در زمینه کاربردی کردن این تکنولوژی نائل می شویم.

عضو هیات رئیسه فدراسیون جهانی ربوکاپ در لیگ رباتهای انسان نما معتقد است که حوزه رباتیک بی تاثیر در اشتغال جوانان نیست.

صادق نژاد، عضو هیات رئیسه فدراسیون جهانی ربوکاپ در لیگ رباتهای انسان نما اظهار داشت: حوزه رباتیک و هوش مصنوعی با توجه به انقلاب های صنعتی که در دنیا اتفاق افتاده و وارد شدن اتوماسیون صنعتی در دنیا و عملا مکانیزه شدن بسیاری از فعالیت ها، از حوزه های مهم دانش بنیانی بوده که در ۱۰ سال آینده دنیا تحت تاثیر آن خواهد بود.

وی افزود: ایران با داشتن سرمایه نیروی انسانی تحصیل کرده، اتکا به فضای موجود در کشور و نگاه ویژه و مثبت دولت و نظام به بحث اقتصاددانش بنیان و بنگاه های زود بازده در بخش های IT و ICT ، با سرمایه گذاری و گام برداشتن همگام با دنیا می تواند کشور را در این حوزه بی نیاز کند و حتی با توجه به کشورهای منطقه با یک برنامه ریزی مناسب زمینه صادرات توسعه این دانش در منطقه را نیز فراهم کند.

وی ادامه داد: برای این امر باید دانشگاه های مطرح کشور با داشتن نیروی متخصص، دولت به عنوان حامی و سیاستگذار کلان موضوع و مجلس به عنوان قانون گذار طرح جامعی در این حوزه ایجاد و به تصویب برسانند تا در این بخش بتوان ورود پیدا کرد و با درنظر گرفتن توان بالقوه کشور از ظرفیت های موجود با فراهم آوردن زیرساخت ها زمینه ایجاد چرخه تولید را فراهم کرد. از طرف دیگر نیز باید با تمرکز درست و اصولی در حوزه مدارس به آموزش صحیح و اصولی این بخش پرداخت تا بتوان زمینه بسط و گسترش این فعالیت ها را در آینده فراهم کرد.

به گفته صادق نژاد؛ با امید به ایجاد فرایندی به این شکل می توان انتظار داشت که نیروی تحصیل کرده دانشگاهی بتوانند بزودی و در یک برنامه جامع دو ساله وارد بازار کار در حوزه های تخصصی خود شوند. دانش رباتیک و هوش مصنوعی در ایران با توجه به مجموع فعالیت های شکل گرفته در ده سال گذشته زمینه ایجاد کسب و کارهای دانش بنیان نوپا را داشته و دارد و می توان امید این را داشت که با سیاست گذاری و سرمایه گذاری مناسب و به موقع بیش از پیش بتوانیم به داشتن ایرانی آباد و صنعتی امید داشته باشیم.

موانع روبات سازی در ایران 

مضاف بر اینها شرکت هایی هستند که از فارغ التحصیلان دانشگاهی از رشته های مختلف در کنار هم به طراحی و ساخت ربات ها می پردازند تا بلکه سطح پیشرفت در این بخش از تکنولوژی ارتقا بیابد.

با وجود اهمیت ها و ایجاد اشتغال در تکنولوژی همواره سر راه تکنولوژی های جدید دست اندازهایی وجود دارد که مانع از طی شدن روند طبیعی آن در کشور می شود.

محققان این حوزه معتقدند که بیشترین مشکلات در قسمت سخت افزار رباتیک است که عامل اصلی آن، عدم وجود تجهیزات مناسب و قیمت بالای آنها به خاطر تحریم بودن و هزینه های واردات است.امیر موگویی، عضو تیم طراحی ربات و مدیر اجرایی طراحی و ساخت ربات خوش آمدگو و سرویس رسان گفت: اکنون ما در کشور برای طراحی نرم افزار ربات ها مشکل خاصی نداریم؛ زیرا همه نرم افزارها طوری استفاده می شوند که می توان آن را در تمام دنیا به اشتراک گذاشت؛ اما مشکلات در قسمت های دیگر ساخت ربات به وفور دیده می شود.

به گفته موگویی، خیلی از قطعات الکترونیکی اجازه ورود به کشور را ندارند و خیلی از کشورها هم تجهیزات فنی را به ایران نمی فروشند که این موضوع مانع از ادامه فعالیت یک تیم برای طراحی یک ربات خواهد شد.

اما در این میان موسی خانی، رئیس کمیته ملی ربوکاپ ایران هم از عدم توجه به ربات ها گله مند است. وی تاکید دارد که همواره ربات ها می توانند در بسیاری از حوادث همچون آتش سوزی ها، زلزله ها و بلایای طبیعی، و ... به کار گرفته شوند.

وی در حالیکه که ربات های امداد گر و آتش نشان توسط محققان ایرانی ساخته شده است می گوید: اگر این ربات های ساخته شده به مرحله تجاری سازی می رسیدند در حوادثی همچون حادثه پلاسکو به راحتی قابل کاربرد بودند. این ربات ها باید حمایت شوند تا نمونه هایی از آنها داشته باشیم و در زمان مناسب از آنها بهره ببریم.

موسی خانی با تاکید بر اینکه ربات های امدادگر تاکنون قرارداد تجاری نداشته اند، افزود: ولی امیدواریم که ربات های امداد گر و آتش نشانی که دستور ساخت آنها با دستور ریاست عالی دانشگاه به کنسرسیوم رباتیک ابلاغ شده است در چنین حوادثی مورد استفاده قرار بگیرند.

راهکارهایی برای رفع مشکلات حوزه رباتیک

محققان و فعالان در شرکت های دانش بنیان برای حل مشکلات روند طراحی و ساخت ربات ها پیشنهاد می دهند که تعامل بیشتر با دنیا و ورود یکسری تجهیزات و قطعات باید در کشور اتفاق بیافتد.

از سوی دیگر صادق نژاد عضو هیات رئیسه فدراسیون جهانی ربوکاپ در لیگ رباتهای انسان نما معتقد است نقش معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، سازمان برنامه و بودجه، وزارت ورزش و جوانانٰ، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و همچنین وزارت آموزش و پرورش بسیار مهم است تا بتواند این رشته در اشتغال فارغ التحصیلان تاثیر گذار باشد؛ این امر باید در اولویت قرار بگیرد که با توجه به پتانسیل موجود و وضع موجود قاعدتا شتاب شکل گیری این بخش بالا است.

وی می گوید بسترها فراهم است ولی باید متولی بزرگی نقش سیاست گذار و تصویب کننده نقشه راه را داشته باشد.

راه رسیدن روباتها به صنعت هموار شود

همه می دانیم که ایران در سطوح دانشگاهی و مسابقات روبوکاپ جایگاه قابل توجهی را به خود اختصاص داده است و از آنجا که این رشته از تکنولوژی می تواند نقش موثری در پیشرفتهای صنعتی داشته باشد اکنون دیگر وقت آن است که دستگاهها ذیربط با فراهم کردن زمینه سرمایه گذاری و حمایت برای ورود روباتهای ساخته شده ایرانی به صنعت و ساخت نمونه های جدید تلاش و برنامه ریزی کنند.

به عقیده افراد صاحب نام در زمینه ربوکاپ و فعالان شرکت های دانش بنیان وجود یک برنامه ۱۰ ساله، سرمایه گذاری و صرف زمان بیشتر، شرکت در مسابقات بین المللی ربوکاپی، بی تاثیر در پیشرفت کشور در حوزه رباتیک نیست. نظر جمعی فعالان این عرصه گویاست که دست کم گرفتن حوزه رباتیک می تواند زنگ خطر بزرگی برای کشور باشد که می تواند سایر حوزه ها را نیز تهدید کند.